بخشی از مقاله
چکیده
جوانان امروزی ما نسلی طلایی برای آینده این مرز و بوم هستند وتوجه به آینده آنها و بررسی مراحل مختلف زندگیشان امری ضروری به نظر میرسد، در این میان دوران گذار از محیط خانواده به محیط دانشگاه به عنوان یکی از حساسترین مقاطع زندگی آنها محسوب میشود که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. یکی از مهمترین مباحث این دوران گذار بحث زندگی خوابگاهی و حضور در سراهای دانشجویی است که نیازمند بررسی وکنکاش ویژه علمی است.
دراین مقاله ضرورت شناخت زندگی خوابگاهی، تهدیدها و فرصتها مورد بررسی قرار خواهد گرفت، روش پژوهش در قالب مطالعه موردی و استناد به منابع مکتوب علمی است، و تلاش شده است با استفاده از این منابع ضروری بودن توجه ویژه به زندگی خوابگاهی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. نتیجه پژوهش حاضر این است که زندگی در خوابگاهها نیازمند بررسی دقیق علمی و تحقیقاتی است، زیرا بهطور مستقیم بر سرنوشت افراد موثر است.
مقدمه
امروزه با توجه به ضرورت بحث علم و دانش افزایی و رابطه مستقیم بین دانشگاه و آینده شغلی و همچنین توجه ویژه خانوادهها به این امور، دانشگاه به عنوان مقصد اصلی گذار از خانواده به سوی جامعهشناخته میشود. در این میان مبحثی که شاید در چند دهه اخیر مورد توجه جدی قرار نگرفته است، یعنی زندگی خوابگاهی بسیار حائز اهمیت به نظر می رسد؛ به گونهای که میتواند سرنوشت نهایی یک فرد را بصورت مستقیم تحت تاثیر قرار دهد.
دوران دانشجویی جزء اوقات مهیج و محرک زندگی دانشجویان میباشد. در این دوران، تغییرات تازهای برای دانشجویان و والدینشان روی میدهد؛ آنها علاوه بر آماده شدن برای یک زندگی حرفهای، با چالشهای متفاوت برای یادگیری دربارهی خود و دنیای اطرافشان روبهرو میشوند - یعقوبی، . - 1389 شایان ذکر است که رفتار انسان در نتیجه برخورد او با موقعیتهای مختلف در محیطی که زندگی میکند میباشد. لذا در موقعیتهای گوناگون، انسانها با توجه به فکرشان، واکنش و یا رفتار خاصی از خود بروز میدهند.
اگر چه محیط اجتماعی و محیط دانشگاه - زندگی در خوابگاه - ، هر کدام مرکزی برای تربیت و پرورش عقل و توانمندیهای بینشی و دانشی دانشجویان میباشند، ولی ورود به این دو محیط هر کدام قوانین و مقررات خاص خود را دارد که ممکن است دانشجو در تعامل با آنها با مشکلات عدیدهای روبرو شود و موانعی را برای او ایجاد کند. لذا ما در مقاله پیش رو به بحث و بررسی پیرامون زندگی خوابگاهی، تهدیدها و فرصتهای این محیط میپردازیم، تا با شناخت موارد مذکور شرایطی را برای افزایش دانش خانوادهها و همچنین خود دانشجویان برای زندگی در فضای جدیدی به نام خوابگاه فراهم سازیم.
ضرورت بررسی زندگی خوابگاهی
دانشجویان گروه اجتماعی فعالی در همه جوامع مدرن به حساب می آیند. از سوی دیگر، آنان خود تولیدکننده علمی و فرهنگی اند و نقش آنان در پیشبرد و یا عقب ماندگی یک جامعه نقشی بسیار حائز اهمیت است. در این راستا به نظر میرسد که مهمترین نقش و جایگاه دانشجویان به طور خاص و کل دانشگاه به طور عام، توجه به بعد علمی و تاثیرات عملی این نقش بر جامعه است. با این وجود به نظر میرسد مسئله خوابگاهها و مسائل و مشکلات مرتبط با آن تا حد زیادی جایگاه علمی دانشگاهها را تحت الشعاع خود قرار داده است.
از آنجا که حدود نیمی از دانشجویان کشور در خوابگاهها زندگی میکنند، لزوم توجه به این مسائله اهمیتی مضاعف پیدا میکند. از همین رو لزوم شناسایی مهمترین آسیبها و مسائل دانشجویان در رابطه با خوابگاههای دانشجویی اعم از دولتی و خودگردان - خصوصی - امری انکارناپذیر است. بر همین اساس است که برای مثال مسئله رشد اعتیاد و یا مصرف مشروبات الکی درخوابگاهها و یا حتی استفاده از داروهای خاص در میان خوابگاهها مطرح میشود.
اما موضوع اینجا است که با وجود مشابهت این مشکلات و مسائل در خوابگاهها با برخی از مسائل جامعه، اما علت و شیوه گرایش افراد خوابگاهها با سایر مردمی که در جامعه زندگی میکنند، مشابه نخواهد بود. به هرحال بحث و بررسی پیرامون زندگی خوابگاهی یکی از حیاتی ترین مسائل برای بهبود کیفیت زندگی نسلی خواهد بود که آینده این مرز و بوم در اختیار آنان قرار خواهد گرفت، لذا ضروری است که هم خانوادهها و هم مراکز آموزش عالی سعی در فراهم نمودن محیطی مناسب، با نشاط بدون استرس و پاک وسالم را برای تحصیل علم و اخلاق در اختیار نسل جوان و دانشگاهی کشور قرار دهند.
بررسی تهدیدها و فرصتهای فراروی زندگی خوابگاهی
ضرورت بحث
توجه به مفهوم کیفیت زندگی در زمینه مسائل جامعهشناسی به اوایل قرن بیستم برمیگردد. در یونان باستان و در آثار فیلسوفانی چون افلاطون و ارسطو و بعدها در آثار ابن خلدون، بحثهای در باره کیفیت زندگی مطرح شده است. سازمان بهداشت جهانی، کیفیت زندگی را به عنوان رفاه جسمی، روانی و اجتماعی تعریف کرده است. نتایج مطالعات مختلف نشان میدهد که کیفیت زندگی هم تحت تاثیر جنبههای مختلف زندگی مردم قرار می گیرد و هم آن را تحت تاثیر قرار میدهد.
در واقع کیفیت زندگی به نوعی بیانگر وضعیت افراد ساکن در یک کشور، منطقه و مکان است. همانطور که Cynthia کیفیت زندگی را ارزیابی مثبت یا منفی فرد از خصوصیات زندگی و نیز میزان رضایت کلی فرد از زندگی خود تعریف کرده است. - 1998 - Eysenk معتقد است که این مفهوم دیدگاه فرد را در باره تفاوت آنچه باید با شد و آنچه هست نشان میدهد. سه بعد این مفهوم شامل نظر فرد درباره سلامت کلی خود، رضایت از ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی، اقتصادی زندگی و نیز زیر مجموعههای این ابعاد است.
محققان معتقدند که بررسی کیفیت زندگی و تلاش در راه اعتلای آن نقش به سزایی در سلامت، زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد. در جامعه ما بخاطر نحوه گزینش دانشجو، شاهد پذیرش دانشجویان غیربومی در دانشگاه هستیم که این امر خود موجب ایجاد مکانی به نام خوابگاه میشود. مهاجرت دانشجویان غیربومی به شهرهای دیگر جهت تحصیل و سکونت در خوابگاه که نوع متفاوتی از زندگی را طلب میکند می تواند باعث انفصال فرد از جامعه بومی خود شود.
از جمله شرایط خاص زندگی خوابگاهی در دوران دانشجویی می توان به دوری از خانواده و سکونت در شهر ناآشنا، فضای نامناسب، نبود بهداشت کافی و امکانات رفاهی مناسب، زندگی با فرهنگهای مختلف و هزینه بالای زندگی، کنار آمدن با هم اتاقیها، برهم خوردن ساعات خواب و بیداری اشاره کرد که عوامل استرسزایی هستند که کیفیت زندگی دانشجویان را تهدید میکنند و تحت تاثیر قرار میدهند. با این حال شرایط ویژهای که در خوابگاههای دانشجویی وجود دارد همیشه قابل تامل است. در ادامه ابتدا به بررسی تهدیدها و آسیبها خواهیم پرداخت، سپس تبدیل تهدید زندگی خوابگاهی به فرصتهای مناسب زندگی کردن را نیز از نظر خواهیم گذراند.
تهدیدها و آسیبها
از آنجایی که سبک زندگی دانشجویی، نوعی متفاوت از زندگی است که دانشجو آن را تجربه میکند، به نظر میرسد نکات متعددی در رابطه با آن قابل طرح خواهد بود. مباحث بسیاری را در رابطه با این موضوع میتوان مطرح کرد که به تعدادی از آنها در این نگارش اشاره شده است:
-1 مسائل و مشکلات فرهنگی
گوناگونی فرهنگی در ایران به قدری است که شمال تا جنوب و شرق تا غرب میهن ما مملو از آداب و رسوم و فرهنگهای مختلف است. عدم توجه و پذیرش برخی از این اصول، سبب بروز اصطکاک در محیط خوابگاه میگردد. از آنجا که کار فرهنگی در خوابگاهها دستوری و بخشنامهای نیست و از ظرافت خاصی برخوردار است؛ در این راستا میطلبد متولیان امر فرهنگ بر اساس مخاطبشناسی، کار فرهنگی تاثیرگذار انجام دهند.
البته در این خصوص نباید تفاوت فاحش بین متولیان فرهنگی و مدعیان فرهنگی را از میان دور داشت، زیرا کار فرهنگی یک فعالیت اصولی ریشهدار است و نیاز به عمل متفکرانه دارد، به علت ظهور دیرهنگام مسائل فرهنگی، نیازها و تدریجی بودن فعالیت فرهنگی است که فعالیت فرهنگی را تبدیل به امری بلند مدت وحساس نموده است. لازم به ذکر است سازگاری و کنار آمدن با فرهنگ و محیط جدید به عنوان چالشی فراروی دانشجویان جدیدالورود مطرح میباشد که در زیر نکاتی را پیرامون این موضوع اشاره خواهیم نمود.
ساز گاری و کنار آمدن با فرهنگ و محیط جدید
سازگاری و انطباق با شرایط قدرت تطابق با شرایط جدید از فاکتورهای انسان هوشمند است. سازگاری فرایندی کم و بیش آگاهانه فرض میشود که بر پایهی آن فرد با محیط اجتماعی، طبیعی یا فرهنگی انطباق مییابد. این انطباق مستلزم آن است که فردخود را تغییر داده یا اینکه فعالانه تغییراتی در محیط ایجاد نماید و در نتیجه هماهنگی لازم بین فرد و محیط ایجاد شود - زارعی و میرهاشمی، . - 1391 دانشجویان در زمینهی سازگاری و انطباق با شرایط به تعامل با فرهنگهای گوناگون علاقه نشان میدادند، برخی از عادات گذشته خود را ترک کرده بودند، خود را با تفاوتها و سلایق گوناگون وفق داده بودند و با اطرافیان و رفتارهای آنها، شرایط، فرهنگها و افراد مختلف، سازگاری تدریجی یافته بودند.
کنار آمدن به معنای به توافق رسیدن با یک موضوع و یا با دیگری بر سر یک موضوع« میباشد. اصطلاحاتی مانند »کنارآمدن با بقیه« و »با هم کنار آمدن« حاکی از این مقوله است. گالاگر و همکاران - 2003 - کنار آمدن - مقابله - را تلاشهای فرد در زمینههای هیجانی، شناختی و رفتاری میدانند که هنگام رویارویی با فشار روانی برای غلبه، تحمل و یا به حداقل رساندن عوارض فشار روانی به کار گرفته میشود.
