بخشی از مقاله
چکیده
اگر چه »آموزش و یادگیري مداوم«، یکی از ایدههاي نوظهور در برنامه درسی و نظامهاي آموزشی اغلب کشورها محسوب میشود و امروزه در سیاستها و خط مشیهاي جدید آموزشی بر آن تأکید فراوان می گردد، اما میتوان نخستین ریشهها و سرچشمه هاي کلی این ایدة تربیتی را در طول تاریخ و در آموزه هاي مکاتب الهی و حتی فلسفی جستجو کرد. ادیان الهی از این حیث که هستی و انسان را در حال تغییر، تحول و دگرگونی می دانند، براي پیروان خود تعلیم و تربیتی به وسعت »ز گهواره تا گور« تجویز کردهاند. هدف پژوهش حاضر بررسی ایده آموزش و یادگیري مداوم در متون مقدس یکی از قدیمی ترین ادیان توحیدي، یعنی صابئین مندائی است. پژوهش پیش رو پس از معرفی مختصري از تاریخ و اعتقادات مهم این دین به تحلیل مبانی فلسفی آموزش و یادگیري مداوم در قالب مقولات هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی آموزش و یادگیري مداوم از منظر این دین پرداخته سپس آموزه ها و بوثه هاي مرتبط با ایدة مداومت در آموزش و یادگیري را از منابع دینی صابئین مندائی، همچون گنزا ربا و دراشا اد یهیی استخراج و ارائه نموده است.
کلمات کلیدي: آموزش و یادگیري مداوم، صابئین مندائی، گنزا ربا
-1 مقدمه
همه ي ادیان الهی تعلیومتعلّم را مورد توجه کانونی خود قرار داده و از آن به عنوان یک ارزش مهم و ضروري نام برده اند. ادیان توحیدي، با توجه به جهان بینی تقریبا مشترك خود درباره هستی، انسان، معرفت و ارزش، فلسفه تربیتی کم و بیش متشابهی ایجاد کرده اند. نوشتار حاضر درصدد است ایدة »آموزش و یادگیري مداوم« را در متون مقدس و دست اول یکی از کهن-ترین ادیان توحیدي یعنی دین »صابئین مندائی« بکاود. دین صابئین مندائی یکی از نخستین ادیانی است که بر پایه اصولی همچون توحید، نبوت و معاد استوار شده است. در مطالعات دینپژوهان و مستشرقان، این آیین، به عنوان یکی از منابع ادیان شرقی مورد مطالعه و بررسی قرار میگیرد. نام صابئین در سه آیه از قرآن کریم در کنار سایر ادیان بزرگ الهی همچون یهود، نصاري و اسلام آمده و از دیدگاه برخی از فقهاي بزرگ مسلمان در ردیف اهل کتاب شناخته شدهاند.
پیروان این دین کهن امروزه به صورت یک اقلیت دینی در جنوب عراق و اهواز در کنارههاي رودخانههاي کارون و کرخه با آرامی و گمنامی زندگی می کنند - سواري، صفایی مقدم و هاشمی: . - 1 :1394 مقدس ترین کتاب صابئین مندائی گنزا ربا به معنی گنج بزرگ نام دارد که به زبان آرامی شرقی نوشته شده است. براي بررسی رویکرد دین صابئین مندائی به آموزش و یادگیري مداوم، لازم است در ابتدا نوع نگاه این دین را به مقولاتی همچون هستی، انسان و معرفت بررسی گردد. پژوهش پیش رو پس از معرفی مختصري از تاریخ و اعتقادات مهم این دین به تحلیل برخی از مبانی فلسفی آموزش و یادگیري مداوم در مقولاتی همچون هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی پرداخته سپس آموزه ها و بوثه هاي مرتبط با ایدة آموزش مداوم را از منابع دینی صابئین مندائی، همچون گنزا ربا و دراشا اد یهیی استخراج و ارائه نموده است.
-2 مبانی نظري
اگر چه »آموزش و یادگیري مداوم«، یکی از ایدههاي نوظهور در برنامه درسی و نظامهاي آموزشی اغلب کشورها محسوب میشود و امروزه در سیاستها و خط مشیهاي جدید آموزشی بر آن تأکید فراوان می گردد، اما میتوان نخستین ریشهها و سرچشمه هاي کلی این ایدة تربیتی را در طول تاریخ و در آموزه هاي مکاتب الهی و حتی فلسفی جستجو کرد. ادیان الهی از این حیث که هستی و انسان را در حال تغییر، تحول و دگرگونی می - دانند، براي پیروان خود تعلیم و تربیتی به وسعت »ز گهواره تا گور« تجویز کردهاند.
شاید بتوان گفت که همین خصلت تحولی و تداومی هستی است که انسان را به یادگیري در تمام عمر خود ملزم می کند. زیرا انسان براي سازگاري و هماهنگی بهینه با این هستی متحول نیازمند یادگیري مداوم است. به همین رو این خصلت تداومی هستی است که تداوم یادگیري را به همراه دارد. اگر هستی وضع ایستایی داشت و تحول و حرکت در آن معنی نداشت، ضرورتی براي یادگیري بیشتر پیش نمی آمد. هر کس با کسب توانایی هاي و مهارتهاي لازم در یک دورة کوتاه مدت، ابزار لازم براي تعامل با هستی و جهان ثابت و ایستا را پیدا می کرد - رحیمی نسب، . - 203 : 1395
.3 روش تحقیق
پژوهش حاضر با راهکار کتابخانهاي - فیشبرداري از منابع و اسناد دینی دست اول مندائی - و با استفاده از رویکرد و روش تحلیلی- استنتاجی انجام شده است. منابع عمده محقق، ترجمهي عربی کتاب گنزا ربا و دیگر کتب مندائی مانند تعالیم یحیی بود که در سال 2001 توسط روحانیون بزرگ مندائی از زبان آرامی شرقی - مندائی - به عربی ترجمه شدهاند.
.4 مرور پیشینه ها
در باب منابع مرتبط با دین صابئین مندایی، سواري - 1392 - ، سواري، صفایی مقدم و هاشمی - 1393 - ، سواري - 1393 - ، سواري، صفایی مقدم و هاشمی - 1394 - ، سواري و هاشمی - 1395 - آثار تحلیلی و پژوهشی مناسبی را به دست دادهاند. جديترین پژوهش متأخر و در دسترس دربارهي آموزش و یادگیري مداوم نیز توسط رحیمی نسب - 1395 - در قالب رساله دکتري ایشان صورت پذیرفته است.
.5 یافته ها الف - مختصري دربارة تاریخ و عقاید صابئین مندائی
صابئین مندائی قومی آرامی1و از نژاد سامی میباشند - برنجی، - 9 : 1367 که هم اکنون به گمنامی و سکوت در خوزستان و جنوب عراق در کنارههاي رودخانههاي کارون، دجله و فرات مشغول عبادت خداي یکتا - هیی ربی - هستند، غیر از مردم خوزستان، مردم مناطق دیگر ایرانعمدتاً اطلاعی از موجودیت صابئین ندارند . مردم خوزستان نیز اغلب اطلاعاتی ناقص و نادرستی از آنان دارند. از تعداد مندائیان ایران آماري رسمی در دست نیستغالباًو تعدادشان به تخمین برآورد شده است. این قوم از اولین آوارگان فلسطینی هستند که بیش از دو هزار سال پیش از فلسطین و به ویژه کنارههاي رود اردن بسوي شمال سوریه و بینالنهرین و سپس تعدادي به خوزستان مهاجرت کردهاند - سیادت، :1374 . - 263 به زبان محلی ایشان راص» بی«، به ضم »ص« مینامند کهظاهراً از ریشهيص» ب« عربی به معناي »ریختن آب« میباشد از آن روي که مناسک دینی آنانغالباً با تعمید در آب جاري همراه است - دراور2،:1937 . - 12
واژه "مندائی" نیز برگرفته ازم" ندا" به معنی علم و معرفت ترجمه شده است - قیس مغشش السعدي، 2103 قاموس مندائی -عربی - ، زبان این قوم، مندائی که یکی از شعبههاي زبان آرامی شرقی- است . از نظر اعتقادي، خداپرست و معتقد به جهان آخرتاند. اساس این دین بر تعمید در آب جاري است، به همین دلیل صابئین مندائی همیشه در کنار آب زندگی میکنند - شیرالی، :1389 صص . - 31-3 قرآن با هم ردیف قراردادن صابئین با اهل ایمان - مسلمانان - و سایر ادیان بزرگ آسمانی همچون یهود، مسیحیت و زرتشت، آنان را داراي دینی مستقل و جداگانه دانسته و به صراحت صابئین را اهل کتاب معرفی کرده است. اسم »صابئ« به صورت صیغه جمع در دو صورت »صابئین« و »صابئون« در سه آیه از قرآن تکرار شده است.3
