بخشی از مقاله
یکی از اهداف کلان توسعه، کاهش بیکاری و توسعهفعّالیّتهای شغلی در شهرها و روستاهاست. یکی از مهمترین معیارهای سنجش توسعهیافتگییک کشور، میزان اهمّیّت و اعتباری است که زنان در آن کشور دارا میباشند. نقش زنان در توسعه،مستقیماً باهدف توسعهی اجتماعی و اقتصادی بستگی داشته و ازاینرو در تحول جوامع انسانی، عاملی بنیادی، محسوب میگردد. زنان روستایی علاوه بر نقشهای محول کلیدی که بر عهده دارند و در چارچوب اقتصاد خانه مطرح میشود، بهعنوان عناصر نامرئی و نامشهود، بخش عظیمی از نیروی انسانی شاغل در اقتصاد روستایی را تشکیل میدهند؛ ازاینرو زنان میتوانند نقش مؤثری در بهرهوری و بهبود و توسعهی الگوهای کارآمد در زمینههای مختلف مصرف منابع و امکانات مرتبطفعّالیّتباهای اقتصادی و اجتماعی در فضاهای روستایی کشور ایفا نمایند. این پژوهش به تجارب زنان کارآفرین در روستاهای "دهستان پایین-ولایت"شهرستان کاشمر، پرداخته شده است. هدف از این پژوهش، استفاده از تجارب زنان کارآفرین در راستای رفع موانع و مشکلات و گسترش کارآفرینی در روستا است. روش بهکاررفته در آن، ترکیبی از مصاحبه و پرسش-نامه از 10 کارآفرین روستایی بوده است. نتایج حاصل بیانگر آن است که در نواحی روستایی، فرصتهای مناسبی بهصورت کشف نشده یا بلااستفاده وجود دارد که در صورت توسعهیکارآفرینی و توجّه به کارآفرینی روستایی میتواند منجر به توسعهی فرصتهای شغلی، شکوفایی اقتصادی و توسعهی روستایی گردد.
تجربهی بسیاری از کشورهای فقیر پرجمعیت که طیف وسیعی از جمعیت آنها را روستاییان تشکیل میدهند، بیانگر این نکته است که توجه به مقولهی کارآفرینی میتواند از مهاجرت روستاییان به شهرها کاسته و زمینههای اشتغال، رفاه و پیشرفت آنان را در همان روستای محل سکونتشان فراهم نماید - زارع - احمدآبادی و همکاران، . - 50: 1390 از طرف دیگر، کارآفرینی درمناطق محروم روستایی به دلیل دسترسی اندک به منابع و امکانات و همچنین توسعهنیافتن روابط اجتماعی، نسبت به مناطق و نواحی پیشرفته، مشکلتر بوده، بنابراین نرخ اثرگذاری کارآفرینی در اینگونه نواحی بیشتر است - عربیون و همکاران، . - 79: 1389 تحقیقات در مورد زنان شاغل - بهویژه در بخش غیررسمی اقتصاد - ، در شهر و روستا، باعث شد که اهمیت و انواع فعالیتهای تولیدی زنان در اقتصاد جهان سوم روشن شود؛ اما در مورد زنان روستاییان موضوع اهمیتی دوچندان مییابد، زیرا زن بودن در دنیای امروز بهخودیخود احتمال بودن در دایرهی فقر را افزایش میدهد . - chant,2003 - حال زنان با زندگی در جوامع روستایی تجربهای متفاوت از تبعیض و محرومیت را میچشند؛ زیرا آنان عهدهدار فعالیتهای اقتصادی هستند که منجر به کسب درآمد ملموس نمیشود و همین امر سبب میگردد تا آنان موقعیت اجتماعی- اقتصادی پایینتری پیدا کنند، دسترسی و مالکیتشان بر منابع محدود شود - kaur,2005 - و به این بینجامد که کنترل زندگی و درآمدشان در دست مردان باشد . - Afshar,1998 -
زنان روستایی بهعنوان نیمی از نیروی انسانی فعال، بخش مهمی از تولید را تشکیل میدهند. جایگاه و نقش زنان در توسعهی کشاورزی و روستایی بر هیچکس پوشیده نیست.
آنان در زمینهی کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی نقش عمدهای بر عهدهدارند و از زمانی که انسان آموخت برای زنده ماندن باید غذا تهیه کند، زنان به فکر جمعآوری و نگهداری محصولات کشاورزی بودند. اطلاعات و آمار فائو نشان میدهد که زنان روستایی حدود 40 درصد فعالیتهای کشاورزی را به خود اختصاص میدهند. در حقیقت، زنان روستایی بهعنوان نیروی کار جمعیت زیادی را در همهی کشورهای در حال رشد و ازجمله کشور ایران تشکیل میدهند و این جمعیت در برخی از کشورها به بیش از 80 درصد نیروی فعال بخش کشاورزی میرسد - جهانیان، . - 1385 دهستان پایینولایت از توابع شهرستان کاشمر، واقع در استان خراسان رضوی است که 11105 نفر جمعیت دارد. از این تعداد 5632 نفر را گروه زنان تشکیل میدهند. از کل جمعیت زنان این دهستان، حدود 70 درصد در سن فعالیتهای اقتصادی میباشند. در اوایل سال 1390 یک دورهی کلاس کارآفرینی در بین زنان روستاهای این دهستان برگزار شد و طی چندین جلسه، آموزشهایی را در زمینهی کارآفرینی به فراگیران ارائه گردید. تاکنون فعالیتهایی در زمینهی کارآفرینی و اشتغالزایی در بین زنان واقع در دهستان پایینولایت صورت گرفته است که با تشکیل تعاونیها و صندوقهای قرضالحسنه همراه بوده است. با اینوجود، در زمینهی فعالیتهای کارآفرینی و اشتغالزایی زنان، مشکلات و موانعی وجود دارد که در عدم توسعهی کارآفرینی زنان روستایی دهستان پایینولایت تأثیرگذار میباشند و استفاده از تجارب زنان کارآفرین دهستان مذکور برای توسعه و شناسایی عوامل بازدارندهی کارآفرینی زنان روستایی این دهستان، زمینههای شناختی لازم را پیش روی روستاییان، برنامهریزان و مسئولان بخشهای دولتی و خصوصی قرار میدهد تا با تدبیرات لازم موانع موجود را مرتفع ساخته و زمینههای توسعهی کارآفرینی و اشتغالزایی را در محدودهی موردمطالعه فراهم نماید.
-2 پیشینهی تحقیق
رسول پورعربی - 1376 - به بررسی نقش زنان در فعالیتهای روستایی شهرستان رامسر پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که بیش از 96 درصد از زنان روستایی، حداقل دارای یک فعالیت اقتصادی مکمل درآمد خانواده بودند؛ اما نوع و میزان فعالیتهای اقتصادی آنان تحت تأثیر مجموعهای از عوامل جغرافیایی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. نتایج همچنین نشان داد که زنان روستایی فعال در اقتصاد روستا و خانواده، خود مالک عوامل تولید نیستند. به همین دلیل باوجود حضور گسترده در فعالیتهای اقتصادی، در استفاده از اعتبارات دولتی با موانع متعددی روبهرو هستند. این تحقیق نشان میدهد که انگیزهی فعالیت بیش از 87 درصد از زنان موردمطالعه، نیازهای اقتصادی خانواده بوده است. این مسئله، اهمیت حضور زنان خانهدار روستایی را در فعالیتهای متعدد اقتصادی بهمنظور کمک به اقتصاد خانوار و رهاندن خانوادهی روستایی از فقر مطلق نشان میدهد. لهساییزاده و همکاران - - 1384 به بررسی نقش زنان در فعالیتهای اقتصاد روستایی و سهم آنان در این حوزه در استان فارس پرداخته است. یافتههای تحقیق نشان داد که بین تحصیلات و مشارکت اقتصادی آنها رابطهی معکوس وجود دارد. همچنین با افزایش سن، مشارکت زنان کمتر میگردد. درنهایت مشخص شد که قویترین عامل تبیینکنندهی تغییرات میزان مشارکت اقتصادی زنان، نگرش آنها نسبت به شغلشان است. نتایج پژوهش علی میرزایی و طهماسبی - 1389 - ، باهدف بررسی موانع توسعهی کارآفرینی زنان روستایی دهستان مینوبار آبادان، نشان داد چهار عامل کلی تحت عناوین اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، شناختی و سیاستگذاری از مهمترین موانع توسعهی کارآفرینی دهستان مذکور میباشند.
عنابستانی و همکاران - - 1391 در بررسی رابطهی ویژگیهای فردی زنان و مشارکت آنان در فرآیند توسعهی روستایی دهستان درز آب شهرستان مشهد به این نتیجه رسیدند که بین سن زنان و درآمد ماهیانهی آنان با انواع مشارکت رابطهی معناداری وجود دارد - عنابستانی و همکاران،. - 61 :1391 نتایج مطالعه لی - Lee,1995 - نشان داد که زنان شاغل در مشاغل روستایی بخشی از دستمزد خود را به خانوادهها منتقل میکنند. این مهم میتواند برای آنها ایجاد غرور نموده و از این مشارکت مالی احساس لذت کنند. در مطالعهی دیگری که توسط باتنر و مور - 1977 - - به نقل از میرغفوری و همکاران، - 51-52 :1388 در مورد 129 زن کارآفرین آمریکایی انجام شده است، نتایج نشان میدهد که 34 درصد از آنان در جلب سرمایهگذاری و مدیریت مالی دچار مشکل بودهاند. همچنین در این تحقیق، زنان کارآفرین ابراز داشتند که به علت زن بودن قادر به ورود به برخی از محافل اجتماعی نبودهاند و البته این مسئله در مورد زنان سیاهپوست تشدید میشود. شارما و کانتا وارما - sharma and kana varma,2008 - در پژوهش خود نتیجه گرفتند که مشارکت زنان در فعالیتهای تولیدی درآمدزا، بهطورکلی به توانمندسازی زنان در ابعاد مختلف کمک میکند. کرول - Croll,1987 - نیز در پژوهشی دریافتند که در خانوادههایی که زنان فعالیت اقتصادی دارند، تمایل بیچونوچرا به فرمانبرداری از خانواده شوهر کمتر است و زنان به عزتنفس میرسندسهم. زنان روستایی در نیروی کار کشورهای جهان سوم به دلیل سنّتی بودن ساختار تولید و روابط کار، بیشتر از مردان و همچنین بیشتر از زنان و مردان کشورهای توسعهی یافته است . - Amarilis,1998 -
