مقاله طراحی فضاهای آموزشی با رویکرد ایرانی _ اسلامی

بخشی از مقاله

چکیده :

فضاهای آموزشی تاثیر غیر قابل انکاری بر آموزه های مخاطبین دارند در صورتیکه امروزه در طراحی فضاهای آموزشی بسیاری از عوامل کیفی مورد غفلت قرار می گیرند . یکی از این عوامل ارزش های ایرانی-اسلامی هستند که جایگاهی ویژه در هویت معماری این سرزمین دارند که متاسفانه در معماری این مرز و بوم کمرنگ شده است این تحقیق در اثر ضرورت وجود روح اسلامی در روابط ، فضا ها و اشکال ساختمان های اموزشی در ایران بوجود آمده و در صدد پیشنهاد راهکار هایی برای زندگی اسلامی و ایرانی و پایین اوردن سطح بعضی از ناهنجاری ها در فضاهای اموزشی و برون رفت از معماری التقاطی سبک های غیر اسلامی و غیرایرانی حال حاضر و سوق دادن هرچه بیشتر ان به سوی ارزش های ایرانی و اسلامی میباشد.

نوع روش تحقیق به روش کلی توصیفی - تحلیلی می باشد، این تحقیق تنها به جمع آوری داده ها منحصر نمی شود - فقط کتابخانه ای نیست - ؛ بلکه در درون این تحقیق نظریه سازی نیز صورت میگیرد.معمولاً محقق میدانی می کوشد که از کم و کیف جریانی عادیامّا غیر قابل پیش­بینی مطلع شود. این نوع از تحقیق، آن دسته از پژوهش هایی را در بر می­گیرد که داده ها و اطلاعات مورد نیاز از عرصه و صحنه جامعه و از متن جامعه به دست می آید. در تحقیق میدانی محقق از روش های متفاوتی چون مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه و... استفاده می کند.

مقدمه :

ویژگی های معماری اسلامی ایرانی، سنتی بوده و هدف آن شناسایی بخشی از اصول و ارزشهای رعایت شده توسط معماران سنتی در معماری ابنیه و یافتن الگویی برای معماری فضاها و ساختمان ها به هدف بهبود کیفیت زندگی انسان است. حس وحدت، مردم داری، درونگرایی، فرم های نمادین و معنادار، ماده و معنا، تجلی نور، رنگهای زنده، خودبسندگی، پرهیز از بیهودگی، نیارش، پیمون تهویه مطبوع و اعداد مقدس است .از پیامدهای رعایت مولفه ها و ارزشهای معماری اسلامی ایرانی ایجاد حس وحدت، آرامش و تعلق خاطر میان مردم، نظام و ترتیب، طراوت و سرزندگی می باشد.

تلفیق و ترکیب دو عملکرد فضاهای آموزشی - مدرسه - و معماری اسلامی باعث شکل گیری و نوآوری در خلاقیت فضایی معماری این گونه بناها گشته است. با توجه به گستردگی مساله و جوانب پیچیده و به هم پیوسته ای که این موضوع شامل می شود، توجه به معماری اسلامی در طراحی و ساخت فضای آموزشی برای انتقال فرهنگ آیینی و زنده نگه داشتن معماری اصیل ایرانی دارای اهمیت می باشد. جلوه های معماری اسلامی از دیر باز در زندگی مردم ایران به شیوه های گوناگون خود را نمایان کرده است

ساخت فضاهای آموزشی با شیوه معماری ایرانی- اسلامی تحولی در زمینه معماری آموزش و تربیت ایجاد، و ایده ی جدیدی در طراحی فضای آموزش در مناطق مختلف کشور با توجه به اقلیم آنها به وجود می آورد. مدیریت اسلامی بر مبنای توحید و شریعت، نگاهی عمیق به نقش انسان درکنترل و رهبری و اداره امور جامعه داشته و مفهوم اصیل تقرب به خداوند در لایه های مختلف آن قابل لمس می باشد.

مدیریت در مکتب اسلام برمبنای عمل به حق می باشد و در حقیقت ارزشهای الهی و انسانی جهت دهنده مدیران اسلامی هستند .سبک زندگی هر جامعه برگرفته ازهویت آن است. هویت اسلامی - ایرانی ،جامعه ما مبتنی بر سیره پیشوایان و متاثر از مذهب دینی است.سبک زندگی ایرانی اسلامی برگرفته از حیات طیبه اسلامی است و سبک زندگی مردم باید بر اساس زندگی ایرانی اسلامی تغییر یابد.

در جامعه اسلامی که دین اسلام اساس تشکیل دهنده آن جامعه است، هنرهای مختلفی از جمله معماری، از مهمترین تجلیات اصول اسلامی هستند. بعد از ورود اسلام به ایران و آشنایی ایرانیان با جهان بینی اسلامی باعث تغییر و تحول افکار و عقاید ایرانیان اصیل و با فرهنگ شد، جهان بینی اسلامی بر معماری ایران تاثیر گذاشته و موجب شکل گیری بناهای مختلفی از جمله مسجد، خانه، تکیه، کاروانسرا و دیگر بناها بر طبق مبانی نظری اسلامی شد، قسمتهای مختلف فضاهای ذکر شده مثل گنبد، مناره، ورودی،هشتی و دیگر بناها بر طبق اصول و مبانی اسلامی به و جود آمده است و سبب شکل گیری سبکی از معماری شد که امروزه با تمام معماری اسلامی ایران مشهور است.

این سبک معماری همچون تمامی سبکهای موجود در معماری، تحت تاثیر خصوصیات بومی و تاریخی خود بوده است، یکی از مهمترین و موفقترین مکاتب اسلامی به شمار میآید. امروزه تاثیر معماری بر رفتارها و شیوه زندگی افراد و گروههای اجتماعی غیر قابل انکار است و نفوذ معماری غربی در اندیشه های طراحان و فعالان حوزه ساخت و ساز ابنیه مسکونی، موانعی جدی را در مسیر ترویج و تحقق سبک زندگی اسلامی ایجاد خواهد کرد و همین امر لزوم احیای معماری ایرانی-اسلامی را اجتناب ناپذیر میسازد. باپیروزی انقلاب اسلامی گرچه سناریوی غربی سازی متوقف شد، اما تهاجم فرهنگی به شیوه های مختلف در دستور کار غربیها قرار گرفت که تجمل گرایی، مصرف زدگی و فردگرایی برخی از مظاهر آن محسوب میشود که باید مانع از این پیش روی ها شد. بر همین اساس هدف اصلی پژوهش حاضرفضای آموزشی و نقش آن در تجلی سبک ایرانی- اسلامی می باشد

پیشینه تحقیق :

.1کتاب سبک شناسی معماری نوشته غلامحسین معماریان - - 57 :1391به شکل گیری سبک های معماری ایران اشاره دارد.معماری ایران دارای اصولی است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزشی بخصوص برخوردار است: ویژگیهایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوانهای رفیع، ستونهای بلند و بالاخره تزئینات گوناگون که هریک در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است.

به طور کلی میتوان معماری ایرانی را در این 5 اصل یاد شده توسط محمدکریم پیرنیا مشاهده کرد که شامل :درون گرایی ، پرهیز از بیهودگی ، خودبسندگی ، مردم واری ، نیارش .2کتاب فضاهای آموزشی ، قواعد و معیارها نوشته سید علیرضا شجاعی - 7 :1388 - به چگونگی مطالعات اقلیمی ، استاندارد ها و نمونه های موردی می پردازد . به بیان دیگر در و دیوار فضاهای آموزشی نیز همانند معلم و کتاب برای دانش اموزان حامل پیام هستند ، دیوارهای بلند و ضخیم ، راهروهای تنگ و طویل محصور بودن و زندانی گشتن را القاء می کند .

.3کتاب معماری و هویت نوشته کریس ابل ترجمه فرح حبیب - 10 :1387 - به خردگرایی ، بازیهای زبان معماری ، معماری به مثابه هویت می پردازذ . موجودیتی ساذه و بدیهی در معماری وجود ندارد تا بتوان تنها با یک نظریه منفرد آن را مورد چالش قرار داد . در مقابل معماری از ابتدا با تنوع و پیچیدگی فرهنگی و موجودیتی جامع شناسانه - روانشناسانه همراه بوده است .

.4کتاب اصول و مبانی طراحی فضاهای آموزشی نوشته الیاس بستگانی - - 15 :1392 به جداول برنامه فیزیکی فضاها ، استاندارد تجهیزات و مبلمان فضاها ، ضوابط و استانداردهای کلی فضاها ، ضوابط اقلیمی و خلاصه ای از تحقیقات انجام شده در زمینه فضاهای اموزشی می پردازد .

.5مقاله تحلیلی بر مئولفه های زیبا شناختی در معماری فضاهای آموزشی با توجه به رویکرد اسلامی - نصرابادی،نصرابادی،انصاری،. - 29 :1392 مقاله حاضر درصدد است با تحلیل زیباشناختی فضاهای آموزشی پیش فرض هایی را برای طراحی ارائه دهد که بتواند با توجه به مبانی زیباشناسی اسلامی ، قابلیت هایی در فضاهای آموزش ایجاد کند که فرایندهای ادراک،احساس،خردورزی و رفتارهای فراگیران را در جهت پویایی و غایتمندی انسان مسلمان قرار دهد.

.6مقاله فرهنگ اسلامی ، مفاهیم ، ویژگی ها و اصول - عیوضی،رحیم،. - 18 :1386بیان شفاف چیستی فرهنگ مطلوب در طرح مهندسی فرهنگی و ترسیم نقشه آن نیازی فوری محسوب می شود که مصداق آن برای ایران اسلامی همانا معرفی فرهنگ اسلامی - ایرانی است . در مقاله حاضر ، اصول و ویژگی های فرهنگ اسلامی برشمرده شده است .

.7مقاله معماری ملی از دیدگاه هویت فرهنگی - پرویزی، - 82 :1388 هویت ملی در عصر حاضر به مسئله ای حیاتی برای ملت ها تبدیل شده است .مرزهای سیاسی به تنهایی نمیتواند ضامن حیات یک ملت باشد. در پی آن ، درعصر ارتباطات جهت حفظ هویت ملی عومل مختلفی دخیل است که سویئه فرهنگی یکی از مهمترین انهاست . در این میان معماری جلوگاه فرهنگی یک ملت است که با تمامی ابعاد زندگی ادمی در امیخته ،برا ان تاثیر عمیق می گذارد .

.8مقاله مولفه های موثر برارتقای محرمیت در فضاهای آموزشی - افتخاری،عظمتی،نوروزیان، - 101 :1394 ایجاد محرمیت فضایی،شرایط مناسبی را برای رشد و تحول اخلاقی ، اجتماعی و جسمانی دختران فراهم می کند و در نتیجه منجر به شکل گیری نظامی کارآمد و پویا می گردد . در این پژوهش تلاش شده است با بررسی و درک صحیح و آگاهانه از عوامل تاثیر گذار بر موضوع حریم و با تکیه بر تامین نیازی های فضاهای آموزشی ، آسایش و آرامش در محیط آموزشی برای دختران فراهم آید .

.9مقاله بررسی معماری فضای تفکر بر اساس دیدگاه اسلامی - پسران،پورمحمد،. - 266 :1393معماری به عنوان مکان تجلی یافتن اندیشه ادمی ماهیت پدیده های روزمره زندگی آدمیان را به هر ابعاد معنوی که بتوان به تصور آورد به فضای کالبدی ترجمه می کند .

.10مقاله طراحی محیط در معماری اسلامی - - 24 :1363 اینک به تحقیق در باره ی یک طرح اصولی می پردازیم که متشکل از هدفهای محیط اسلامی و همچنین نشانگر اهداف طراحان و سازندگان طبق رسوم و نیاز بشر باشد . این طرح اصولی بر اساس سه عامل اساسی پایه ریزی می شود : الف:قابلیت انعطاف محیط ، ب:مهارت در سبک و شکل ظاهری ،ج:سمبل ها و نمونه ها .

ضروریات خاص انجام تحقیق :

با توجه به اینکه ما در جامعه ی ایرانی و اسلامی زندگی می کنیم و معماری بر روی شرایط فرهنگی ، روانشناختی و جامعه ی ما تاثیر می گذارد - به عبارت دیگر انسان و محیط در حال تعامل هستند - .

بنابراین در راستای اسلامی شدن کامل معماری و اهداف اسلام و حرکت به سمت ظهور موعود هرکسی باید در هر شرایط و تخصصی که دارد این رسالت را داشته باشد که در راستای هدف ظهور صاحب الزمان قدم بر دارد بنابراین یک معمار مسلمان - تشیع - باید در حیطه ی تخصصی خود بتواند شرایط حضور اسلام که همان درستی هست را فراهم کند که می توان با شناخت ، تحلیل و درک قران ، احادیث و روایات به میزان قابل توجهی به درک از معماری اسلامی رسید .

روح - مفهوم و ارزش - معماری اسلامی در خیلی از جهات باعث پایین امدن سطح ناهنجاری و لغزش در جامعه می شود که اولین قدم برای رسیدن به ظهور است .

مبانی نظری معماری ایرانی اسلامی

×معماری اسلامی

معماری اسلامی معماری بیزانس با مشخصه قوس های گرد، طاق ها و گنبدهایش، تأثیر مهمی بر معماری اسلامی اولیه داشت. فرم های زیادی از مسجد در مناطق مختلف جهان اسلام پدید آمده اند