بخشی از مقاله
چکیده
همانگونه که درباره بیماریها بهداشت کمهزینهتر و مقدم بر درمان است درباره جرائم نیز پیشگیری مقدم، مطمئنتر، نتیجهبخشتر و کمهزینهتر از مبارزه با آن است. این مقاله بر این عقیده استوار است که با کاربری و طراحی درست محیط علاوه بر کاهش فرصتهای مجرمانه میتوان بر کیفیت زندگی نیز افزود. در این مقاله ابتدا از بین فضاهای شهری، فضاهایی از پارک که در برابر وقوع جرم آسیبپذیر هستند - فضاهای ناامن - شناخته شده و سپس اصول ایمنسازی آنها ارائه شده است. به همین منظور با توجه به موضع پژوهش یک محدوده - محدوده تهرانسر واقع در شهر تهران - را انتخاب کرده و تلاش شده است تا با تکیه بر مبانی نظری راهبردهای کاربردی برای پیشگیری از جرم در این فضا توضیح داده میشود.
مقدمه
بشر در طول زندگی خود در قالب مکان و زمان مشخصی متولد میشود، زندگی و فعالیت مینماید و با توجه به کنشهای فردی و اجتماعی خود، درگیر با محیطهای خاص و در تعامل با کسانی است که به شیوه اجتماعی با او زندگی میکند، بنابراین ایفای کارکردهای اساسی و تأثیر و تأثر متقابل بین فرد، جامعه و فضاهای پیرامون او در این قلمرو قرار میگیرد، حال آنچه اهمیت دارد رابطه و تأثیر متقابل محیط با رفتارهای اجتماعی منفی و ناهنجار است که امکان تحلیل فضایی جرم و مطالعه ناهنجاریها را در فضای جغرافیایی فراهم میکند، چرا که هر فرد برای زندگی و فعالیت و با توجه به سطح آگاهی و گستره عملکرد خود در تعامل با کسانی است که در قالب زمانی و مکانی او قرار دارند. از یک سو، میزان و سطح دخل و تصرف بشر در فضای جغرافیایی، به سطح بینش و توان فنی و ابزار و امکانات در اختیار او بستگی دارد، از سوی دیگر فضای پیرامون او تأثیر عمدهای در رفتار، نوع نگرش و فرآیندهای اجتماعی او دارد و میتواند نقش محتوایی و تعیینکنندهای در پیدایش رخدادها و کنشهای اجتماعی هنجار یا ناهنجار او ایفا مینماید. اندیشه اصلی اثر حاضر مبتنی بر این است که رفتار انسانی در محیط شهری تحت تأثیر طراحی محیط - ساختمانها، خیابانها، کوچهها، پارکها و. .. - قرار دارد. بنابراین، توجه به معیارها و اصول شهرسازی، خود از عوامل پیشگیری از جرم محسوب خواهد شد. چرا که امروزه زندگی در شهرهای عمودی به علت افزایش تراکم، باعث ایجاد حس انزوا در کودکان و افزایش میزان فشار عصبی، عدم تطابق جنسی. منفیگرایی، زودرنجی، خستگی و به خطر افتادن سلامت روانی بزرگسالان میشود همین امر سبب میشود تا افراد از منازل کوچک مسکونی خود به اماکن تفریحی در شهر پناه ببرند. حال شهر را میتوان موجود زنده و پویا تصور کرد که دارای روح و جسم است و مبلمان مناسب فضاها میتواند روح این شهر را تزیین و آرامش بصری را به شهروندان القا کند. در نتیجه اگر اماکن تفریحی که بخشی از مبلمان شهری هستند دارای فضاهای غیرقابل دفاع باشد به مرور احساس امنیت از بین رفته و زمینه بروز جرائم فراهم میشود. پس شناخت فضاهای تفریحی که امکان وقوع جرم در آن بیشتر است و در واقع به عنوان فضاهای غیرقابل دفاع نامیده میشوند ضرورت دارد. بنابراین یکی از جنبههای اهمیت این مقاله آن است که به کمک آن میتوان نسبت به تغییر شرایط و ویژگیها، احیا و طراحی مجدد فضاها اقدام کرد و از طرفی برخی موانع و شرایط بازدارنده برای بزهکاری ایجاد کرد تا بدین وسیله ضمن افزایش سطح امنیت اجتماعی، در استفاده از امکانات و منافع صرفهجویی شده و جامعه نیز سهلتر راه سلامت را بپیماید. پس بیگمان، متولیان امور شهری یعنی شهرسازان، معماران، مهندسان ساختمان، شهرداران و حتی پلیس و جرمشناسان مخاطبان عمده این اثر در بُعد کاربردی آن هستند.
روششناسی
پژوهش حاضر از طریق جمعآوری اطلاعات کتابخانهای - بررسی کتب، مقالات، آمارنامهها - و منابع موجود در مراکز پژوهشی و اداری مرتبط با موضوع و استخراج فیشهای مربوط به آن صورت گرفت و پس از آن مطالعات میدانی از طریق جمعآوری دادهها و اطلاعات محله تهرانسر که به روز رسانی شدهاند صورت گرفت و آمار و اطلاعات و شاخصهای محله گزارش شده جرائم و آسیبهای موجود در محله شناسایی شده لازم به ذکر است روش تحقیق در قسمت اطلاعات کلی مربوط به مشخصات محیطی منطقه تهرانسر روش اسنادی میباشد. شیوه ای که در این پیمایش به کار رفته است، طرح نمونه لایهای ناحیهمحور1 است. که در آن نخست، ناحیه جغرافیایی که پیمایش میشود - ناحیه جغرافیایی آماج: محله تهرانسر - ، به مناطق لایهای یا جغرافیایی که نسبتاً همگناند، تقسیم شده - تهرانسر اصلی، تهرانسر مرکزی، تهرانسر شرقی، تهرانسر غربی - ، سپس درون هر لایه چند نمونه تصادفی انتخاب میشوند.
حجم نمونه: با توجه به نوع تحقیق و دشواری در انتخاب آزمودنیهای جامعه آماری از ساکنین شهر تهران در منطقه تهرانسر، نمونهای به حجم 208 نفر در غالب 4 منطقه - تهرانسر شمالی، تهرانسر مرکزی، تهرانسر غربی، تهرانسر شرقی - بصورت تصادفی برگزیده شد.
ابزار گردآوری اطلاعات: تهیه و تنظیم پرسشنامه میباشد و روش بکار رفته در این پژوهش برای محاسبه اعتبار پرسشنامه روش آلفای کرونباخ بوده است.
تحلیل دادهها و تهیهی نقشهها و شکلها: در این مرحله از پژوهش با استفاده از نرمافزارهای Office/Excel پایگاه دادهای تشکیل و اطلاعات پرسشنامهها در این پایگاه ذخیره گردید. سپس با استفاده از نرمافزار Spss به تحلیل توصیفی استنباطی آمارها پرداخته شد و همچنین با استفاده از مشخصههای آماری نظیر فراوانی، درصد فراوانی، میانگین، نمودار و روشهای آماری ناپارامتری آزمون فریدمن و کراسکال والیس به تحلیل و توصیف ویژگیهای جامعه آماری پرداخته شد.
مفاهیم:
مفهوم بزه یا جرم:
بزه یا جرم در لغت به معنی گناه خطا عصیان و نافرمانی آمده است2 در حقوق جزا معیار و ملاک عمل مجرمانه تعیین مجازات در قانون است چنانچه هر فعل یا ترک فعل را که قانونگذار در قانون برای آن مجازات در نظر گرفته جرم و سایر اعمال فاقد وصف جزایی و غیرمجرمانه هستند. تعریفهایی که در بیان حقوقدانها آمده است غالباً به مفهوم حقوقی جرم و معیار قانون و مجازات تعیین شده توسط قانونگذار اشاره دارد برخی تعاریف نیز به مبانی جرمانگاری مانند مغایرت عمل ارتکابی با احساسات شرافتمندانه، برخلاف وجدان عمومی بودن نقض آرامش عمومی و مخالفت با نظام اجتماعی پرداخته اند.
