بخشی از مقاله
چکیده
معدن مس زنگالو در 65 کیلومتری شمال غرب شهر بردسکن در زون ایران مرکزی و زیرزون سبزوار واقع شده است. زمینشناسی منطقه شامل رسوبات شبه فلیشی - مارن و ماسهسنگ و توف - ، سنگهای آتشفشانی گدازهای - آندزیتی، تراکیآندزیتی و لاتیت-آندزیتی - و آذرآواری - برش آتشفشانی، توف و آگلومرا - ، سنگ آهک ماسهای و کنگلومرا میباشد. چهار نوع آلتراسیون پروپیلیتیک - کلریتی - ، کربناتی، سریسیتیک و آرژیلیک در سطح و در گمانه-های حفاری منطقه شناسایی شد که به زیرمجموعههایی تقسیم میشوند.
کانیسازی از نظر زمینشناسی عمدتا در واحد آگلومرای آندزیتی و بخشی از آن در واحد هورنبلند آندزیت مگاپورفیری و هورنبلند پیروکسن آندزیت و همراه با آلتراسیونهای پروپیلیتیک- کربناتی و پروپیلیتیک- کربناتی- سرسیتیک تشکیل شده است. ساخت و بافتهای رگچهای، پراکنده، پرکننده حفرات سنگ میزبان و جانشینی مهمترین اشکال کانیسازی در منطقه میباشند. کانی-سازی در منطقه به دو صورت مشاهده میشود که شامل کانیسازی سولفیدی اولیه - پیریت، کالکوپیریت، کالکوسیت - و کانیسازی زون اکسیدان - کوولیت، مالاکیت، آزوریت، اکسیدهای آهن مانند گوتیت، هماتیت، لیمونیت و کربنات آهن - سیدریت - - میباشد.
دامنه تغییرات عنصر مس از 70 گرم در تن تا 3/37 درصد متغیر است که بیشترین مقدار آن منطبق با واحد آگلومرای آندزیتی و آلتراسیون پروپیلیتیک- کربناتی میباشد نتایج آنالیز عناصر دیگر نشان میدهد که مقدار طلا، سرب، روی، آرسنیک و آنتیموان پایین بوده که نبود کانیهای سرب، روی و آرسنیک دار این مسئله را تایید میکند. میزان نقره بین 0/47 تا 3/3 گرم در تن متغیر است. منطقه مورد مطالعه از نظر نوع سنگ درونگیر، نوع آلتراسیون، ساخت و بافت ماده معدنی، نوع کانهها و محیط زمینساختی شباهتهایی را با کانسارهای نوع مانتو نشان میدهد.
مقدمه
معدن مس زنگالو از نظر جغرافیایی در 65 کیلومتری شمال غرب شهر بردسکن در استان خراسان رضوی واقع شده است. از لحاظ زمینشناسی در جنوب غرب نقشه زمینشناسی 1:250000 کاشمر - افتخارنژاد، - 1354 و در غرب نقشه زمینشناسی 1:100000 بردسکن - شهرابی، - 1385 و از نظر تقسیمات ساختاری در زون سبزوار که از زیرزون-های ایران مرکزی میباشد قرار گرفته است. زون سبزوار یکی از زیرزون های ایران مرکزی بوده که از شمال توسط کوه های البرز و بینالود و از جنوب توسط بلوک لوت محدود می شود و مرز شمالی زون تکنار را محدود می کند . - Pilger,1971 - در شمال و جنوب این منطقه به ترتیب گسل های میامی و درونه - گسل کویر بزرگ - قرار دارند. تاریخ تحولات زون سبزوار، محدوده زمانی کرتاسه پسین و نئوژن را در بر میگیرد.
زمین شناسی زون سبزوار شامل توالی های آتشفشانی رسوبی و رسوبات ولکانوپلاژیک و مجموعههای افیولیتی می باشد. زون سبزوار در شمال غربی بردسکن - جنوب سبزوار - به صورت یک مجموعه آتشفشانی- رسوبی با سن ائوسن میباشد که شامل سنگهای آتشفشانی عمدتا آندزیتی همراه با سنگ آهک نومولیت دار میباشد. ساختمانهای زمینشناسی زون سبزوار از گسل-های اطراف آن به ویژه گسل درونه در جنوب تاثیر پذیرفته است. به طوری که روند بسیاری از گسلها و ساختمانهای چینخورده درون زون و در توالی آتشفشانی- رسوبی ائوسن از روند گسل درونه تبعیت میکنند. چینخوردگی های متعددی به شکل تاقدیس و ناودیس در این مجموعه دیده می شود و راستای گسلها عمدتا شرقی- غربی تا شمال شرقی- جنوب غربی است .
نقشههای زمینشناسی بردسکن با مقیاسهای 1:250000 و 1:100000 به ترتیب توسط افتخارنژاد و همکاران - 1354 - و شهرابی و همکاران - 1385 - تهیه شده است. شرکت پارسی کان کاو در سال 1393 و 1394 گزارشاتی با عناوین نقشه توزیع کانیسازی محدوده معدنی زنگالو و اکتشاف حین استخراج محدوده معدنی زنگالو را تهیه کرده است که در آنها به توضیح واحدهای زمینشناسی منطقه و تخمین ذخیره اولیه کانسار و همچنین توصیف نمونه برداریهای کانالی و نتایج آنالیز نمونههای برداشت شده پرداخته شده است. براساس این گزارشات، ذخیره کانسار 4635680 تن با عیار میانگین 0/42 درصد میباشد. معدن مس زنگالو در حال حاضر در مالکیت شرکت گنجینه کانی مس پارت شرق میباشد و دارای کارخانه فرآوری جهت استحصال مس نیز میباشد.
وجود حدود 10 معدن متروکه مس مانند چشمه گز - نسیم - - مهوشی، - 1394، دهنه سیاه، چشمه مرضیه - سلطانی و فردوست، - 1395، کال ابری - جباری، - 1395 و .... همراه با آثار کارهای شدادی، کورههای ذوب و سرباره فراوان همراه با اندیسهای مس متعدد در حاشیه واحدهای آندزیتی و مرز واحدهای آتشفشانی با رسوبی، نشاندهنده اهمیت کانهزایی مس و پتانسیل بالای اکتشافی این مجموعه آتشفشانی- رسوبی - زون سبزوار - که منطقه مورد مطالعه در آن واقع شده است، میباشد. هدف از این مقاله بررسی و تفکیک کلیه واحدهای سنگی و زونهای آلتراسیون به همراه تهیه نقشههای زمینشناسی و آلتراسیون ،مطالعه کانیسازی، بافت، پاراژنز و تعیین انواع کانیسازی در منطقه زنگالو، بررسی ژئوشیمیایی مناطق دارای کانیسازی و در نهایت تعیین تیپ کانیسازی در منطقه زنگالو میباشد.
روش مطالعه
الف - مطالعه 120 مقطع نازک به منظور مطالعات پتروگرافی - آلتراسیون و 50 مقطع نازک صیقلی و بلوک صیقلی به منظور مطالعات آلتراسیون- کانیسازی از مغزههای حفاری و زونهای کانیسازی.
ب - تهیه نقشه زمینشناسی با مقیاس1:5000 در منطقه ای به وسعت 6/4 کیلومتر مربع ج - تهیه نقشه زمینشناسی و آلتراسیون با مقیاس 1:1000 در منطقهای به وسعت 2 کیلومتر مربع.
د - تعبیر و تفسیر نتایج آنالیز مس 316 نمونه برداشت شده به روش کانالی توسط شرکت پارسیکانکاو - 1395 - و - انتخاب 10 نمونه از 316 نمونه آنالیز شده برای مس و آنالیز آنها به روش ICP-OES در شرکت زرآزما.
و - آنالیز 35 نمونه از 316 نمونه نام برده شده، برای عنصر طلا.
زمینشناسی
براساس نقشه زمینشناسی 1:100000 بردسکن - شهرابی، - 1385، واحدهای سنگی رخنمون یافته در محدوده مطالعاتی زنگالو شامل رسوبات شبه فلیشی - سنگهای مارنی و ماسه سنگی - هستند که سنگهای آتشفشانی گدازهای - آندزیت - و آذرآواری - برش آتشفشانی، توف، و آگلومرا - نیز همزمان با آنها تشکیل شده است. براساس مطالعات صورت گرفته در منطقه، نقشه زمینشناسی و دگرسانی دقیقتری نسبت به کارهای قبلی انجام شده - پارسی کان کاو، - 1393، تهیه شده است - شکل . - 1 بر اساس مطالعات سنگشناسی و صحرایی، واحدهای سنگی محدوده مورد مطالعه را می توان به شش گروه تقسیم کرد:
- 1 تناوبی از سنگهای مارنی و ماسه سنگی و توفی با سن ائوسن.
- 2 مجموعهای از سنگهای آتشفشانی که از انواع پیروکلاستیک و گدازهای هستند. پیروکلاستیکها شامل برش آتشفشانی، توف، و آگلومرا، و گدازهها شامل هورنبلند تراکی آندزیت، هورنبلند لاتیت آندزیت، هورنبلند پیروکسن آندزیت، لاتیت، هورنبلند آندزیت مگاپورفیری میباشند. سن این مجموعه را نیز میتوان ائوسن در نظر گرفت.
3 - یک واحد سنگ آهک ماسهای فسیلدار که حدفاصل بین واحد برش آتشفشانی و واحدهای آتشفشانی - شرق منطقه - و حدفاصل واحدهای آتشفشانی با واحدهای ماسه سنگی توفی و توف آندزیتی و رسوبات آبرفتی تشکیل شده است.
- 4 کنگلومرای سست پلیوسن که مجموعه سوم را پوشانده است.
- 5 رسوبات کواترنری شامل رسوبات رودخانهای
کلیه واحدهای ذکر شده، با راستای تقریبا شمالی-جنوبی و شیب زیاد رو به غرب، یال غربی تاقدیسی را تشکیل می-دهند که محور آن در شرق منطقه تهیه نقشه میباشد. واحدهای سنگی واقع در شرق منطقه به دلیل نزدیکی به محور تاقدیس دارای شیب بیشتری نسبت به واحدهایی که در غرب منطقه و دورتر از محور تاقدیس واقع شدهاند میباشند. محور این تاقدیس دارای میل - Plunge - به سمت شمال تا شمال شرق میباشد.
واحدهای آتشفشانی گدازهای نسبت به واحد برش ولکانیکی و واحدهای رسوبی دارای ارتفاع قابل توجهی هستند. واحدهای آندزیتیک آگلومرا و هورنبلند آندزیت مگاپورفیری و به مقدار کمتر هورنبلند پیروکسن آندزیت واحدهای میزبان کانیسازی هستند. واحد آگلومرای میزبان کانیسازی در غرب منطقه و در حدفاصل واحد هورنبلند پیروکسن آندزیت و هورنبلند آندزیت مگاپورفیری قرار دارد و دارای آلتراسیون پروپیلیتیک و کربناتی میباشد. قطعات موجود در آن از جنس آندزیت و ابعاد این قطعات از چند سانتیمتر تا متر متغیر است. زمینه آگلومرا نیز دارای بافت برشی می-باشد. واحد آندزیتیک آگلومرا همچنین در مرکز منطقه و در درون واحد هورنبلند لاتیت -آندزیت رخنمون دارد.
