بخشی از مقاله
چکیده:
هدف اصلی حسابداری، فراهم کردن اطلاعات سودمند جهت اخذ تصمیمات اقتصادی توسط مدیران، سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان میباشد. از اینرو، حسابداران به عنوان گزارش کننده و واسط مالی بین شرکت و بازار سرمایه، دارای مسولیت خطیری در برابر جامعه هستند. اعمال غیر اخلاقی حسابداران و حسابرسان، ضمن مخدوش نمودن اعتماد عموم، در عملکرد کارای بازارهای سرمایه نیز اخلال ایجاد میکنند. حسابداران نه تنها باید واجد شرایط و صلاحیت حرفه ای باشند، بلکه باید از درجه بالایی از صداقت و درستکاری حرفهای نیز برخوردار و آبرو و حیثیت حرفهای از مهم ترین داراییهای آنها باشد.
در نتیجه اخلاق حسابداری برای حسابداران حرفه ای و افرادی که به خدمات حسابداری تکیه دارند اهمیت زیادی دارد. خدماتی که توسط حرفه حسابداری به عموم ارائه می گردد بدون اعتماد به آنها کاری عبث می باشد.اعتماد به خدمات، خود تابع اعتماد به ارائه کننده و آن نیز تابع درستکاری و پایبندی به یکسری اصول اخلاقی است. با توجه به نقش اساسی حسابداری در پیشرفت اقتصادی و اجتماعی جامعه و نیز اهمیت صحت اطلاعات برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان و سایر ذینفعان ، اخلاق به عنوان عنصری کلیدی در حرفه حسابداری است. به عبارت دیگر ،رفتار اخلاقی یک ویژگی ضروری و مورد انتظارمی باشد.
روششناسی: در این پژوهش، به روش کتابخانهای و با بررسی پایگاههای الکترونیکی، آیین رفتار حرفه ای حسابداران و اصول بنیادی اخلاق حسابداری تبیین شده و مهم ترین مسائل اخلاقی حسابداری در حال حاضر مورد بررسی قرار گرفته است.
دانشافزایی : پژوهش حاضر با مرور مبانی نظری و نگرشی جامع، مفاهیم اخلاق، اخلاق حرفهای و اصول اخلاقی را به تفصیل بیان نموده و با بررسی این متغیرها به بسط مبانی نظری در این راستا منجر گردیده است.
مقدمه
هنگامی که شخصیت افراد در جامعه متزلزل شود، جامعه به طور فاجعه آمیزی آسیبپذیر میگردد . دوام و بقای یک ملت و یا یک فرهنگ منوط به این است که آن ملت مجهز به ارزشهای ساده و ابتدایی اخلاقی نظیر دلاوری، نوع دوستی، احترام به دیگران و قانون باشد. یک ملت بقا نخواهد داشت مگر اینکه دارای افرادی باشد که مبنای عملشان انگیزههایی فراتر از سود شخصی باشد. رعایت قانون، احترام به زندگی و داراییهای بشر، عشقورزی به خانواده، دفاع از اهداف ملی، کمک به مستمندان و پرداخت مالیات، همه و همه به فضایل شخصی افراد نظیر دلیری، وفاداری، صداقت، گذشت، نیکوکاری، احساس همدردی، ادب، نزاکت و احساس وظیفه بستگی دارند.[16]
از بین گرایشهایی که جامعه را به سمت و سوی رونق و شکوفایی سیاسی هدایت میکنند، مذهب و اخلاقیات تکیه گاههای اجتناب ناپذیرند. ارزشهای اخلاقی، زیربنایی را فراهم میکند که یک جامعه متمدن و متعالی فرهنگی و رفتاری بر آن بنا میشود زیرا بدون این زیربنا، جامعه متمدن از هم پاشیده و فرو میریزد.[28] اخلاق موضوعی است فراگیر که همه جوانب زندگی بشر را پوشش میدهد. رشد روزافزون جوامع بشری و پیچیده تر شدن روابط و مناسبات اجتماعی، نیازهای نوینی را میآفریند.
پیدایش حرفههای گوناگون، زاییده تلاش در پاسخ به این نیازهاست که با گذشت زمان و تغییر شرایط شکل میگیرند و به تدریج سیر تحول و تکامل را میپیمایند. این حرفهها بهدلیل ضرورت تقسیم کار و تخصصی شدن امور، روز به روز منسجمتر میشوند و نقش خود را در بهبود رفاه عمومی جوامع ایفا میکنند. تداوم حیات هر حرفه و اشتغال اعضای آن منوط به نوع و کیفیت خدماتی است که ارائه میکند و اعتبار و اعتمادی است که در نتیجه ارائه این خدمات بهدست میآورد. این اعتبار و اعتماد سرمایه اصلی هر حرفه است و حفظ آن اهمیت والایی دارد. این امر ایجاب میکند که وظیفه و هدف اصلی هر حرفه و اعضای آن، خدمت به جامعه باشد و منافع شخصی تنها در چارچوب ارائه این خدمات تفسیر و دنبال شود.[6]
حرفه حسابداری نیز یکی از متشکلترین و منضبطترین حرفههای دنیاست و بهدلیل نوع و ماهیت خدماتی که ارائه میکند باید اعتبار و اعتماد خاصی داشته باشد. تداوم این اعتبار و اعتماد و تقویت آن، به پایبندی فکری و عملی اعضای حرفه به ضوابط رفتاری و اخلاقی آن بستگی دارد.[6] اخلاق را مجموعه ای از صفات روحی و باطنی انسان تعریف کردهاند که به صورت اعمال و رفتاری که از خلقیات درونی انسان ناشی میشود، بروز ظاهری پیدا میکند .عموما دامنه اخلاق را در حد رفتارهای فردی تلقی میکنند، اما رفتارهای فردی وقتی در سطح جامعه یا نهادهای اجتماعی تسری پیدا میکند، به نوعی اخلاق جمعی یا اجتماعی بدل میشود که ریشه در فرهنگ آن جامعه میدواند .امروزه در تجزیه و تحلیل رفتار سازمانها پرداختن به اخلاق و ارزشهای اخلاقی یکی از الزامات میباشد.
نماد بیرونی سازمانها را رفتارهای اخلاقی آنها تشکیل میدهد، که خود این مسئله مبتنی بر ارزشهای درونی سازمانها است.[5] حسابداری در دنیای پیشرفته اقتصادی امروز حرفهای است حیاتی، زیرا سامانه اقتصادی جاری بدون آن نمیتواند، وجود داشته باشد. یکی از مهمترین نقشهای حسابداری به عنوان رشتهای از دانش بشری، فراهم ساختن امکان پاسخگویی مدیران و مباشران سازمانها و بنگاههای عمومی به اشخاص ذینفع است.
از این رو اطلاعات ارائه شده توسط حسابداران باید به طور قابل توجهی کارآمد، قابل اتکا، واقعی و بیغرضانه باشد؛ جهت نیل به این هدف حسابداران علاوه بر داشتن مهارت، تجربه و آموزش مستمر؛ باید از فضیلتهای اخلاقی نظیر درستکاری، واقع بینی و صداقت برخوردار بوده و خدمات حرفهای خود را با رعایت اخلاق و آیین رفتار حرفهای انجام دهند.[2] از این رو نهادینه کردن اخلاق در سیستم آموزش حسابداری ممکن است هم از نطقه نظر شرایط رفتار اقتصادی و هم از دیدگاه سایر ارزشهای فرهنگی، اثر مستقیمی بر حرفه حسابداری داشته باشد، زیرا انتظار میرود که تامین آیین اخلاق حرفهای نواقص موجود در آیین اخلاق حرفهای موجود را که تنها مبتنی بر مفهوم عقلگرایی است را برطرف سازد،.[32]
ضعف در نهادینه نمودن اصول اخلاقی در حسابداران، در بروزرسواییهای حسابداری و شکل گیری تقلب در دنیای تجارت نتیجه خواهد داد. تقلب، تحریف و دیگر بد اخلاقیهای حرفهای باعث خواهد شد که موسسات مالی و دیگر شرکتهای عمومی و خصوصی یا دچار مشکلات گسترده شده یا به سوی ورشکستگی سوق پیدا کنند.[13] فروپاشی شرکتهای بزرگی نظیر انرون1 ، ورلدکام2 و گلوبالکراسینگ3 در آمریکا و پارمالات4 در ایتالیا منجر به سلب اعتماد به گزارشگری مالی و مسئولیت پاسخگویی5 شده است. بنابراین، بروز رسواییهای مالی در کشورهای اقتصادی؛ میتواند تاثیرات منفی بر اقتصاد آنها داشته باشد.
از سویی دیگر، نهادینه شدن آموزش اخلاق در سیستم آموزش حسابداری چالشهای بزرگی را برای جوامعی در بر خواهد داشت که در آنها رسواییهای مالی و فساد اخلاقی بیش از پیش رواج داشتهاند.[14] دیدگاه عمومی بیانگر آن است که مهمترین علت شکل گیری رسواییهای مالی، رفتارهای غیر اخلاقی حسابداران میباشد.بنابراین در این پژوهش سعی بر آن است تا رویکری نوین و جامع به اخلاق در حرفه حسابداری صورت گیرد و ابعاد آن را مورد بررسی و مداقه قرار دهد.
