بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به سرمایه گذاریهای کلان برای ایجاد سازه ها و تاسیسات زیر بنایی در بخش آب باید به امر بهره برداری و نگه داری کارامد از آنها از جمله شبکههای آبیاری توجه شود .اکنون کاملا معلوم شده است که سامانه های آبیاری نمیتوانند بدون انجام اصلاحات اساسی نهادی قادر به ارائه عملکرد مناسبی باشند،و این بدان معنی است که بعضی یا تمام مسئولیت مدیریت آبیاری به بهرهبرداران از آب تفویض شود.لذا در این بررسی به دلیل اینکه کشور ما درزمینه مدیریت بهرهبرداری و نگهداری از شبکه عملکرد خوبی نداشته و موفق نبوده، دیدگاه مدیریت مشارکتی آبیاری مورد توجه قرار گرفته و استفاده از تجربیات بین المللی برای انجام اقدامات مناسب در این زمینه برای موفقیت بیشتر در کشور مطرح شده است .
بنابراین بطور خلاصه موضوعاتی که در این مقاله مطرح میشوند عبارتند از :
-ارائه چارچوب تحلیلی با تاکید بر مفهوم،مراحل تحول در جهت گیریها و زمینه هاو عوامل موثر
-بررسی تجربیات کشور در زمینههای ایجاد تشکلها، مشارکت کشاورزان برای سرمایهگذاری در شبکه و شرکتهای بهره برداری
-نتیجه گیری و پیشنهادات با توجه به زمینهها و عوامل موثر
کلمات کلیدی: مدیریت مشارکتی آبیاری ،تشکل آب بران،شرکتهای بهره برداری
١- مقدمه
در کشور ما برای مقابله با نارساییها و اشتباهات مدیریت دولتی و پیامدهای گسترده اقتصادی و اجتماعی آن تمهیدات مختلفی در این زمینه شکل گرفت که از این میان می توان به تمرکززدایی اشاره کرد.اگرچه دولت در زمینه طرحهای شبکههای بزرگ ،مسئول برنامه ریزی و تامین سرمایه لازم می باشد اما به لحاظ ناتوانی سازمانهای دولتی در امر مدیریت مطلوب بهرهبرداری و نگهداری از شبکههای آبیاری، سیاست واگذاری ویا مشارکت کشاورزان مطرح شد. مسئله بهرهبرداری ناکارامداز شبکهها در سایرکشورها نیز مطرح بوده و برای حل آن عملا از اواسط دهه ١٩٨٠ میلادی بحث مدیریت مشارکتی آبیاری مطرح شد و موفقیتهایی نیز حاصل شد امادر ایران متاسفانه تا کنون نقش منفعلی بعهده مردم و مخصوصا گروههای ذینفع گذاشته شده است.راه حلی که در پیش روست این است که:
١- موسسات خصوصی جدیدی ایجاد شودو با ساخت شبکه ها ،آب را به بهره برداران بفروشند.
٢-مدیریت واحتمالا مالکیت شبکه هامستقیما به بهره برداران واگذار شود.
اما دوراه حل چه تفاوتی با هم دارند و چرا گزینه دوم انتخاب شده است؟ باید گفت تشکیل بخش خصوصی و فروش آب به بهره برداران مستلزم اصلاحات نهادی حقوق آب - از جمله تفکیک مالکیت آب وزمین - و شکلگیری بازار آب است که از مباحث مهم بوده ولی به دلیل وجود موانع فیزیکی و قانونی ،هزینههای بالای انتقال و مبادله و تحولات اجتماعی که باید رخ دهد،زمینه و بسترمناسب برای بازار آب فراهم نبوده و عموما راه حل دوم در دنیا برگزیده شده است .براین اساس است که مسئله مشارکت کشاورزان در بهره برداری ،نگهداری و انتقال مدیریت شبکه ها به کشاورزان مطرح می شودکه البته برداشت روشنی از جلب مشارکت کشاورزان وجود نداشته و بطور علمی و روشمندبا آن برخورد نشده است. پیچیدگی مسائل بهره برداری و نگهداری از شبکهها بسیار فراتر از این است که بتوان یک تجربه موفق را به عنوان یک راهکار پذیرفته شده تلقی نمود و در دیگر شبکهها توصیه نمود . ولیکن تجربه سایر کشورها دراین زمینه و مقایسه آن با نظام بهرهبرداری از شبکه در کشور ما در طراحی رویکردی تلفیقی میتواند مفید واقع شود که در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است.
٢- چارچوب تحلیلی مدیریت مشارکتی آبیاری
٢-١ – مفهوم مدیریت مشارکتی آبیاری
