بخشی از مقاله
چکیده
تمدن نوین اسلامی امروزی تداوم تحول یافته و دنباله دار فرهنگ و تمدن اسلامی به رهبری حضرت محمد - ص - است . این تمدن نوین در چارچوب اصول و قوانین اولیهی اسلامی توانست در شرایط اجتماعی- سیاسی و اقتصادی دوره های مختلف تاریخی، قوانین ، هنجارها و ارزش های مثبتی را تاسیس یا جذب - تایید - نماید . از میان این اصول میتوان به شیوه تعامل با اهل کتاب اشاره کرد. جمهوری اسلامی ایران به دلیل برخورداری از ویژگی های منحصر به فرد در میان سایر کشورهای اسلامی نظیر : جمهوریت و اسلامیت نظام سیاسی، استقلال کامل و عدم وابستگی به دو بلوک شرق و غرب ، تلاش در تحقق امت واحده اسلامی، اعتدال و میانه روی ، برخورداری از پیشینه تاریخی در حکومتداری و اقتدار علمی، می تواند بصورت سازنده در پویای تمدن نوین اسلامی به ایفای نقش بپردازد .تعامل سازنده با اهل کتاب مانند : نصاری ،مجوس یهود ، صابئین در جمهوری اسلامی ایران یکی از ممیزات اصلی و قابل تأمل در حوزه فرهنگی و تمدنی تلقی میگردد که ریشه در فرهنگ و تمدن اسلامی عصر نبوی دارد. در این یافته نگاری سعی می گردد به سیره حضرت رسول به عنوان رهبر و سردمدار فرهنگ و تمدن اسلامی در تعامل با اهل کتابو شیوه استمرار آن خصوصاً در ارتباط با صابئین مندایی ایران پرداخته شود . در این راستا دیدگاه رهبر معظم انقلاب مبنی بر اهل کتاب بودن صابئین مندائی ایران، فصل جدیدی از تعامل با این گروه دینی را گشود. این امر را می توان نقطه عطفی در حوزه تمدن نوین اسلامی در ایران ارزیابی نمود که ریشه در اصول ثمر بخش و مترقی دین مبین اسلام و سیره نبوی دارد .
واژگان کلیدی: فرهنگ و تمدن اسلامی، تمدن نوین اسلامی، اهل کتاب، صابئین مندائی، جمهوری اسلامی ایران
مفاهیم نظری تحقیق
فرهنگ : واژه فرهنگ در ادب فارسی از دو بخش»فر«به معنای - پیش، جلو، بالا، بر - - روح الامینی ،1365،ص - 11 و» هنگ« از ریشه باستانی»ثنگ« به معنای - کشیدن - است . با افزودن فرهیختن پیشوند »فر« به ریشه-های مختلف کلمه »ثنگ« کلماتی مانند: فرهختن = تربیت کردن/ فرهیختن = ادب آموختن /فرهنجیدن= تادیب کردن - آشوری، 1381،ص - 26 فرهنج = علم و ادب و دانش - دهخدا ، 1341، ذیل کل فرهنگ - حاصل شود . این واژه در زبانهای اروپایی از ریشه لاتینیCOLERE - کالر - به معنای سکنی گزیدن، کشت کردن و پرستش کردن - پهلوان ، 1387، ص - 3 می باشد .بنابراین معنای متقدم فرهنگ در زبان اروپایی خصلتی عملی دارد ، اما در دوره های بعد خصوصاً قرن هجدهم میلادی به بعد مفهوم فرهنگ از بطن آداب و رسوم استخراج گردید و از آن پس جنبه استعاره ای به خود گرفت . معادل سازی واژه فرهنگ "با آداب و رسوم " در اروپا توسط "هر دو "1803 - م - و" آلودنگ" - - 1806 از آلمان محقق گردید . - آشوری ، - 38 در زبان عربی واژه فرهنگ بصورت »الثقافه « معادل واژه culture اروپایی ادا می شود. در این بخش ، فرهنگ شامل تمامی معارفی می شود که با روح و فکر و ذوق و احساس انسانها مرتبط است . و البته پیوند دهنده ی روش های مختلف زندگی در بخش های روحی ، فکری ، لغوی ، ادبی و فنی است . - غنیم ابوسعید ، 1428ه، ص - 18
برای واژه فرهنگ بیش از چهارصد تعریف ارائه شده است ، در اینجا سعی می شود به متقدم ترین توصیف فرهنگ که توسط تایلور عنوان شده اکتفا می کنیم . - علیرغم اینکه این تعریف دارای نقص هایی است -
" فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که شامل معارف ، معتقدات ، هنرها، صنایع، فنون ، اخلاق، قوانین ، سنن وبالاخره تمام عادات و رفتارها و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه خود فرا می گیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی را بر عهده دارد". - روح الامینی، 1365، ص /17آشوری ، 1381، ص - 47
تمدن از دیدگاه ابن خلدون تمدن - - civilizationهمان شیوه و روش های موجود در زندگییکجانشینیاست که در مقابل زندگی کوچ نشینییا بدویت قرار می گیرد .
کلمه »تمدن« در ادبیات عربی به معنای» زندگییکجانشینی و اقامت در روستاها و شهرها« بکار می رود و نقطه مقابل آن»بدویت« که همان بادیه نشینی و زندگی در بادیه معنی می دهد - غنیم ابوسعید، ص - 20
در متون نوین واژه "تمدن" معادل »فرهنگ مادی« و واژه " فرهنگ معادل"»فرهنگ غیر مادی« در نظر گرفته شده است . درا ین تقسیم بندی ، تمدن یا فرهنگ مادی به مجموعه پدیده هایی اطلاق میگردد که محسوس ، ملموس و قابل اندازه گیری با موازین کمی و علمی باشد .ابزارهای کاربردی و تولیدی ، داروهای شیمیایی، فنون پزشکی، وسائط موتوری ، ابداعات برقی و ... همه مصادیق فرهنگ مادییا تمدن هستند . - آشوری ، 1381 ، ص/ 114 روح الامینی، / 1365 ، ص. - 34
این توصیف از تمدن یا فرهنگ مادی در اصل اشاره به ثمره و نتیجه "تمدن" به معنای»حیات یکجانشینی در مقابل بدویت« است و مجموعهی این دو - یعنییکجانشینی و زندگی شهری+ ابزار مادی تولید شده در یکجانشینی - در اصل مفهوم »تمدن« را کامل می کنند . زیرا رابطه ی میان »تمدن به مفهوم فرهنگ مادی« و »زندگییکجانشینی«یک رابطهی علت و معلولی است و منطقی است که بپذیریم که یکجانشینی و استقرار شرط پیشین برای فرهنگ مادییا تمدن است.بعبارت دیگر لازم است اول یکجانشینی تحقق یابد تا زمینه ی تفکر و تولید و فرهنگ مادی فراهم گردد. - بنگرید به : غنیم ابو سعید، ص - 20
فرهنگ و تمدن اسلامی : کلمه»فرهنگ و تمدن اسلامی«هویتی اسلامی و به دوران ظهور اسلام معطوف است
. فرهنگ اسلامی در واقع همان اصول نظری و تئوریکی است که بصورت یک قانون اساسی منجر به ایجاد تغییر در حیات فردی و اجتماعی می گردد بر این مبنا می توان اذعان کرد که فرهنگ اسلامی همان وحی الهی است که بمدت 23 سال بر حضرت رسول - ص - نازل گردید و آن مجموعه آیات قرآنی است . تغییراتی که این آیات در حیات فردی و اجتماعی ساکنان جزیره العرب بوجود آورد و البته جنبه عینی پیدا کرده را می توان تمدن اسلامی نامگذاری کرد . نمونه ی بارز این تغییر را می توان در گفتمان جعفرابن ابی طالب با نجاشی پادشاه حبشه مشاهده نمود. - بنگرید به : ابن هشام -
با وفات حضرت رسول - ص - و آغاز فتوحات اسلامی و گسترش اسلام در قلمرو جغرافیایی وسیع از چین تا اندلس، حوزههای جغرافیایی مهمی نظیر: هند ، بین النهرین ، ایران ، شام ، مصر ، شمال آفریقا که در بردارنده اقوام مختلفی نظیر هندی ها، ترکها، پارسیان، سریانیها، قطبیها و آمازیغ ها میشده اند. ضمیمه قلمرو اسلامی گردید . - بنگربد به : بلاذری - این حوزه های در دو بخش به توسعه ورشد تمدن اسلامی کمک کردند. اول از طریق انتقال علوم و عناصر تمدنی خود و پذیرش آن توسط اسلام و مسلمانان و دوم با بهرهگیری از تعالیم فرهنگی اسلامی در زمینه ی توجه به علم و دانش و لغو انحصاری آن در طبقه خاص، دانشمندان و علمای بسیاری در
