بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از دوربینهای نظارتی طی سالهای اخیر در سطح جادهها و خیابانها روبهافزایش بوده است. این دوربینها عمدتاً با هدف پیشگیری از تخلفات رانندگی نصب شدهاند. مطابق یافتههای این مقاله، در برخی از کشورها نظیر انگلستان، دولت با اختصاص بودجه ویژه و خرید تجهیزات مدرن، ضمن راهاندازی مرکز داده دوربینهای پلاکخوان خودکار در سطح ملی، کارکرد دوربینهای پلاکخوان را از ابزاری ترافیکی، به ابزاری جهت پیشگیری از وقوع جرم تعمیم دادهاند؛ هرچند نگرانیهای فراوانی در مورد سوءاستفاده از این اطلاعات و نقض حریم خصوصی شهروندان احساس میشود.
در ایران، باوجود اینکه از سال 1394 شورای عالی پیشگیری از وقوع جرم مسئول برنامههای پیشگیرانه است، بهدلیل فقدان مرکز ملی دادههای حاصل از دوربینها، از این ابزار به نحو مناسبی استفاده نمیشود. بدینسان راهاندازی مرکز مذکور و مقرراتگذاری لازم در مورد نحوه ورود و استفاده از اطلاعات سامانه ملی، توسط شورای عالی پیشگیری از وقوع جرم ضرورت دارد.
مقدمه
پیشگیری از جرم ناظر بر روشهایی است که سعی میکند نسبت به علل وقوع جرم مداخله کرده و خط وقوع آنها را کاهش دهد. رایجترین طبقهبندی پیشگیری در ادبیات جرمشناسان ایرانی، دو دسته پیشگیری اجتماعی و پیشگیری وضعی - موقعیتمدار - است. با این توضیح که پیشگیری اجتماعی بر مبنای رویکرد فرانسوی و پیشگیری وضعی یا موقعیتمدار برپایه رویکرد انگلوساکسونها شکل گرفته است - ابراهیمی، 1393، . - 51 پیشگیری اجتماعی بر این نکته تأکید دارد که انسان تحت تأثیر علل و عوامل اجتماعی، زیستی، روانی و ... دست به ارتکاب جرم میزند. از اینرو درصدد است که با حذف یا کاهش عوامل زمینهساز بزهکاری از وقوع آن جلوگیری نماید. پیشگیری موقعیتمدار مبتنی بر تغییر وضعیتهای پیشجنایی از گذر امکاناتی چون سامانههای نظارتی میباشد.
سامانههای نظارتی، از منظر جرمشناسی با سیاستهای پیشگیری موقعیتمدار رابطه تنگاتنگی دارند. دوربینهای پلاکخوان خودکار1 نیز به مثابه سامانههای نظارتی، ابزار مناسبی برای پیشگیری موقعیتمدار از جرایم شهری محسوب میشوند. لیکن در ایران از این دوربینها بهطور عمده در امور راهنمایی و رانندگی استفاده میشود. اما بیشترین کاربرد این دوربینها در انگلستان از گذر پروژههایی نظیر لیزر2 جهت پیشگیری از جرایم و تسهیل تحقیقات جنایی صورت گرفته است. با این توضیح، در این مقاله به بررسی تطبیقی استفاده از دوربینهای پلاکخوان خودکار در پیشگیری از جرم در ایران و انگلستان میپردازیم.
روششناسی تحقیق
پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی تحلیلی بوده و اطلاعات آن با استفاده از روش کتابخانهای - اسنادی گردآوری شده است. با توجه به نوع تحقیق با مراجعه به منابع علمی موجود در کتابخانهها، همچنین سایتهای اینترنتی حاوی پژوهشهای علمی معتبر، اطلاعات مورد نیاز گردآوری شده است. همچنین برای جمعآوری اطلاعات بعد از مأخذشناسی و گردآوری منابع، از فیشبرداری رایانهای استفاده شده است.
یافتهها
در بند 1 به مطالعه تطبیقی استفاده از دوربینهای پلاکخوان برای پیشگیری از جرم در ایران و انگلستان میپردازیم و در بند 2 به تحلیل این تدابیر از منظر جرمشناسی پیشگیری خواهیم پرداخت.
1 دوربینهای پلاکخوان به مثابه ابزار پیشگیری از جرم: مطالعه تطبیقی
11 دوربینهای پلاکخوان در ایران:
در ایران دوربینهای پلاکخوان را عموماً به دو دسته درونشهری و برونشهری تقسیم میکنند. بههمین دلیل مرکز داده ملی برای گردآوری اطلاعات دوربینها و یکپارچهسازی اطلاعات وجود ندارد. اختلافنظر دستگاههای مختلف مانند ناجا، قوه قضائیه و ... از جمله دلایلی است موجب شده تاکنون این مرکز ایجاد نشود. دستگاه قضائی استقلال قضات خود را در خطر میبیند و دستگاههای انتظامی و امنیتی، مدیریت این مرکز را در حیطه وظایف و اختیارات خود میبینند.
با توجه به ماده 3 قانون پیشگیری از وقوع جرم، مصوب 1394، شورای عالی پیشگیری از وقوع جرم بایستی به این موضوع ورود کرده و حل اختلاف نماید. این در حالی است که وزارتخانههای امور اقتصادی و دارایی و راه و شهرسازی در بند ب ماده 6 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز موظف شدهاند به تجهیز مسیرهای حمل و نقل به امکانات فنی مناسب اقدام نمایند. در صورتی که این سامانه ملی راهاندازی شود، با استفاده از زیرساخت دوربینهای پلاکخوان، در امر پیشگیری از قاچاق - کالا و ... - انقلابی رخ خواهد داد.
21 دوربینهای پلاکخوان در انگستان:
پلیس انگلستان برای نخستینبار در دهه 1990 میلادی دوربینهای پلاکخوان خودکار را بهعنوان بخشی از طرح معروف حلقه فولادی3 بهکار گرفت. حلقه فولادی برای مقابله با حملات تروریستی، بهویژه حملات جمهوریخواهان ایرلندی تشکیل شده بود. این سامانه که متشکل از بیش از 1500 دوربین مداربسته و دوربین پلاکخوان خودکار بودف لندن را به تحتنظرترین شهر انگلستان و شاید دنیا تبدیل کرده بود. دوربینهای پلاکخوان در سهسال نخست راهاندازی این طرح، هفتاد و پنج میلیون وسیله نقلیه را در نقاط ورودی لندن اسکن کرده بودند. در نتیجه، هزار و دویستنفر بازداشت شدند که برخی از این افراد در جرایم شدیدی چون قتل، تجاوز جنسی و سرقت سلحانه نقش داشتند.
قانون مصوب 2005رسماً4 این اجازه را به پلیس داد تا نسبت به توقیف و حتی از بینبردن خودروهایی که به صورت غیرقانونی رانده میشدند اقدام کند. لذا این قانون اختیارات گستردهای را در اختیار پلیس قرار داد تا با استفاده فناوریهای نوین، میزان اثربخشی خود را در پیشگیری از جرم افزایش دهد.
