بخشی از مقاله
چکيده
امروزه آنچه که سازمان ها را از هم متمايز مي سازد، گذشته از سرمايه ، فناوري و مواد اوليه در اختيارآنها، نيروي انساني متخصص و کارآمد است که در واقع مي توان آن را مهم ترين عامل موثر در موفقيت يا شکست سازمان ها دانست . سيستم حسابداري منابع انساني به عنوان گامي نوين در حسابداري با گرايش ارزش گذاري و ثبت دارايي هاي انساني ، از طريق تامين نيازهاي اطلاعاتي کارشناسان منابع انساني ، نقش اساسي در دستيابي سازمان به اهداف و راهبردها و درنهايت مديريت موثر سازمان دارد. حسابداران نه تنها بايد واجد شرايط و صلاحيت حرفه اي باشند، بلکه بايد از درجه بالايي از صداقت و درستکاري حرفه اي نيز برخوردار باشند. اخلاق حسابداري براي حسابداران حرفه اي و افرادي که به خدمات حسابداري تکيه دارند، اهميت زيادي دارد. در اين مقاله هدف بر آن است ضمن تشريح اخلاق حسابداري و اخلاق حرفه اي، آيين رفتار حرفه اي در ايران را ارائه دهيم و در ادامه براي درک بهتر حسابداري منابع انساني ، به بيان تعاريف ، تاريخچه ، اهميت و ضرورت ، چالش ها وانواع سيستم هاي حسابداري منابع انساني مي پردازيم .
کلمات کليدي : اخلاق حسابداري ، اخلاق حرفه اي ، حسابداري منابع انساني
مقدمه
حسابداري ، اختراع بشر و نتيجه توافقات بشري است . حسابداري ، عبارت است از مجموعه قواعد و روش هايي که با به کارگيري آنها، اطلاعات مالي و اقتصادي يک موسسه گردآوري ، طبقه بندي و به شکل گزارش هاي حسابداري تلخيص مي شود و براي تصميم گيري دراختيار اشخاص علاقه مند و ذينفع قرار مي گيرد. اين اشخاص مي توانند از وضعيت مالي ، نتايج عمليات و هم چنين دورنماي آينده موسسه مطلع شوند[١].
حسابداري در دنياي پيشرفته امروز حرفه اي است حياتي، زيرا سامانه اقتصادي جاري بدون آن نمي تواند وجود داشته باشد.
اگر هيچ روش و فني براي محاسبه ثروت و کالاهاي موجود در دنيا و نحوه توزيع آن ها موجود نباشد، تجارت و بازرگاني متوقف خواهد شد. کارايي بازارهاي مالي ، منوط به اين امر است که معاملات خود را بر مبناي تصوير درستي از ارزش هاي مالي دارايي هاي مورد معاوضه انجام دهند و اين تصاوير فقط توسط حسابداران ترسيم مي گردند[٢].
از آن جايي که فعاليتهاي مالي براي بقاي دنياي فعلي ما ضروري هستند و حسابداري اين فعاليتها را تسهيل مي کند؛ از اين رو حسابداري به عنوان يک حرفه سودمند تلقي شده و به خاطر نقش اساسي اش در رديابي شبکه بزرگ و مبهم روابط مالي پيچيده در دنياي اقتصادي امروز، به يک حرفه خدماتي حساس تبديل شده که همچون ديگر حرفه ها داراي فرمان هاي اخلاقي مي باشد. بنابراين حسابداران نه تنها بايد واجد شرايط و صلاحيت حرفه اي باشند، بلکه بايد از درجه بالايي از صداقت و درستکاري حرفه اي نيز برخوردار و آبرو و حيثيت حرفه اي از مهمترين دارايي هاي آنها باشد[٣].
در سازمان هاي امروزي ، نيروي انساني شاغل علاوه بر انجام وظايف عمومي ، قادر به ارائه خدمات تخصصي متنوع چون مشاوره و برنامه ريزي مالي نيز مي باشد، بنابراين لزوم وجود سيستم و ابزاري بيش ازپيش احساس مي گرددکه زمينه لازم راجهت تعيين ارزش واقعي خدمات ارائه شده توسط نيروي انساني فراهم کند. مهم ترين ابزار در دسترس سازمانها جهت نيل به اين هدف سيستم حسابداري منابع انساني است [٤].
حسابداري منابع انساني را مي توان تلفيقي از دو حوزه حسابداري و مديريت منابع انساني دانست که شامل کاربرد مفاهيم ، روشهاي حسابداري در محدوده مديريت منابع انساني مي باشد. به عبارت ديگر، حسابداري منابع انساني ، الگو و فن اندازه گيري است که مي تواند اثرات عميقي بر چگونگي اداره افراد در سازمان داشته باشد و مي توان آن را تشخيص ، کمي سازي و گزارش دهي ، دانش ، مهارت ها و توانايي هاي کارکنان سازمان دانست [٥].
اخلاق حسابداري
محققان دو تعريف از اخلاق حسابداري ارائه داده اند:
يک تعريف محدود و يک تعريف گسترده است . تعريف محدود آنها بر اين دلالت دارد که اخلاق حسابداري متضمن روشي است که به وسيله آيين رفتار حرفه اي تشريح شده و تعريف گسترده اخلاق حسابداري فراتر از آيين رفتار حرفه اي بوده و صرفا به بايدها و نبايد هاي خاصي اشاره نمي کند، بلکه دامنه گسترده اي از تصميم گيريهاي اخلاقي و تصميم گيريهاي مربوط به انتخاب روش ها و سياست گذاري ها را در حسابداري شامل مي شود[٦].
اصول اخلاق حسابداري
لازمه دستيابي به اهداف حرفه حسابداري توسط حسابداران حرفه اي، پايبندي به اصول بنيادي اخلاق حسابداري است .
هر يک از انجمن هاي حرفه اي حسابداري ، اصول اخلاقي خاص خود را تدوين مي کنند که شباهتهاي زيادي به هم داشته و همگي کارآمدي ، قابليت اعتماد، حرفه اي بودن و اعتبار خدمات حسابداري را تامين مي نمايند. اصول اخلاقي که کم و بيش مورد اتفاق نظر همه انجمن هاي حرفه اي حسابداري بوده و رعايت آنها، موجب تامين اهداف اين حرفه مي گردد، به شرح زير است :
الف ) درستکاري : حسابدار حرفه اي در انجام خدمات حرفه اي خود بايد درستکار باشد.
ب) بي طرفي : حسابدار حرفه اي بايد بي طرف باشد و نبايد اجازه دهد هيچ گونه پيش داوري ، جانب داري ، تضاد منافع يا نفوذ ديگران ، بي طرفي او را در ارائه خدمات حرفه اي، مخدوش کند.
ج) صلاحيت و مراقبت حرفه اي: حسابدار حرفه اي بايد خدمات حرفه اي را با دقت ، شايستگي و پشتکار انجام دهد. وي همواره موظف است ميزان دانش و مهارت حرفه اي خود را در سطحي نگاه دارد که بتوان اطمينان حاصل کرد، خدمات وي به گونه اي قابل قبول و مبتني بر آخرين تحولات در حرفه و قوانين و مقررات ارائه مي شود.
د) رازداري : حسابدار حرفه اي بايد به محرمانه بودن اطلاعاتي که در جريان ارائه خدمات حرفه اي خود بدست مي آورد، توجه کند و نبايد چنين اطلاعاتي را بدون مجوز صريح صاحب کار يا کارفرما، استفاده و يا افشا کند؛ مگر آنکه از نظر قانوني يا حرفه اي حق و يا مسئوليت افشاي آن را داشته باشد.
ه) رفتار حرفه اي: حسابدار حرفه اي بايد به گونه اي عمل کند که با حسن شهرت حرفه اي او سازگار باشد و از انجام اعمالي که اعتبار حرفه اي او را مخدوش مي کند، بپرهيزد.
و) اصول و ضوابط حرفه اي : حسابدار حرفه اي بايد خدمات حرفه اي را مطابق اصول و ضوابط حرفه اي مربوط انجام دهد و همچنين درخواستهاي صاحب کار يا کارفرماي خود را به گونه اي با مهارت و دقت انجام دهد که با الزامات درستکاري ، بي طرفي و نيز استقلال حسابداران حرفه اي مستقل ، سازگار باشد[٧].
ويژگي هاي اخلاق حسابداري
همانطور که حسابداران حرفه اي مي توانند کار خود را در چندين حوزه مختلف انجام دهند، تحقيقات نشان مي دهد که حوزه مطالعات در دامنه اخلاق حسابداري از حسابرسي مستقل شروع و به اصول اخلاقي در بازارهاي سرمايه ختم مي شود.
ويژگي هاي اخلاق حسابداري به شرح زير است :
١) صداقت و قابليت اعتماد ايجاد مي کند؛
٢) در مورد نژاد، مذهب ، جنسيت ، سن و مليت ، اصل و نسب و عقب ماندگي ، حساس ( ظريف ) نيست ؛
٣) وظايف حرفه اي را در انطباق با مقررات شرکت و معيارهاي اخلاقي هدايت مي کند؛
٤) وظايف حرفه اي را در انطباق با قوانين هدايت مي کند؛
٥) از اطلاعات محرمانه ( پنهاني ) محافظت مي کند؛
٦) براي منافع عموم احترام قائل مي شود؛
٧) محدوديتهاي حرفه اي و محدوديت در قضاوت هاي انجام شده را شناسايي مي کند؛
٨) براي حرفه اعتبار ايجاد مي کند؛
٩) تضاد منافع را از بين مي برد؛
١٠) براي سازمان تعهد و وفاداري ايجاد مي کند؛
١١) در مورد اجراي قراردادهايي که مستند و به تصويب رسيده اند اطمينان ايجاد مي کند؛
١٢) از فعاليتهايي که مخالف منافع عمومي مي باشد اجتناب مي دهد؛
١٣) مانع گرفتن رشوه از مشتري يا صاحبه کار مي شود؛
١٤) استفاده از اموال و ملزومات شرکت را براي مقاصد شخصي جايز نمي داند؛
١٥) از دادن هدايايي که مي تواند منافع سازماني داشته باشد خودداري مي کند[٨].
اخلاق حرفه اي
حسابداران حرفه اي معمولا با موفقيتهاي مختلفي روبرو مي شوند که به قضاوت هاي اخلاقي با اهميتي نياز دارد.
حسابداران با فرصتهاي کاري زيادي مواجه مي شوند که اگر در آن فرصتها رفتار غير اخلاقي داشته باشد مي توانند منافع شخصي بسيار زيادي کسب کنند[٩]. هر رفتار غير اخلاقي در حسابداري منجر به زيان در نظامهاي اقتصادي مي شود. بنابراين گروههاي مختلفي سعي مي کنند برنامه اي از اخلاق حسابداري براي راهنمايي حسابداران حرفه اي هنگامي که آنها با قضاوت اخلاقي روبرو مي شوند، طراحي کنند[١٠].
آيين رفتار حرفه اي
آيين رفتار حرفه اي ابزاري است براي اطمينان از اينکه اعضاي حرفه با اصول و قوانين اخلاقي آشنا بوده و معيارهاي حرفه اي را رعايت مي کنند. در نتيجه آيين رفتار حرفه اي در تعيين مسئوليتهاي اجتماعي و حرفه اي افراد نقش مهمي ايفا مي کند.
آيين رفتار حرفه اي، راهنماي حسابداران است و به عنوان سرمشق رفتار صحيح در حرفه تلقي مي شود. چندين انجمن حرفه اي، آيين رفتار حرفه اي را براي راهنمايي حسابداران تدوين کرده اند[١١].
آيين رفتار حرفه اي در ايران
احکام آيين رفتار حرفه اي در ايران در مورد کليه حسابداران حرفه اي به يک ميزان معتبر است ، مگر در مواردي که خلاف آن
تصريح شده باشد. از ديدگاه آيين رفتار حرفه اي، اهداف حرفه حسابداري عبارت است از:
١) دستيابي به بهترين اصول و ضوابط حرفه اي
٢) اجراي عمليات در بهترين سطح ممکن
٣) تامين منافع عمومي جامعه .
تحقق اين اهداف مستلزم تامين اعتبار، حرفه اي بودن، کيفيت خدمات ، و اطمينان است . علاوه بر اين ، آيين رفتار حرفه اي در ايران شامل اصول و احکامي است که لازمه دستيابي به اهداف مي باشد[٣].
حسابداري منابع انساني
حسابداري منابع انساني ، ديدگاهي نظري در زمينه ماهيت و ارزش افراد در سازمانها ، سعي در طراحي و تدوين سيستم هاي عملياتي براي اجراي اين روش ها و گزارش اطلاعات حاصل بر استفاده کنندگان دارد. [هاديزاده] حسابداري منابع انساني ، فرآيند تشخيص و ارائه اطلاعات در مورد منابع انساني جهت تسهيل مديريت در يک سازمان مي باشد. به عبارتي ، حسابداري منابع انساني ، يا فراهم آوردن اطلاعات مورد نياز مديران مي تواند آنها را در استفاده موثرتر و کاراتر از منابع انساني تحت اختيارشان ، ياري دهد[١٢].
طبق تعريف انجمن حسابداري آمريکا٢، حسابداري منابع انساني عبارتست از:
١)حسابداري منابع انساني ، فرآيند شناسايي و ارزيابي منابع انساني و گزارش اين اطلاعات در صورت هاي مالي است . اين
تعريف سه بخش اساسي را پيرامون منابع انساني در بر گرفته است :
- شناسايي کميت و کيفيت منابع انساني
- اندازه گيري ارزش اقتصادي و تعيين ميزان مالي منابع انساني
- تنظيم و ارائه گزارش هاي مالي مناسب در مورد منابع انساني
٢) حسابداري منابع انساني را مي توان تلفيقي از دو حوزه حسابداري و مديريت منابع انساني دانست که عبارتست از کاربرد مفاهيم و روش هاي حسابداري در محدوده مديريت منابع انساني .
