بخشی از مقاله
چکیده
جامعه ما، جامعه ای دینی و اسلامی و پایبند به اصول و مبانی خاصی است. در همین راستا سبک زندگی ما نیز باید اسلامی باشد. در تعالیم و آموزه های اسلام، سبک زندگی بر سه محور اعتقادات، اخلاقیات و عبادات - وظایف عملی - استوار است. تعالیم اسلام، تمام وظایف زندگی را پوشش می دهد و مطابق با فطرت انسانی است. در سبک زندگی اسلامی، پیوند روابط بین افراد اهمیت می یابد و تعامل موثر والدین و فرزندان شکل می گیرد.
پایبندی به اصول و مبانی اخلاقی، از دیگر شاخصه های مهم در سبک زندگی اسلامی است که در خانواده آموزش داده می شود. بنابراین نقش خانواده به عنوان اصلی ترین مکان پرورش فضایل انسانی در شکل گیری سبک زندگی صحیح کودک اهمیت می یابد. در خانواده کودک از همان سال های ابتدایی زندگی، باید ها و نباید های اخلاقی را آموزش می بینید و والدین خود و اطرافیانش را به عنوان الگو قرار می دهد. در سبک زندگی مبتنی بر آموزه های اسلامی، الگو سازی و الگو پذیری یکی از روش های طبیعی در تربیت فردی و اجتماعی است.
در شریعت اسلامی ما، حتی کوچکترین رفتار همچون آداب غذا خوردن، خوابیدن و نحوه گذراندن اوقات فراقت و فعالیت های شخصی اهمیت دارد و برای آن الگوسازی شده است. بنابراین بحث در مورد سبک زندگی صرفا نمادین نیست. بلکه می خواهد در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی افراد جامعه، حضوری پیوسته و پر رنگ داشته باشد. لذا در این مقاله که صرفاً یک مقاله مروری توصیفی است به بررسی زندگی به سبک اسلامی در خانواده پرداخته می شود.
.1 مقدمه
هر جامعه ای برای شکل گیری و رشد اجتماعی نیازمند به الگوهای متعدد رفتاری در سطوح مختلف است. بر این اساس، نهاد های اثرگذار فرهنگی همچون خانواده ، با توجه به آموزه های اسلامی و بهره مندی از الگوهای خاص برای شکل دادن به نوعی از سبک زندگی با شاخص های فرهنگی جامعه ایرانی مهم و اساسی خواهد بود. سبک زندگی، مجموعه ای از باور ها، ارزش ها، عواطف و نگرش های فرد محسوب می شود که ریشه در عمق اعتقادات وی دارد که در رفتار و کردار فرد نمایان می شود
. به عبارتی به سان مهره هایی است که با یک نخ تسبیح به هم ارتباط پیدا می کنند. سبک زندگی به ما کمک می کند که زندگی را بهتر درک کنیم و نوع تعامل بهتری در ارتباط با دیگران برگزینیم .[1] جامعه ما، جامعه ای دینی و اسلامی و پایبند به اصول و مبانی خاصی است. در همین راستا سبک زندگی ما نیز باید اسلامی باشد. در تعالیم و آموزه های اسلام، سبک زندگی بر سه محور اعتقادات، اخلاقیات و عبادات - وظایف عملی - استوار است.
تعالیم اسلام، تمام وظایف زندگی را پوشش می دهد و مطابق با فطرت انسانی است. سبک زندگی اسلامی دارای شاخص هایی است که می توان با شناخت آن ها، آن را از دیگر سبک های زندگی همچون سبک زندگی غربی که ترویج کننده فرد گرایی است متمایز کرد. در حالی که در سبک زندگی اسلامی خانواده به عنوان نخستین، کوچکترین و در عین حال مهمترین نهاد اجتماعی جایگاه و منزلت خاصی دارد .[2] در سبک زندگی اسلامی، پیوند روابط بین افراد اهمیت می یابد و تعامل موثر والدین و فرزندان شکل می گیرد.
پایبندی به اصول و مبانی اخلاقی، از دیگر شاخصه های مهم در سبک زندگی اسلامی است که در خانواده آموزش داده می شود. بنابراین نقش خانواده به عنوان اصلی ترین مکان پرورش فضایل انسانی در شکل گیری سبک زندگی صحیح کودک اهمیت می یابد. در خانواده کودک از همان سال های ابتدایی زندگی، باید ها و نباید های اخلاقی را آموزش می بینید و والدین خود و اطرافیانش را به عنوان الگو قرار می دهد.
در سبک زندگی مبتنی بر آموزه های اسلامی، الگو سازی و الگو پذیری یکی از روش های طبیعی در تربیت فردی و اجتماعی است. در شریعت اسلامی ما، حتی کوچکترین رفتار همچون آداب غذا خوردن، خوابیدن و نحوه گذراندن اوقات فراقت و فعالیت های شخصی اهمیت دارد و برای آن الگوسازی شده است.[3] بنابراین بحث در مورد سبک زندگی صرفا نمادین نیست. بلکه می خواهد در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی افراد جامعه، حضوری پیوسته و پر رنگ داشته باشد.
.2 پیشینه پژوهش :
-1 تعریف سبک زندگی:1 طرح علمی سبک زندگی برای نخستین بار در روان شناسی، از سوی آدلر مطرح شد و سپس پیروان او همچون کرت آدلر2، لیداسیچر3، الکساندر مولر4، سوفیا د وریس5، آنتونی بروک6، اروین وکسبرگ7، آیدا لوی8 و دیگران، به موضوع سبک زندگی به تفضیل پرداخته و سبک زندگی را درقالب درخت سبک زندگی نشان دادند و همچنین مفاهیم ارزشی و انسان شناختی و فلسفی را مطرح کرده و تمام زندگی را به صورت یکپارچه به تصویر کشیده اند. پس به طور کلی سبک زندگی به صورت رابطه ای بین شخصیت فرد و محیط تعریف می شود.[4]
سبک زندگینظام واره وسیستم خاص زندگی است که به یک فرد، خانواده یا جامعه با هویت خاص اختصاص دارد. این نظام واره هندسه کلی رفتار بیرونی و جوارحی است و افراد، خانوادهها و جوامع را از هم متمایز میسازد. سبک زندگی را میتوان مجموعهای کم و بیش جامع و منسجم از عملکردهای روزمره یک فرد دانست که نه فقط نیازهای جاری او را برآورده می سازد، بلکه روایت خاصی را که وی برای هویت شخصی خویش بر میگزیند، در برابر دیگران مجسّم میسازدسبک. زندگی کاملاً قابل مشاهده یا قابل استنتاج از مشاهده است.
اگر بخواهیم رابطه سبک زندگی را با آداب بیان کنیم باید بگوییم هیئت ترکیبی آداب، یعنی رفتارهای ساده و جلوههای ظاهری ما وقتی به صورت یکپارچه در نظر گرفته میشود سبک زندگی ما را رقم میزند. مصرف، معاشرت، لباس پوشیدن، حرف زدن، تفریح، اوقات فراغت، آرایش ظاهری، طرز خوراک، معماری شهر و بازار و منازل، دکوراسیون منزل و امثال آن، در یک بسته کامل از سبک زندگی ما قرار دارند. این جلوههای رفتاری ظهور خارجی شخصیت ما در محیط زندگی و نشانی از عقاید، باورها، ارزشها و علاقههای ما است و ترکیب آنها ترکیب شخصیت فردی و اجتماعی ما را مینمایاند .[5]
سبک زندگی شامل نظام ارتباطی، نظام معیشتی، تفریح و شیوههای گذران اوقات فراغت، الگوی خرید و مصرف، توجه به مد، جلوههای عینی شأن و منزلت، استفاده از محصولات تکنولوژیک، نحوه استفاده از صنایع فرهنگی، نقاط تمرکز علاقه مندی در فرهنگ مانند دین، خانواده، میهن، هنر، ورزش و امثال آن میشود [6] .فهرست رفتارها، نوع چینش آنها، نحوه تخصیص وقت، ضریبها و تأکیدها از جمله متغیرهایی هستند که در شکلگیری سبک زندگی دخیلاند. مثلاً سبک زندگی ثروتمندان و اشراف، سبک زندگی نظامی ها و کشاورزها، سبک زندگی آمریکایی، چینی، ایرانی، سبک زندگی دین داران یا حزب اللهی ها از لحاظ این متغیرها متفاوت است.
[7] سبک زندگی ، عقاید و فرضهای اساسی فرد می باشد که یک فرد از طریق آنها واقعیت خودش را سازمان می دهد. سبک زندگی از تمام ارزش ها و برداشتهای انسان ها در ارتباط با خود ، دیگران و زندگی تشکیل می شود و در اصل روش خاص آنها برای پیشروی به سمت اهداف زندگی و غلبه بر مشکلات است[9] .[8] معتقدند که سبک زندگی یک فاکتوراجتماعی است که براساس نیازهای بنیادین انسان ها به تعامل - تعلق داشتن به گروه - و تمایز - تفرد - شکل می گیرد و نشان دهنده تعامل فرد در اجتماع و ابزاری برای ابراز خویشتن می باشد.
-2 تعریف سبک زندگی اسلامی: سبک زندگی شیوه ای نسبتا ثابت است که فرد برای رسیدن به اهداف خود به کار می برد یعنی راهی است برای رسیدن به اهداف زندگی. به عبارت دیگر، سبک زندگی بعد عینی شخصیت فرد است. اولین بار آلفرد آدلر [10] مفهوم سبک زندگی را مطرح کرد و این مفهوم را بعد ها پیروان او گسترش دادند. او شناخت فرد را مستلزم شناخت سازمان ادراکی و شناخت سبک زندگی او می دانست و معتقد بود سبک زندگی به ایمان و اعتقاداتی اطلاق می شود که فرد را در روز های اولیه زندگی خود کسب می کند و یک الگوی ادراکی جهت دار است.
سبک زندگی رویکرد فرد است که در سر تاسر زندگی وی وظایف زندگی را در دست دارد و اگرچه از طریق درمان و تجربه های جدید زندگی اصلاح می شود اما اغلب مردم تمایل دارند به مجموعه ای الگوهای سبک زندگی که در طی دوران استرس آن را دنبال می کنند بازگشت داشته باشند [12] .[11] نیز سبک زندگی را متاثراز نژاد، مذهب وضعیت اقتصادی و اجتماعی، اعتقادات و باور ها می داند. از نظر [11] سبک زندگی رویکرد فرد است که در سر تاسر زندگی وی وظایف زندگی را در دست دارد و اگرچه از طریق درمان و تجربه های جدید زندگی اصلاح می شود اما اغلب مردم تمایل دارند به مجموعه ای الگوهای سبک زندگی که در طی دوران استرس آن را دنبال می کنند بازگشت داشته باشند.
سبک زندگی در طول زندگی ثابت باقی می ماند مگر آنکه باور های راسخ با میانجی گری و روان درمانی تغییر کند بنابر این فهمیدن فرد مستلزم فهمیدن سازمان شناختی و سبک زندگی اواست .[13] در جامعه شناسی نیز به این مفهوم اشاره فراوان شده است. برای مثال:[14] سبک زندگی سالم را تلاش برای دستیابی به حالت رفاه کامل جسمانی، روانی و اجتماعی توصیف می کند. او بین سبک زندگی سالم و ناسالم تفاوت هایی را مطرح می کند.
از نظر او سبک زندگی سالم شامل رفتار هایی است که سلامت جسمی و روانی انسان را تضمین می کند.به عبارت دیگر، سبک زندگی سالم شامل: تغدیه، ورزش، و خواب، ارتباطات اجتماعی، مقابله با استرس، مواجهه با رفتار های خطر زا ازجمله اعتیاد و روش های یادگیری و مطالعه و معنویت است. و سبک زندگی ناسالم را نیز عواملی می داند که انسان را به از عوامل فوق دور می کند. وی تاکید می کند که سبک زندگی هر فرد متاثر از دو عامل عمده است: شخصیت فرد و ویژگی های محیط.این ویژگی ها به طرق مختلفی بر سبک زندگی افراد تاثیر می گذارند.
به عنوان مثال، افراد درونگرا و برونگرا سبک های متفاوتی در زندگی دارند.اما عامل مهمی که می تواند در سراسر عمر بر سبک زندگی افراد تاثیر بگذارد، ویژگی ها و شرایط محیطی است.از جمله فقر، اوضاع سیاسی-اقتصادی جامعه، ویژگی ها و شرایط خانوادگی، فقدان پدر مادر و یا همسر، جنگ و غیره. مهم ترین نو آوری در مفهوم سبک زندگی اسلامی این است که آموزه های اسلامی و کلیت اسلام نگاشته شده است.
سبک زندگی اسلامی عنوانی است شناخته شده در سطح بین الملل، اما از زاویه های متعدد به آن نگاشته می شود و مورد مطالعه قرار می گیرد. سبک زندگی اسلامی با تمام زندگی افراد و همه ابعاد آن مرتبط است. سبک زندگی اسلامی، از جهتی دیگر با دیگر سبک های زندگی متفاوت است. در جامعه شناسی، مدیریت، علوم پزشکی و روانشناسی بالینی و ... بحث از سبک زندگی مطرح است.
اما در این قلمرو فقط به رفتار های خاص می پردازند و با شناخت ها و عواطف ارتباط مستقیم برقرار نمی کنند. اما سبک زندگی اسلامی، از آن جهت که اسلامی است نمی تواند با عواطف و شناخت ها بی ارتباط باشد. بر اساس این هر رفتاری که بخواهد مبنای اسلامی داشته باشد باید حد اقلهایی از شناخت و عواطف اسلامی را پشتوانه خود قرار دهد. سبک زندگی اسلانی نمی تواند بدون توجه به نیت ها باشد.
