بخشی از مقاله
چکیده
یکی از دغدغه هاي تاریخ و فرهنگ انسان، بحران هویت بوده و به اعتبار آزادمنشی و فضیلت آرمان خواهی و کمال طلبی انسان همیشه خواهد بود. زیرا انسان به آن دلیل انسان است که موجودي هویت ساز و خواستار هویتی استعلایی و آرمانی است. بنابراین توجه به هویت اسلامی و عناصر هویت ساز در معماري اسلامی و هم چنین رویکرد زیبایی شناسانه این نوع معماري در طراحی بناها می تواند تاثیرات مثبتی را بر معماري حال و آینده این مرزو بوم و شناساندن این فرهنگ عظیم به سایر فرهنگ ها داشته باشد، هویت بخشی به فضاي معماري در عین ارتقاي کیفیت هاي محیطی آن، تحقق اهداف ساختاري، فنی و کاربردي در عین تحقق اهداف زیبایی شناسانه و هویت ساز، رده بندي و سلسله مراتب فضایی فضاهاي معماري در کنار استقلال تک تک فضاها، تعامل میان معماري و طبیعت و بهره گیري از اصول حاکم بر آنها، تداوم فضایی و ارتباط سیال میان آنها و تعریف چشم اندازهاي متنوع از طریق رعایت اصل شفافیت، تحقق پایداري در ساختار در کنار بهره گیري از نگاره ها، نمادها، پاسخگویی به نیازهاي مختلف انسان اعم از کارکردي، هویتی و غیره، تحقق عملکرد در کنار معنا و ...، را محقق می سازد که همه اینها از ویژگی هاي معماري اسلامی-ایرانی محسوب می شود.
مقدمه
مفهوم هویت، در پیوستی عمیق با تاریخ تعریف می گردد، به همین خاطر انسان سنتی با رویکرد آیینی-اسلامی، سعی در حفظ هویت اسلامی و ایجاد اتصال با عالم برتر داشته، به گونهاي که این ذهنیت علاوه بر محصولات فرهنگی، در واقعیتهاي عینی نیز متبلور گشته است. در این میان معماري که محصول تعامل انسان با محیط با تاریخ میباشد، براي انسان فراتر از کالبد رفته و معماري به مثابه هویت ساکنان و معماري و شهرسازي منطقه نیز در آن متبلور می شود - پایدار فرد و ایمانی نائینی،. - 1391
این ویژگی، از دیرباز بستر تبلور اندیشه هاي متعالی انسان، تجلیگاه احساسات ناب بشري و خواستگاه معماري عرصه بروز روحیات، حالات، آرمانها و اعتقادات تحقق کمالات آدمیان بوده است - حجت، - 1384 انسانها و نیز عرصه تلاقی فرهنگ، هنر و فن است. آدمیان پدیدآورندگان بناها، تأسیسات و فضاهاي زیستی اند. از این رو هر اثر معماري، اثر فرهنگی نیز محسوب می شود. به بیانی ساده، معماري تبلور فرهنگ و اندیشه انسان و تجلی عینی ارزشها و باورهاي هر قوم و ملت است. روح هر ملت در ارزشهاي دینی آن نمایان است و ارزشهاي دینی عمیقترین، گرانقدرترین و کسب هویت مطلوب و اصیل و رهایی از هویت هاي بحران زا لطیف ترین بخش فرهنگ به شمار می آیند - تقوایی، . - 1388
یکی از دغدغه هاي تاریخ و فرهنگ انسان، بحران هویت بوده است و به اعتبار آزادمنشی و فضیلت آرمان خواهی و کمال طلبی انسان همیشه خواهد بود. با تأکید می توان گفت انسان به آن دلیل انسان است که موجودي هویت ساز و خواستار هویتی استعلایی و آرمانی است. امروزه احراز هویت فردي از طریق مردم و طبیعت که صفت ویژه عصر پیش از صنعت بود، به ندرت میسر است و مردم، اشیاء و رویدادها با دنیایی مصنوعی مشخص می گردند.
در حقیقت امروزه ملاحظه شهر تحت در این راستا اگر از عنوان الگویی نمادین کاملا بیگانه و نامفهوم جلوه می کند - دریاي لعل و حوصله دار صابر، . - 15 :1388 در حالی که متاسفانه در معماري معاصر ایران، هویت ایرانی –اسلامی جایگاه خود را از دست داده است. معماري معاصر ایران از آن مفاهیم فرهنگی و الهی خودکه آرمان هاي منبعث ازجهان بینی اش براي او تعین می کرد. فاصله گرفته و به شیوه نامعقولی شیفته ظاهر معماري غربی شده است. آشفتگی هاي زیادي در معماري معاصر دیده می شود که حاصل آن را نه می توان معماري مدرن گفت نه معماري ایرانی. شاهد آن معماري و شهرسازي کلان شهرهایمان است که خود الگوي شهرهاي کوچکند اما خالی از محتوا و معنایی هستند که می بایست داشته باشند.
معماري کاملا ناهماهنگ چه با امروز چه با دیروزمان ارایه می دهند. معماري ایر انی داراي یک سري از مفاهیم اساسی وبنیادي است که معنا و مفهوم دهنده به معماري می باشند. معماران معاصرایران به جاي آنکه این مفاهیم را که ریشه در فرهنگ و دینمان دارد را به معماریشان ببخشند. متأثر از ظاهر معماري غرب شده اند. معماري ایرانی با تمام زیبایی و نقش تربیتی که داشت امروزه تبدیل به ساخت و سازهاي نامرتبط شده است.
بنابراین توجه به هویت اسلامی و عناصر هویت ساز در معماري اسلامی و هم چنین رویکرد زیبایی شناسانه این نوع معماري در طراحی بناها می تواند تاثیرات مثبتی را بر معماري حال و آینده این مرزو بوم و شناساندن این فرهنگ عظیم به سایر فرهنگ ها داشته باشد.به همین خاطر در این نوشتار تلاش خواهیم نمود تا رویکرد زیباشناسانه و هویت ساز فرهنگ اسلامی-ایرانیِ موثر در طراحی فضاهاي معماري را شناسایی نموده و راهکارهاي به کارگیري این سبک معماري را ارائه نماییم.
معنا و مفهوم هویت
»هویت« در فرهنگ دهخدا هویت چنین آمده است: »هویت - هویه - : عبارت است از تشخص و همین میان حکیمان و متکلمان مشهور است - «دهخدا، . - 1345 همچنین در فرهنگ معین آمده است: »معنا و مفهوم هویت جداي از ذات باري تعالی به هستی و وجود، عامل شناسایی، ماهیت و مراد تشخیص، اشاره دارد - «معین، . - 1371 واژه ي هویت مرکب از هو + یت مصدري عربی است که از چه بودن هو یا او در مقام پاسخ به پرسش ماهو یعنی آن چیست، سخن به میان می آورد؛ بنابراین می توان آن را چیستی ترجمه نمود. هویت در مفهوم عرفانی به معناي خداوند آمده است و بیشتر عرفا، هستی خداوند یا ذات الهی را تنها هویت موجود می دانند.
