بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مشکلات شایع در مدارس علی الخصوص در مدارس ابتدایی خوانایی دست خط دانش آموزان است .هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر این خوانانویسی دانش آموزان دوره ی ابتدایی است. پس از بررسی مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش، نتایج حاصل نشان داد که عوامل پیش نیاز نوشتاری، عوامل کارپژوهی وعوامل مرتبط با دیکته نویسی بر خوانانویسی دانش آموزان مؤثر است و عوامل مربوط به خطاهای متداول تأثیر چندانی بر خوانانویسی دانش آموزان ندارد. در این پژوهش این عوامل عبارتند از :وضعیت نشستن، ثبات و تحرک اندام های فوقانی بدن و نحوه ی گرفتن قلم، پرفشارنویسی، کم رنگ نویسی بیش از حد، زاویه دار نویسی بیش از حد، نامرتب نویسی بیش از حد، فاصله دار نویسی بیش از حد که باید در هنگام اجرای عملی نوشتن مورد مشاهده و تجزیه و تحلیل قرار گیرند.
مقدمه و بیان مساله:
شکل نوشتاری زبان در واقع عالی ترین و پیچیده ترین شکل ارتباطی است و در میان مهارت های تحصیلی پایه، ملموس ترین مهارت نام گرفته است؛ چرا که نوشته سندی کتبی از خود بر جای می گذارد - سلیمی . - 1387 زبان نوشتاری، اجرای حرکتی -ترسیمی و زنجیره ای نمادهایی است که به وسیله ی آن ها افکار و دانش انتقال می یابند .نوشتن با چند مهارت بسیار مشخص، از جمله نگهداری موضوع در ذهن، تنظیم موضوع به صورت کلمه، ترسیم گرافیکی شکل هر حرف و کلمه، به کارگیری صحیح ابزار نوشتن و داشتن حافظه ی دیداری وحرکتی کافی ارتباط دارد.
والاس و مک لافلین،. - 1980 نوشتن سه فرآیند مجزا را در بر می گیرد :بیان نوشتاری، هجی کردن - دیکته - و دست خط، خط، مهارت ادراکی -حرکتی پیچیده ای است که به بلوغ و یکپارچگی تعدادی مهارت های، شناختی -ادراکی و حرکتی بستگی دارد که از طریق آموزش ایجاد می شود - فدر و مجنمر،2007؛ فلچر، لایون، فاچز و بارونز . - 2007 بهترین تعریف ارائه شده از دست خط عبارت است از :توانایی کپی برداری از روی حروف و اعداد به صورت خوانا و در مدت زمان معین .خوانا بودن دست خط رامعمولاً بر اساس اجزای آن می سنجند که شامل روی خط نویسی حروف و کلمات، در یک راستا بودن، فاصله گذاری مناسب، اندازه و شیب نوشته می باشد. بر اساس مطالعات به عمل آمده از پیشینه ی پژوهش، مهم ترین عوامل اثر گذار بر خوانانویسی را می توان در طبقات زیر دسته بندی کرد:
-1 حافظه تصویری
-2 نوشتاری
-3 تلفظ و هجی کردن
-4 دست خط بسیاری از کودکان ن می توانند از مهارت های نوشتن با دست بهره گیرند، زیرا آنان هنوز چندین مهارت پیش نیاز نوشتن را فرا نگرفته اند یا در آن ها این مهارت ها به درستی رشد نکرده است .یکی از مهم ترین این مهارت ها را می توان مهارت ها ی شناختی کودکان دانست .به طورکلّی، به فرآیندهای ذهنی کودک و فعالیت های ذهنی او فرآیندهای شناختی گفته می شود .فرایندهای شناختی شامل همه ی عملکردهای عالی ذهن اعم از باز شناسی، یادآوری، خود آگاهی، فکر کردن، خواندن و نوشتن، حل مسئله و خلا قیت است - گلاور و برونینگ، . - 1990 به نظر بسیاری ازمحققان سطح خاصی از توانایی شناختی و زبانی قبل از آموزش نوشتن مورد نیاز است.
مهارت های شناختی شامل توجه، حافظه، ادراک و زبان روی یادگیری مهارت های حرکتی مؤثرند و در هنگام مواجه با اختلالات نوشتاری باید این جنبه ها ی مختلف مهارت ها ی شناختی مورد ارزیابی قرارگیرند - مار، ویندسر و سرماک،. - 2003 رسیدن کودک از لحاظ سن تقویمی به مرحله ای از رشد جسمانی نمی تواند به تنهایی زمینه ساز موفقیت آن ها در آموزش های بعدی باشد .آن ها در سن های پیش دبستانی از لحاظ نیستند، چشم ها و دست ها با هم هماهنگی ندارند، فاصله ها و علائم را کاملاء نمی توانند بفهمند و الگو سازی کنند و شروع نوشتن از جهتی به جهت دیگر برایشان معنا پیدا نکرده است.
وضعیت نشستن، ثبات و تحرک اندام های فوقانی و نحو ه ی گرفتن قلم، عوامل کارپژوهی هستند که باید در هنگام نوشتن مورد مشاهده و تجزیه و تحلیل قرار گیرند .شیوه ی گرفتن قلم، بازتابی است از تعامل اجزای موجود زنده - نظام ماهیچه ای، نظام عصبی مرکزی - با اجزای محیطی - منابع و مواد به کار رفته، بلندی میز. - معلمان و والدین اغلب با کودکانی مواجه هستندکه مداد را بهاَشکال عجیبی به دست می گیرند که حساسیت آن ها را بر می انگیزد و برای اصلاح آن، به آموزش و درمان متوسل می شوند.
مداد باید بین انگشتان شست و وسط قرار گیرد، در حالی که؛ انگشت اشاره روی آن قرار دارد - سبک گرفتن مداد با سه انگشت پویا - . - هامیل و بارتل، . - 2002 اصطلاح »نارسا نویسی« اغلب در مورد کودکانی به کار می رود که به رغم برخورداری از هوش طبیعی، بسیار بد می نویسندمعمولاً. این کودکان از نظر حواس بینایی، شنوایی سالم هستند و از امکانات خانوادگی وآموزشی و به طورکلّی محیط مناسبی برخوردارند و دارای نابهنجاری شدید رفتاری نیستند. با وجود این پیشرفت آموزشی و درسی آن ها به طور قابل ملاحظه ای کم تر از بهره ی هوشی، سن و امکانات آموزشی است که از آن برخوردارند.
این دسته از دانش آموزان در یک یا چند ماده ی درسی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به نوشتن و املاء مربوط است، به وضوح مشکل دارند .خطاها و علل نارسانویسی که به عنوان خطاهای متداول در دست نویسی شناخته می شوند عبارت اند از :کج نویسی بیش از حد، راست نویسی بیش از حد، رشد لازم فیزیکی و کافی برای استفاده از قلم را به طور کامل به دست نیاورده اند، انگشتان آن ها براساس قوانین رشد، دیررس ترین اعضا ء هستند، به همین دلیل آن ها در این سن ها انگشتانی ضعیف دارند .دست ها، انگشتان و چشم ها در کارهای ظریف مثل نوشتن ک املاء در اختیار آن ها به طور کلی عوامل کارپژوهی ارگونومیک - Ergonomics - ، عوامل تشریحی، فیزیولوژیکی، روانی و مکانیکی هستند که در مصرف انرژی توسط انسان مداخله می کنند. بر این اساس سوال اصلی پژوهش به شرح زیر می باشد:
سوال اصلی:
رویکرد ساختاری اختلالات نوشتاری در بین دانش آموزان ابتدایی به چه صورت می باشد؟ مبانی و دیدگاههای نظری پژوهش: واژه تحقیق نوشتن عبارت است از مهارت استفاده از یک سری علایم و نمادهای قراردادی به صورت نوشتاری که فرد به کمک این مهارت می تواند احساسات و علایق خود را بیان کند و هدف اصلی نوشتن علایم ارتباط است. انواع مها رت های نوشتن: سطوح این مهارت به ترتیب از ساده به مشکل عبارت است از الف - دستخط - دست نویسی، - hand writing ب - املا - spelling - ج - بیان نوشتاری - انشا، - expression witten دستخط که اصل اولیه وسطح پایه ی نوشتن است و شرط اصلی آن خوانا و واضح بودن متن نوشته شده به صورتی که برای مخاطب قابل خواندن باشد.
مرحله ی دوم، املا است در این مرحله فرد بدون دیدن متن و الگو و فقط با شنیدن متن باید آن را بنویسد، در این مرحله علاوه بر دستخط مهارتهای دیگری مانند توانایی رمزگردانی از شنیداری به نوشتاری وتوجه به مهارتهای حافظه و دقت مطرح می شود و در نهایت و در بالاترین سطح نوشتن انشا مطرح می شود که عبارت است از استفاده از متن برای بیان افکار و عقاید و خلق آثار نو. در این مرحله مهارتهای مراحل قبل پیش نیاز است. استفاده صحیح از کلمات متنوع که به لحاظ دستوری درست و برای مخاطب قابل فهم باشند وهمچنین اصل خلاقیت در تولید یک اثر نباید نادیده گرفته شود. در این بخش به بحث نارسانویسی با تاکید بر سطح اول یعنی دستخط و روش های ترمیم آن می پردازیم .
-1روان نویسی در اختیار دانش آموز قرار دهید تا خطوطی به دلخواه رسم کند.
-2 یک وایت برد کوچک و قابل حمل و نقل در اختیار کودک قرار دهید تا به دلخواه روی آن نقاشی کند یا خطوطی رسم کند.
-3 نحوه ی مداد دست گرفتن دانش آموز باید صحیح باشد - مداد باید بین انگشت شصت و انگشت اشاره قرار گرفته و از بالای قسمت تراشیده شده گرفته شود - .
-4 اگر انگشتان و عضلات کوچک و بزرگ دست، ضعیف یا کوچک هستند، از مدارهای باریکتر استفاده شود و مداد خیلی کوتاه نباشد.
