بخشی از مقاله
چکیده
وضعیت اقتصادی شهر گناوه باعث جذب گردشگران زیادی از شهرهای همجوار شده است که خود دلیلی بر تبدیل گناوه به یک شهرتوریستی است. ساحل بکر آن به سبب دید زیبایی که دارد ، از طرفی می تواند به عنوان نماد و معرف فرهنگی شهر مطرح شود و از طرفی بستری برای تحقق فرصت های گردشگری باشد ؛ اما برخلاف درونمایه غنی آن اکنون فاقد کارایی لازم برای شهروندان و گردشگران می باشد. آگاهی بر طراحی در نوارهای ساحلی، الزامات زیست محیطی و توجه به نیاز های مردم در چنین فضایی بسیار مهم می باشد. بررسی وضع موجود ساحل و مطابقت آن با اصول فوق نشان می دهد که بهره گیری از تکنینک نیازسنجی میتواند گام موثری در ارتقا کیفیت زندگی ساحل نشنان داشته باشد. روش تحقیق بر مبنای منابع اسنادی و همچنین مشاهده و تکمیل پرسشنامه های هدفمند بوده است که با جامعه آماری 550 نفر در نظر گرفته شده و بعد از تحلیل نتایج و تعیین استراتژی ها ، راهکارها پیشنهاد شده است تا نظم کالبدی و انسجام بصری بیشتری در ساحل بوجود آید.
واژههای کلیدی: توریسم و گردشگری ، شهر گناوه ، ساحل ، نیازسنجی
-1 مقدمه
تاثیر آب را در شکلگیری حیات اجتماعی با نگاهی گذرا به پیدایش حوزه های تمدن اولیه می توان دریافت. اکثر این تمدن ها به نوعی با آب در ارتباط بوده اند و از آن پس نیز همواره نحوه دستیابی یا استفاده از آب در شکلگیری مجمع های زیستی نقش بسزایی داشته است. ایرانیان نیز مهمترین و اساسی ترین مراسم آیینی و فعالیت های روزانه خورد را با حضور آب همراه کرده اند چرا که آب در فرهنگ ما سمبل روشنی ، پاکی ، نور و تقدس بوده است.این مسئله در شهرسازی نیز خصوصا در سواحل بدلیل قرارگیری در کنار آب بازتاب وسیعی داشته است. طراحی کرانه دریا، منظر ساحلی شهر را نظم بخشیده وکیفیت حسی وبصری آن را ارتقا می دهد.
اصفهان با رودخانه اش و یوشهر و انزلی به عنوان بندرگاه های ساحلی به خاطر آورده می شود.حضور شهروندان در ساحل دلیلی است بر اینکه هرجا شهری در کنار دریا واقهع شده است ، ساحل آن استعداد تبدیل شدن به یک فضای شهری را دارد . براساس همین مفهوم است که بسیاری از سواحل شهری دنیای امروز به عنوان مناطق تفریحی ومراکز جذب جمعیت شناخته می شود.نگاهی گذرا به اقدامات شهرهای ساحلی در داخل و بیرون از کشور اهمیت ساحلسازی بر اساس جذب گردشگر را بیشتر مشخص می کند که به نتایجی نظیر جلوگیری از قاچاق و تبادلات دریایی غیر قانونی به منظور حفظ امنیت و توجه به وضعیت محیط زیست ، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده ایجاد شده در کنار ساحل و پرورش متخصصین این امر در قالب رشته های دانشگاهی مربوطه را بدنبال داشته است.
از آنجا که گناوه بدلیل رونق تجارت با کشورهای حوزه خلیج فارس یکی از قطب های اقتصادی جنوب کشور می باشد بسیاری از هموطنان برای داد و ستد به این شهر می آیند که خود سبب تبدیل شدن به یک شهر با پتانسیل توریستی شده است.لذا برخورداری از سیمای سامان یافته در بخش ساحلی معرف فرهنگ و توسعه یافتگی منطقه و جذب توریست و در نتیجه درآمدزایی بیشتر می باشد. حال رها شدگی نوار ساحلی و شکلگیری فعالیت های ناشی از مشاغل دریایی نظیر صیادی ، دریانوردی و ... موجب ایجاد هرج و مرج و آشفتگی سیمای شهری ساحل شده است.تمام موارد مطروحه فوق لزوم سازماندهی لبه ساحل گناوه را به لحاظ تعیین کاربری توریستی و طراحی منطبق با آن را تبیین می کند.
در طرح پیشنهادی توجه به هویت ساحل و مسایل و الزامات آن و تاثیرش بر روی افرادی که از آن استفاده میکنند الزامی می باشد.از جمله این ملاحظات پرهیز از احداث ابنیه و فعالیت های انحصاری در ساحل ، ایجاد شرایط مساعد برای تماس با آب ، احداث مجتمع توریستی با احترام به خط آسمان ساحل ، اتخاذ تمهیداتی جهت سایه اندازی بیشتر و جریان یافتن نسیم در ساحل می باشد تا با توجه به اینکه کشورما یکی از 10 کشور اول دنیا از نظر برخوداری از استعدادهای گردشگری است و نظر به تاکید صریح دولت جمهوری اسلامی ایران بر توسعه صادرات غیر نفتی و توجه ویژه به صنعت گردشگری ؛ سرمایه گزاری و فعالیت دراین زمینه جهت استفاده بهینه از ×ظرفیتهای کشور و کمک به رشد اقتصادی ضروری است.
- 2 مبانی نظری :
ریشه ی گردشگری در مناطق ساحلی را باید در دوران روم باستان هنگامی که اولین خانه های رومی در بخش شمالی " اپنین پنینسولا " ساخته شد ، جستجو کرد.در طول قرن ها فرهنگ آن رشد کرده بگونه ای که از نیمه قرن 18 به عنوان یکی از ویژگی های وابسته به دریا مطرح شده و از نیمه دوم قرن بیستم نیزتفرجگاه های ساحلی با گسترش انبوه گردشگران رو به رو شده است. - کازرونی ، : 1389 - 64 کشور ایران با حدود 1400کیلومتر ساحل در جنوب وحدود 260کیلومتر ساحل در شمال دارد که از این مقدار استان بوشهر 707کیلومتر مرزآبی و سهم شهرگناوه145 کیلومتر مرزآبی است که در شمال استان بوشهر قرار دارد.که این میزان مرز آبی شرایط مناسبی برای رونق گردشگری ساحلی درجنوب کشور و بالخص در استان بوشهر و شهر گناوه بدنبال داشته است.
ولی به دلایلی چند و بخصوص شرایط اقلیمی نامناسب در فصل گردشگری ایران یعنی تابستان ، محدودیت های مذهبی ، فرهنگی و اجتماعی و تصرف بخشی از ساحل گناوه نوسط افراد حقیقی توجه گردشگران به سواحل جنوب نسبت به شمال کمتر است. - قریشی مینا آباد ،1390 - 30: سواحل و نواحی وابسته به دریا برای حمام آفتاب، شنا، قایق سواری، موج سواری، اسکی روی آب، پرواز در هوا، غواصی، ورزش ماهی گیری وسایر فعالیت های آبی تفریحی، جاذبه های اصلی در بسیاری از نقاط جهان هستند. این جاذبه ها می توانند هر دو گروه، هم جهانگردی با گرایش عام که استراحت وتفریح را جستجو می کند وهم جهانگردهایی با گرایش خاص که فعالیت های مانند غواصی وماهی گیری شرکت می کنند را جذب کنند - همان،. - 31
برای ماندگاری ،حس زنده بودن و پویایی فضا ، ایجاد فعالیت های تفریحی یکی از موفق ترین طرح هاست که حضور گسترده مردم در این عرصه عمومی و خارج کردن مسیر از تسلط اتومبیل و نیز تامین امکانات و تهیزات مورد نیاز عابران پیاده در خلق این حس تاثیرگذار می باشد. - تابان ، 52 : 1389 - گردشگری دریایی خود به دو شاخه مهم گردشگری ساحلی و گردشگری دریایی تقسیم می شود که گردشگری ساحلی بیشترین گردشگر را به خود جذب می کند. فعایت ها ی گردشگری ساحلی را می توان به دو گروه اصلی تقسیم نمود:
-1فعالیت های متکی برطبیعت مانند ماهی گیری، شنا، حمام آفتاب ،غواصی، قایقرانی اسکی روی آب و...
-2فعالیت های متکی برتسهیلات انسان ساخت مانند خرید، تفریح، استفاده از رستوران ها، پارک های ساحلی ، پلاژها و هتل های ساحلی ،سینما های روبازو ... - قریشی مینا آباد ، - 31 :1390
-2-1 توقعات موضوعی از لبه آب :
نخستین گام برای نزدیک شدن به این توقعات، شناسایی آنها باشد. اکثر افراد انتظار دارند، لبه آنها فضای مفرح باشد، فضای که ضمن برخورداری از آسایش اقلیمی بتوان در آنها به تفرج پرداخت. علاوه بر آن کمتر کسی را می توان یافت که تصویر ذهنی اش از لبه آبها با طراوت عجین نباشد. لذا با طراوت بودن، توقع دیگری است که از سواحل و کناره ها انتظار می رود. لازمه با طراوت بودن، پاکیزگی و حضور طبیعت است. اگر بخواهیم حضور طبیعت را استمرار بخشیم، نمی توان نسبت به اهمیت پایداری اکولوژیک بستر آبها بی تفاوت بود. نهایتاً طراوت و مفرح بودن برای آنست که فرد در مجاورت آب احساس فراغت بال نماید، بتواند در کنار آب بیاساید، وقت گذرانی کند و قانونمندی خاصی او را وادار به شتاب ننماید یا از توقف تؤام با بی خیالی اش جلوگیری نکند.
طبیعی است که توقع نداریم چنین فضایی بر انسان غلبه کند یا خود را به وی تحمل نماید. چرا که هر نوع انحصاری کردن فعالیت ها در فضا احساس تعامل انسان با محیط را خدشه دار می سازد. - پاکزاد ، - 344 : 1385 در شهرهای ساحلی ، آب مهمترین عنصر طبیعی ساختار شهر و عامل پیوند انسان ، طبیعت و شهر است.اغلب شهرهای امروز ما فاقد روح مکان و ویژگی های فضایی خاص است ، بطوریکه پاسخگوی نیاز های مورد انتظار نبوده و بی روح به نظر می رسد.بعبارتی منظر فرح بخش و پرمعنای فضاهای شهر حذف شده است.برای رفع این نقیصه تحلیل و شناخت برنامه هایی که تکاپو و رفتار مردم را بدنبال دارد سبب ارتقای کیفیت زندگی شهری می شود. - وکیلیان ، - 67 : 1389
- 2 - 2 توقعات موضوعی از ساحل دریا و دریاچه
دستیابی به کیفیت مطلوب در لبه دریاها در گروی برآوردن شدن توقعات استفاده کنندگان از این فضاهای شهری است. هر کسی انتظار دارد ساحل دریا سرشار از سرزندگی باشد. طبیعی است که بدون تنوع فضایی و حضور افراد مختلف در فضا نشاط لازم تأمین نمی گردد و فضا، بی روح به نظر می رسد. از طرف دیگر در یک فضای خشک و نیمه خشک و غیره منعطف به سختی می توان احساس سرزندگی کرد. لذا انعطاف پذیری توقع دیگریست که از سواحل دریاها داریم. در یک ساحل انعطاف پذیر امکان انجام فعالیت های مختلف به طور همزمان و در مجاورت یکدیگر در فضا وجود دارد و هیچ بخشی از فضا حالت اختصاصی به خود نمی گیرد زیرا انحصار، دشمن انعطاف است. انعطاف پذیری رابطه میان دریا و ساحل را نیز دربر می گیرد. اگر این دو پهنه با یکدیگر به تبادل نپردازند انعطاف پذیری ساحل جای تردید خواهد داشت.
انعطاف پذیری و سر زندگی تنها در یک بستر امن قابل دستیابی می باشند. پس توقع ایمنی از یک ساحل را نمی توان نادیده گرفت. در یک ساحل امن، هم افراد به واسطه خطرات احتمالی آب مورد تهدید قرار نمی گیرند و هم عناصر مصنوع در برابر شرایط عادی و بحرانی دریا ایمن می باشند. - پاکزاد ، - 355 : 1385 وسعت سواحل جنوبی و ارتباط آنها با مرزهای بین المللی اهمیتخاص این سواحل را خصوصا در حاشیه خلیج نیلگون همیشه فارس بیش از پیش ضروری می نماید.ویژگی خاص گناوه از لحاظ طبیعی و جایگاه آن به لحاظ تجارت و بازرگانی در منطقه همواره مورد توجه گردشگران داخلی بوده است و هر ساله تعداد زیادی مسافر را از راه دور و نزدیک به خود جذب می کندولی متاسفانه مقدار 11745 متر مربع کاربری تفریحی - گردشگری که تنها0/09 درصد از مساحت محدوده شهر راه به خود اختصاص داده است درمقابل به پتانسیل بالای این شهر و تعداد گردشگران مقدار بسیار کمی می باشد. - بازنگری طرح تفصیلی ، - 75 :1390
-3 بررسی نمونه :
-3-1 شناخت محدوده مورد مطالعه - گناوه - :
- 1 - 3 - 1 موقعیت جغرافیایی: شهر بندری گناوه در طول جغرافیایی 50 درجه و 31 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 29 درجه و 34 دقیقه شمالی قرار دارد.شهرستان گناوه مشتمل بر دو شهر بندر گناوه - مرکز شهرستان - و بندر ریگ و 2 بخش و2 دهستان و 51 آبادی می باشد.بخشها و دهستانهای این شهرستان عبارتند از بخش مرکزی،بخش ریگ،دهستان حیاتداوود و رودحله می باشد بندر گناوه مرکز شهرستان گناوه در 160 کیلومتری شمال غربی بوشهر و در کرانه خلیج فارس واقع است. - طرح تفصیلی گناوه ، - 11 : 1390در این پژوهش از روش تحقیق پیمایشی استفاده شده است که در ابتدا تحلیل وضع موجود ساحل گناوه بر اساس اطلاعات بدست آمده از طریق بررسی های اسنادی ، مشاهده و همچنین کسب اطلاعات از راه تکمیل پرسشنامه توسط گردشگران و شهرندان با توجه به اهداف وفرضیه های پژوهش تحلیل های لازم انجام شده است.
جامعه آماری با تعداد 500 نفر از افرادی که در ساحل حضور می یافتند در نظر گرفته شد که چون احتمال خطاهای اساسی در تکمیل پرسشنامه ها می رفت 550 پرسشنامه تکمیل گردید. گردآوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است که در روش کتابخانه ای برای بخشی از مطالعات اولیه ، مبانی نظری تحقیق وبرخی از جنبه های محدوده مطالعاتی استفاده شده است و بخش اعظم اطلاعات و داده ها در مطالعات میدانی بدست آمد که عمدتا بصورت مشاهده ، تکمیل پرسشنامه و عکس است. از سوی دیگر اطلاعات حاصل از نیازسنجی ماهیت و نوع برنامه ها را نیز مشخص کرد و به عبارت دیگر براساس سنجش حاصله، برنامه های کوتاه مدت و یا برنامه های بلند مدت و آینده نگر تدوین شد.
- 2 - 3 - 1 اقلیم : اقلیم هر ناحیه تحت تاثیر عوامل طبیعی متعددی از قبیل عرض جغرافیایی،دوری و نزدیکی دریا،ارتفاعات،جهت چین خوردگیها،زاویه تابش و گردش عمومی هوا می باشد که استان بوشهر در پهنه گرم و مرطوب کشور واقع شده است که گناوه هم شبیه مابقی بندرهای جنوبی دارای هوای گرم و رطوبت زیاد می باشد . میزان بارندگی سالانه به طور متوسط 150 میلی متر است . - ویکی پدیا -
- 3 - 3 - 1 جمعیت : جمعیت شهر گناوه در حال حاضر 61990 نفر می باشد که پیش بینی می شود تا سال 1400 به 80190 نفر برسد که تراکم جمعیتی در این افق از 46 نفر در هکتار به 62 نفر در هکتار خواهد رسید که متاسفانه توزیع نابرابر جمعیت باعث ایجاد ترافیک و شلوغی در بعضی قسمت های شهر شده است و سمت ساحل که تحقیق حاضر بروی آن مطالعه می کند تراکم جمعیتی قابل ملاحظه ای ندارد. - طرح تفصیلی گناوه ، - 77 : 1390
-3-2روش تحقیق :
