بخشی از مقاله
چکیده:
شهریکی از پدیده های بشری در زیست محیط زیست به منظور اسکان، تأمین معیشت و داشتن روابط اجتماعی و سیاسی، یک واحد فعالیتی، کالبدی وجمعیتی دانست و به عبارت کلی ترشهر عبارت اند از، از الحاق یک مکان با مردم ساکن آن - شیعه،1390،ص . - 4اگر چه زیبایی به عنوان یکی از اصلی ترین و عالی ترین نیازها و گرایش ها فطری انسان، از قدیم الایام همه ی انسان ها را به خویش جلب نموده و همه ی انسان های جویا و طالب آن بوده اند، برای خلق جدییت کرده اند، از آن سخن گفته اند، وحتی درباره ی ادراک و مراقبت ادراک آن نیز بحث نموده اند.روش تحقیق این مقاله تحلیلی و توصیفی می باشد وبرای تحلیل داده ها از روش کتابخانه ای و استنباطی استفاده شده است و از تصاویر مربوط به طراحی و زیباسازی شهر استفاده شده است.یافته های این پژوهش حاکی از آن است که شهر و زیباسازی آن رابطه ی مستقیمی بر روان و افکار مردم دارد. در شهری که زیبایی وجود نداشته باشد نمی توان زندگی کرد. زیبایی شهر، زیبایی و زیبا خواهی روح شهروندان است و ناپاکی، اغتشاش و بی نظمی نشانه ی سرمستی و خودخواهی و سوداگری وتفاخر بر زندگی اهل شهری با چنین ویژگی ها ست.
کلید واژه: طراحی و زیباسازی شهر، روی روان شهروندان.شهروند ،شهر اردبیل
.1 بیان مسئله:
در لزوم توجه به مکان و فضا و محیط فعالیت های انسان، دلایل متعددی قابل طرح هستند، که اصلی ترین آن ها این است که : انسان، مکان و فضا را به گونه ای برای زندگی خود شکل می دهد که دستیابی به آرمان های غایی حیاتش را در پی داشته باشد. به عبارت دیگر، اصلی ترین دلیل هر فعالیت انسانی و از جمله شهرسازی و معماری فراهم آوردن فضایی است که انسان بتواند درآن، به گونه ای زندگی کند که آرمان هایش برای او تعیین و تعریف می کنند. به همین دلیل است که تکرار و تقلید الگو های بیگانه در معماری، شهرسازی، برنامه ریزی و طراحی و ایجاد فضای زندگی نه تنها نمی تواند جامعه را در وصول به آرمان هایش یاری کند، که فراتر از آن، در صورت تقابل یا تضاد یا تفاوت غایات و آرمان های جهان بینیهای دو جامعه مبدع و مقلّد، جامعه ی مقلّد از آرمان ها و زندگی مطلوب خود نیز دور خواهد شد - نقی زاده، . - 1392
زیبایی شهر نشانه ی زیبایی و زیبا خواهی روح شهروندان بوده و نظم و تعادل شهر، نشانه ی نظم و تعادل روحی و روانی اهل شهر است و پاکی و طهارت شهر حکایت از جایگاه والای حقوق انسان ها و اهمیت ویژه طبیعت و فضای زیست دارد، از سوی دیگر،بی سامانی،بی نظمی، اغتشاش ، زشتی،عدم تعادل، نا پاکی و آلودگی شهر حاکی از سیطره ی روحیه ی خود خواهی ،منیت، سودا گری، زیاده خواهی و تفاخر بر زندگی اهل شهری با چنین ویژگی هاست - همان منبع - .شاید تکرار این مسئله که ارزش های زیبا شناسی، مناسبتی با بحث عمومی یا نظری ندارد غیر عاقلانه نباشد. اما بیست ساله پیش آلفرد نورث وایت هد عالم بزرگ و دوراندیش - اشتباه عقیده ای راکه وجود ارزش های زیبایی شناسی را در قلمروی خصوصی وشخصی ، نشان داد و هربرت رید در یکی از مقالاتش به بحث های وایت هد که نشان دهنده ی برگشت این عقیده ی عظیم به زمان د کارت است اشاره می کند - گیدیون ، 1354، . - 73
شهر با ساکنانش هماهنگ و متناسب است ما خودمان را از شهر و شهر را از خودمان جدا ندانیم. ما آدمیان همواره عالمی داریم و در عالم خود کسی هستیم. تغییر وجود ما با تغییر عالم همزمان است. شهر آیینه ی وجود مان و نظم و نظام آن مظهر سامان و بی سامانی روح و فکر ماست - داوری اردکانی، 1382، . - 133یکی از معیارهایی که برای فضای شهری مطلوب معرفی می شود، - سرزندگی - است که در واقع به فعال و شاداب بودن فضا معطوف است. اصلی ترین جلوه ی سرزندگی یک فضای شهری حظور انسان است، اما این حضور عموماً در موضوعات و عللی که زمینه ساز - سرزندگی - در فضای شهری می شود، می توان به حضور و فعالیت مردم در فضای شهری اشاره کرد که با دارا بودن ساحت های مختلف زندگی و حیات، به فضای شهر نیز حیات و سرزندگی هم مرتبه می بخشد - نقی زاده ، 1392، . - 7
-2 سوالات و فرضیه ها:
با توجه به مطالب ارائه شده سوال هایی مطرح می شود که مهمترین آن ها:
-1 مراتب زیبایی شناسانه در فضای شهری چیست ؟
-2 اصلی ترین عوامل تعریف کننده ی فضای شهری چیست؟
-3 مشارکت مسئولان و شهروندان در طراحی و زیباسازی فضای شهری شهر اردبیل چگونه بوده است؟
-4 ارتباط میان زیباسازی شهری با روان و روحیه ی شهروندان چیست؟
فرضیه ها:
-1 با توجه به سوالات طرح شده فرضیه های این مقاله براین استوار است:
-2 مجموعه مراتب زیبایی یا به عبارتی صفات یا نام هایی که برای زیبایی به کار گرفته می شود عبارت است از : انسانی، ظاهری، صوری، محسوس، بصری، مادی، کمی و کیفی و....در فضای شهری، خلق زیبایی، ضرورت هر فعالیت انسانی و از جمله طراحی و ایجاد فضای شهری است.
-3 اصلی ترین عامل تعریف کننده ی فضادر شهر سازی به طور عام محدوده ای تعریف شده و سه بعدی است که اشیاء در میانه آن قرار گرفته یا در حرکت هستند که فضای شهری نامیده می شود.
-4 مشارکت مردم و ارگان ها بخصوص شهرداری برای زیبا سازی چهره ی شهربه نظر می رسد از جایگاه مطلوب برخوردار است. شهرداری توانسته است با انجام برخی تدابیر از جمله، بهسازی میادین شهر، سنگ فرش کردن برخی پیاده روهای اصلی شهر، طراحی بر روی برخی ساختمان های مرکزی شهر،کاشی کاری پایه های پل ها، و طراحی در بعضی نقاط در امر زیباسازی کوشا باشد و شهروندان نیز با مراقب بودن و پرهیز از هر کار مخرب می توانند در این امر کوشا باشند.
-5 زیبا سازی ارتباط مستقیمی با روان شهروندان دارد. زیبایی شهری، نشانه ی زیبایی و زیبا خواهی روح شهروندان است.
-3 روش تحقیق :
این تحقیق بر اسا س روش توصیفی ، تحلیلی، استدلالی می باشد برای جمع آوری داده از روش کتابخانه ای و تصاویر استفاده شده است و برای تحلیل داده ها و اطلاعات از روش استنباطی استفاده شده است.
-4پیشینه تحقیق:
در مورد موضوع طراحی و زیباسازی فضای شهر مقاله هایی نوشته شده است که اهم آن ها:
-1 داوری اردکانی در مجله نامه ی فرهنگ به شماره ی 47 با عنوان شهر و ساکنانش آورده است:» شهر با ساکنانش هماهنگ و متناسب است ماخودمان را از شهر و شهر را از خودمان جدا ندانیم.... - «داوری اردکانی،. - 1382 دکتر محمد نقی زاده در کتاب تحلیل و طراحی فضای شهری با اشاره به زیبایی فضای شهری چنین نوشته است:» زیبایی شهر نشانه ی زیبایی و زیبایی خواهی روحی شهروندان است و نظم و تعادل شهر نشانه ی نظم و تعادل روانی و روحی اهل شهر است... - «نقی زاده، . - 1392
-6 تحلیل و بررسی
6-1 مفهوم فضای شهری:
واژه ی فضا، ازجمله واژگانی است که علاوه بر کاربرد آن در علوم نجوم و در آنچه که به قلمرو خارج از جو زمین مربوط است، دربسیاری ازعلوم و زمینههای فعالیت های اجتماعی نیز واژه ای کاملاً متداول است،امروزه، معنای فضا نسبت به گذشته دگرگون شده و علاوه برآن،با رواجترجمه های متون مرتبط، بارمعنایی و فرهنگی واژه spase نیزبه فرهنگ ایرانی وارد شده است - نقی زاده ،1392،ص . - 28شهر رامی توان یک واحد اجتماعی و سیاسی دانست به عبارت کلی تر،شهر عبارت از الحاق یک مکان با مردم ساکن آن است. ولی می توان این تعریف را کامل تر نمود و گفت: شهر مجموعه ای از ترکیب عوامل طبیعی،اجتماعی و محیط های ساخته شده توسط انسان است که درآن جمعیت مشخص حداقلی ساکن شده اند. جمعیت در این مجموعه به صورت منظمی درآمده وآداب و رسومی را برای خود ابداع کرده است - شیعه،1390،ص. - 4پس مفهوم کلی فضای شهر را می توان این گونه بیان کرد: هر فضای شهری را نمی توان فضای شهری دانست مگر آن که بر اساس قواعد زیباشناسی شکل گرفته باشد - توسلی و بنیادی،1372،ص. - 3
6-2 مفهوم زیبایی شناسی:
اگر چه زیبایی به عنوان یکی از اصلی ترین و عالی ترین نیاز ها و گرایش های فطری انسان ، از قدیم الایام همه ی انسان ها را به خویش جلب نموده، همه ی انسان های جویا و طالب آن بوده اند، برای خلق آن جدیت کرده اند،ازآن سخن گفته اند، وحتی درباره ی ادراک و مراتب آن نیز بحث نموده اند. زیبایی به طورعام اصطلاحی مربوط به شناخت و درک مفاهیم زیبایی است. در گذشته زیبایی شناسی را شاخه ای از فلسفه می دانستندولی امروزه آمیزه ای از فلسفه، روان شناسی، جامعه شناسی و هنر محسوب می شود،بنابراین، زیبایی شناسی جدید فقط به این که چه چیزی زیباست نمی پردازد، بلکه می کوشد سر چشمه ی حساسیت آدمی به صورهنری و ارتباط هنربا سایر عرصه های فرهنگ راکشف کند. توضیح واکنش انسان ها نسبت به زیبایی و هنر، توصیف این واژه ها، تبیین چگونگی دریافت پدیده های »زیبا« و»هنر« توسط انسان، توضیح کیفیت ها و راه های تجربه ی انسان در برابر یک شی زیبا یا اثرهنری، تعیین این که مفاهیم زیبایی و هنرمعانی دیگری جز معانی ذهنی دارند یانه، همگی از مباحث زیبا شناختی به شمار می رود. زیبا شناسی به بررسی و روش های احساس محیط و موقعیت انسان در داخل آن می پردازد. زیباشناسی اصلاً مفهوم تئوری علم ادراک حسی است - اسپریتو،1374،ص. - 9
6-3 مراتب زیبایی شناسانه در فضای شهری:
رتبه ی زیبایی از منظرهای گوناگون و متنوعی قابل انجام و مورد نیاز است . این تنوع از سویی، بازمینه و بستر و عوامل ادراکی انسانی ارتباط دارد و به تناسب ادراکات حسی، عقلی، مراتب زیبایی در گروه های محسوس و زیبایی های معقول طبقه بندی می شوند - نقی زاده ،1392،ص. - 151 زیبایی عبارت اند از هر چیزی که بهجت آورد و انسان را سوی رقبت سوق دهد و این سه حالت است، یکی این که چیزی مستحسن از جهت عقل باشد، یعنی عقل آن را نیکو بداند، دوم از نظر هوای نفس نیکو باشد، سوم از نظر حسی زیبا و نیکو باشد - طباطبایی،1374،ج16، ص . - 327مجموعه مراتب زیبایی یا به عبارتی صفاتی که برای زیبایی به کار گرفته می شوند عبارت انداز: انسانی، ظاهری، صوری، محسوس، بصری، مادی، کمی، کیفی، نمادین، طبیعی، هنری، روانی، معقول و روحانی و... - نقی زاده،1392،ص. - 152با توجه به مطالب ذکر شده موارد زیر قابل استنتاج است و می توان از آن ها برای طراحی فضای شهری، برای ارزیابی فضاهای شهری، برای ارزیابی آراء و الگوهای وارداتی بهره گرفت.
