بخشی از مقاله
چکیده
سرمایه اجتماعی یک سرمایه زیر بنایی است که توان بالقوه زیادی در به تحقق پیوستن مشارکت زنان در امور مدیریت و توسعه روستایی ایفا میکند. در غیاب سرمایه اجتماعی، سرمایههای فیزیکی و انسانی اثربخشی خود را از دست میدهند و پیمودن راههای توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی ناهموار و دشوار میشوند. بدون تردید، تعریفی جامع از سرمایه اجتماعی بسیار دشوار میباشد. به نظر میرسد، علت آن است که سرمایه اجتماعی مقولهای نامرئی و نسبتاً غیرقابل اندازه گیری است؛ و هرچقدر این سرمایه در جامعه ای بیشتر باشد آن جامعه، جامعهای متحرک و پویا به حساب میآید. اما این تحرک در جامعه شهری و روستایی ایران خیلی کم میباشد.
در این مقاله سعی شده است که سرمایههای اجتماعی در روستاهای بخش مرگنلر مورد بررسی قرار بگیرد. با استفاده از آزمون فریدمن و آزمون t شاخصهای سرمایه اجتماعی الویت بندی شده و مورد سنجش قرار گرفتند که در نتیجه ارتقاء فرهنگ عمومی با 6,62 درصد اولین الویت و با 23,777درصد، برگرفته از آزمون t بالاترین سطح معناداری را برای افزایش سرمایه اجتماعی داشته است. همچنین در این تحقیق سعی شده است زمینهها و راهکارهایی که برای تقویت این سرمایه در مناطق روستایی لازم است معرفی شود.
.1 مقدمه
سرمایه اجتماعی مفهومی است که پیشینه طولانی ندارد . اجتماعی جوامع مدرن مطرح شده است . این مفهوم یکی از برخی منابع معتقدند واژه سرمایه اجتماعی با مفهومی متفاوت انواع مهم سرمایه در دهههای اخیر شناخته شده است. وجود در سال 1890 توسط آلفرد مارشال به کاربرده شد . مفهوم این سرمایه به دنبال خود سرمایههای مادی، مالی و در نهایت جدید سرمایه اجتماعی اولین بار در سال 1919 در مقاله ای توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به دنبال خواهد توسط شخصی به نام هانیفن به کار گرفته شد . این مفهوم داشت . صرف نظر از جدید بودن مفهوم سرمایه اجتماعی، بطور مستقل در دهه 1950 توسط سیلی و همکارانش برای توجه بسیاری از صاحبنظران علوم اجتماعی، توسعه و بالاخص تحلیل عضویت حومه نشینان شهری در کلوپ ها ، در دهه توسعه روستایی را در دهههای اخیر به خود معطوف داشته 1960 توسط جاکوب که برنامه ریز شهری بود بر ای تاکید بر است.
چرا که وجود مؤلفههای سرمایه اجتماعی - مشارکت، ارزش جمعی پیوندهای غیررسمی همسایگی در کلان شهرهای آگاهی، انسجام، اعتماد، شبکه اجتماعی - در جامعه، نه تنها جدید ، و در دهه 1970توسط لوری اقتصاددان ، برای تحلیل توسعه را به دنبال داشته بلکه وجود این مؤلفهها خود عین میراث اجتماعی برده داری به کارگرفته شد. کاربرد این مفهوم توسعه است. امروزه توسعه از نوع اقتباسی، در طلیعه هزاره به تدریج از دهه 90 به این سو در تزها و مقالات دانشگاهی به سوم به فراموشی سپرده شده و بر ساز و کارهای درونی، بومی کار رفت. به ویژه در رشته های جامعه شناسی ، اقتصاد ، و مردم محور تأکید میگردد.
از این رو اجتماع روستایی ، خود سیاست و آموزش با کارها ی افرادی چون کلمن ، پاتنام ، بهترین گزینه توسعه به عنوان نقطه آغاز است ، زیرا هر اندازه فوکویاما و بوردیو افزایش یافت - حجتی کرمانی، 1385، . - 14 هم منابع اقتصادی ، طبیعی و جغرافیایی در این جوامع با این سرمایه در دو دهه اخیر به عنوان یک نظریه مؤثر پذیرش محدودیت مواجه باشد با استفاده از تحول بنیادین جامعه و به گسترده ای را به دست آورده، و این در حالی است که در مورد واسطه وجود سرمایهای که از خود آن سرچشمه گرفته است ، تعاریف کلیدی اجماع نظری در میان متفکران این حوضه میتوان بستر تعالی جامعه را مقدور و میسر دانست .
در این حاصل نگردیده است. سرمایه اجتماعی - - Social Capital از راستا استفاده از تجربیات موفق و الگوهای توسعه بومی که از مفاهیم نوینی است که امروزه در بررسیهای اقتصادی و روستاهای کشورمان برگرفته شده است و بررسی عوامل شکل گیری آن تجارب با توجه به زمینههای موجود در کشور، راهگشا است . سرمایه اجتماعی که بر اساس روابط و تعاملات اجتماعی شکل میگیرد، میتواند سنگ بنای توسعه درونزا در جوامع روستایی باشد ، زیرا با استفاده از این نوع سرمایه میتوان سرمایههای فیزیکی، مالی ، انسانی و زیست محیطی را احیا کرده و به نحو پایدار و بهینه از آن بهره گرفت - سلیانی، 1387، . - 3 با توجه به مطالب ذکر شده سئوالات تحقیق بدین شکل مطرح گردید:
-1 الویتهای شاخص های سرمایه اجتماعی از نظر زنان چیست؟
-2 راهکارهای افزایش مشارکت از دید زنان چیست ؟ این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی جهت بررسی پارامترهای مورد بررسی سود جسته و همانند سایر تحقیقات دارای دو زیر بخش عمده جهت انجام بوده است. بخش اول را مطالعات اسنادی و کتابخانهای جهت بررسی مواردی چون ادبیات نظری موضوع و پیشینه تحقیق به خود اختصاص داده و بخش دوم در قالب پژوهش میدانی و پیمایشی جهت جمع-آوری اطلاعات و سپس تدوین و تکمیل پرسشنامه انجام پذیرفته است . روایی صوری و محتوایی پرسشنامه با تأیید کارشناسان مربوطه انجام شد و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در این رابطه 0/74 برآورد گردیده، که با توجه به آستانههای در نظر گرفته شده در منابع علمی معتبر، از قابلیت اعتماد مطلوبی برخوردار است - سکاران، 1381، . - 106
.2 مبانی نظری
ایده محوری نظریه سرمایه اجتماعی را میتوان در واژه »روابط« خلاصه کرد . اعضای جامعه با برقراری تماس با یکدیگر ﻭ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻥ، ﻗﺎﺩﺭ به همکاری با یکدیگر می-شوند و به این طریق نتایجی را کسب میکنند که به تنهایی قادر به کسب آنها نمیباشند و یا با دشواری بسیار موفق به کسب آنها میشوند امروزه سرمایه اجتماعی نقش بسیار مهمتر از سرمایه فیزیکی و انسانی در جوامع ایفا می کند و شبکههای روابط جمعی انسجام بخش میان انسانها و سازمانها ست در غیاب سرمایه اجتماعی سایر سرمایهها اثر بخشی خود را از دست میدهند و بدون سرمایه اجتماعی پیمودن راههای توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی ناهموار و دشوار است در عصر حاضر برای توسعه بیشتر از آنچه به سرمایه اقتصادی و انسانی نیازمند باشیم به سرمایه اجتماعی نیازمندیم از این رو این سرمایه به عنوان یک اصل محوری برای دستیابی به توسعه محسوب میشود. سرمایه اجتماعی به صورتهای متفاوتی تعریف شده است. که بعضی از تعاریف مطرح شده عبارتند از:
از نظر پاکسون سرمایه اجتماعی دارای دو بعد اصلی میباشد : روابط عینی میان افراد و پیوند های ذهنی بین همان افراد از سوی دیگر . - Paxton,2002: 256 - از دیدگاه پیر بوردیو سرمایه اجتماعی حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلی است که نتیجه مالکیت شبکه بادوامی از روابط نهادی شده بین افراد و به عبارت سادهتر عضویت در یک گروه میباشد - Fild . - ,2003:15 سرمایه منبع یا ثروتی مولد هست که فرد در جهت ایجاد درآمد بکار میبرد . - vogt,1993, 29 -
منظور از سرمایه اجتماعی، گزینههای رابطهای موضوع اجتماعی است. برای هر موضوع اجتماعی بالقوه چهار نوع رابطه گزینهای قابل تصور است. این گزینهها عبارتند از :روابط اجتماعی، روابط اجباری، روابط گفتمانی و روابط مبادلهای - شایان مهر، 1379، » . - 351 سرمایه اجتماعی حاصل انباشت منابع بالقوه و یا بالفعلی است که مربوط به مالکیت یک شبکه با دوام از روابط کم و بیش نهادینه شده در بین افرادی است که با عضویت در یک گروه ایجاد میشود.
« سرمایه اجتماعی در روابط میان افراد تجسم مییابد و موقعی سرمایه اجتماعی به وجود میآید که روابط میان افراد به شیوهای دگرگون شود که کنش را تسهیل کند . - www.iranculture.org - یک جامعه پویا و زنده شامل گروهی از مردم است که نسبت به یکدیگر دارای کنش و واکنش متقابل هستند . افرادی که با همدیگر روابط متقابل و مبتنی بر اعتماد، احترام، همکاری و تعاون و انسجام دارند . جامعه شناسان امروزی برای بررسی کمیت و کیفیت چنین روابط اجتماعی از مفهوم سرمایه اجتماعی بهره جستهاند - ارشادی، 1388، . - 2
سابقه و ضرورت انجام تحقیق:
با توجه به این امر که نیمی از جمعیت جهان را زنان تشکیل میدهند، در امر توسعه روستای به قدرت بالقوه بالای این قشر از جامعه ایرانی نه تنها توجه نشده است بلکه تا جای ممکن از شکوفایی و عملی شدن این قدرت بالقوه جلوگیری به عمل آمده است. بر اساس نوشتههای بیل - 1996 - در مورد جنسیت و نظارت شهری، زنها همیشه به دلیل اینکه آنها با همسایههایشان بر اساس فعالیتهای روزانهای، که دارند روبرو میشوند اقدام به تأسیس شبکههای غیررسمی محلهای میکنند. آنها متعهد به تقسیم کار جنسی میباشند. ولی با وجود اینکه زنان در جامعه فعال میباشند، اغلب در فرایندهای برنامه ریزی شهری نادیده گرفته میشوند.
سیمون دو بووار - Simone De Beauvoir - در کتاب جنس دوم - 1949 - معتقد است که خود زن نیز قبول دارد که جهان در مجموع مردانه است؛ آن را مردان ساختهاند، اداره کردهاند، امروزه نیز بر آن تسلط دارند؛ اما زن خود را مسئول آن در نظر نمیگیرد؛ قرار است که زن کهتر و وابسته باشد؛ زن درس خشونت فرا نگرفته است، هرگز به مثابه نفس در برابر دیگر اعضای جامعه سر بر نیاورده است؛ زندانی تن و اقامت گاه خود است، در قبال خدایانی با سیمای انسانی که هدف ها و ارزشها را تعیین میکنند، خود را دارای حالت انفعالی در نظر میگیرد - بووار، 1379، . - 504 خلیلی در مقاله آسیب شناسی مشارکت زنان در جامعه معاصر ایران، بر این عقیده است که دو مانع ساختاری و غیر ساختاری بر مشارکت سیاسی و اقتصادی زنان تأثیر گذاشته است؛ شخصیت و عادات زنانه به همراه فیزیولوژی خاص، از یک سو و از سوی دیگر، موانع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، قانونی و اقتصادی، همگی سبب شدهاند بانوان در یک فرایند دراز مدت - به جز نقشهای خانوادگی؛ شوهرداری و تربیت کودکان - در سایر زمینهها جنس دوم محسوب شوند.
سرمایه اجتماعی در ایران
از نظر رتبه بندی استانها، استان یزد بیشترین سرمایه اجتماعی را در بین سایر استانها به خود اختصاص داده است. نتایج بررسیها در مورد سرمایه اجتماعی در تحقیقات قبلی نشان میدهد سرمایه اجتماعی دارای نوسانات متعددی است که از مسائل سیاسی، تاریخی و فرهنگی ناشی میشود. در سال 1380، استان فارس بیشترین و استان سیستان و بلوچستان کمترین میزان سرمایه اجتماعی را به خود اختصاص دادهاند. یزد، اصفهان، خراسان، خوزستان و تهران استانهایی هستند که از سرمایه اجتماعی بالایی برخوردارند؛ و سیستان و بلوچستان، سمنان و کهکیلویه و بویراحمد استانهایی هستند.
