بخشی از مقاله
چکیده:
چالش های گوناگون در زندگی،به ویژه درشهر های بزرگ ماحصل نبود تعادل نسبی در روند زندگی شهری،افزایش نیازهای شهروندان، مطابقت نداشتن نیازها و خواسته ها با منافع مالی و ظرفیت های اداری، کم اطلاعی شهروندان از حقوق و تکالیف شهروندی، تضعیف روابط و مناسبات اجتماعی، مدیریت شهری را با مشکلات روز افزونی مواجه میسازد. در طی دهه اخیر مفهوم ساختار اجتماعی و زندانی شدن آن در اتخاذ تصمیمهای کلان مورد توجه عموم قرار گرفته و از سمت دیگر انتقادهایی را نیز به همراه داشته است. با در نظر گرفتن توزیع قدرت در ساختار ناحیه محوری و افزایش اختیارات در مقیاس کوچک در نظام پیچیده اجتماعی فعلی یکی از راهکارهای مدیریت شهری قلمداد میگردد. از این رو کارکردهای سیستمی در این دیدگاه نیاز به همسویی تمامی امکانات مردمی و اجرایی دارد و در ساختار توسعه کارآفرینی که هنوز مفهوم مشارکت مدنی و نرخ مشارکت اجتماعی در مقایسه با بسیاری از کشورها پایین است نیاز به تلاش و راهکارهای افزایش فرهنگ کارآفرینی در حوزه شهری میباشد.
پرداختن به این موضوعات با نگاهی به سند چشم انداز 1404 از حداقل از دو دیدگاه مهم بوده و یا کارکرد دارد اول اینکه باعث توسعه اقتصاد شهری شده و میتواند در تولید ناخالص داخلی شهرها اثر گذاشته و عملکرد اشتغال پایه و تولید مولد مناطق شهری را تحت تأثیر قرارداده و از سوی دیگر با توسعه کارآفرینی اجتماعی که مقابله با آسیبهای اجتماعی را هدف قرارداده است موجبات پایداری اجتماعی را فراهم سازد در این مقاله سعی شده است ضمن تشریح وضعیت موجود، دیدگاه های مختلف در حوزه کارآفرینی و توانمندسازی شهروندان مبتنی بر رویکرد افزایش ظرفیت در مناطق مختلف شهری ارائه و در نهایت راهبردهای عملیاتی برای توسعه کارآفرینی در مقیاس خرد محله و ناحیه محوری با رویکردهای: توسعه زیرساختها، راهبردهای آموزشی و ترویجی، راهبردهای حمایتی و پشتیبانی وراهبردهای شبکه سازی اجتماعی و بین بخشی درمسیرتحقق اهداف چشم انداز 1404 درمدیرت شهری پیشنهاد گردد. در پژوهش حاضر با مطالعه بر روی شاخص های کارآفرینی در مدیریت شهری عوامل کلیدی را با نظر خبرگان در سازمان زیباسازی شهرداری تهران با کمک روش دلفی امتیاز بندی شده است و نقاط ضعف و قوت سازمان زیباسازی شهرداری شهر تهران در این شاخص ها و زیر شاخص هایشان مشخص گردید.
کلمات کلیدی: کارآفرینی ، توانمندسازی شهری ، مدیریت شهری، توسعه در کارآفرینی 1
مقدمه
کارآفرینی همواره به یک مفهوم ضمنی و عملی از ابتدای زندگی انسان با او همراه بوده است و همیشه به عنوان یک عامل جهت کسب درآمد و تامین مایحتاج انسانها،پا به عرضه گذاشته است. پژوهشهای زیادی در این زمینه انجام پذیرفته است که چگونه می توان برای افراد بستر کارآفرینی را فراهم ساخت که افراد بتواند اقدامات لازم را در جهت بهبود وضعیت اقتصادری،اجتماعی و فرهنگی جامعه انجام می دهد؛در ضمن سازمانها برای حفظ بقا و تداوم در بازارهای رقابتی امروز نیازمند ایده های نو،روش و ایده های جدید هستند،زیرا آنها همچون روح در کالبد سازمان رفته و آنها را از مرگ و نیستی نجات می بخشد. در عصر حاضر برای بقا و پیشرفت و حتی حفظ وضع موجود،باید جریلن نوجویی و نوآوری را در سازمان تداوم بخشید تا از رکود و نابودی جلوگیری شود. - الوانی، - 1385:25 جالب است اشاره ای به وضعیت اشتغال کارآفرینان در کشورهای مختلف اشاره کرد که %91 در کشورهای با درآمد بالا،%81 در کشورهای با درآمد متوسط و 77 %در کشورهای با درآمد پایین دارای شغل هستند که آمار قابل توجهی می باشد.
در حقیقت کارآفرینی نه تنها به عنوان یک نیروی محرک و سازنده اقتصادی،بلکه در بعد گسترده تر به عنوان یک عامل پویایی اجتماعی مطرح شده است. کارآفرینی علاوه بر نقشی که در گسترش فعالیت های اقتصادی بخش خصوصی،کاهش بیکاری،افزایش مهارت های تولیدی و بازرگانی و نیز سودآوری اقتصادی دارد؛متحول کننده سطح اجتماعی می باشد.از جمله منافع که توسعه و گسترش کارآفرینی در جامعه را می توان نام برد.گسترش شبکه اجتماعی،افزایش مهارت های شهروندان ،استفادهبهینه از منابع را نام برد.قاعدتا مدیریت شهری می تواند نقش حیاتی و اصلی را در جذب و استفاده از این مزایا بازی کند؛زیرا به عنوان نهادی که ارتباط مستقیمی با شهروندان و مسائل اجتماعی و اقتصادی دارد و همواره با آم سر و کار دارد.همچنین می توان بیان کرد که درگیر شدن شهروندان با کارآفرینی باعث بهبود خدمات رسانی در حوزه مدیرت شهری خواهد بود. - مقدم و همکاران،. - 1391 بنابراین در این پژوهش برآنیم علاوه بر شناسایی عوامل موثر بر کارآفرینی و توسعه آن،به الویت بندی آن پرداخته و در نهایت به بررسی اینکه چگونه می توان به فراهم ساختن بسترهای ممکن در مدیریت شهری پساخ دهد.
اهمیت ضرورت کارآفرینی در مدیریت شهری
در کشورهای در حال توسعه، اغلب کمبود سرمایه و نیروی کار مانع اصلی در توسعه اقتصادی محسوب نمی شود بلکه کمبود برنامه های کارآفرینی پویا مشکل اصلی است - Organization Nations United,1999 - در همین جهت بسیاری از کشورهای جهان هم اکنون پایگاهی برای حمایت از کارآفرینان ایجاد کرده اند تا بتوانند از کارآفرینان به شکلی احسن حمایت کنند. بنابراین با توجه به افزایش جمعیت بیکار در کشور لزوم بطور کامل پرداختن به این موضوع احساس می شود. ساختار اقتصادی دنیای امروز با گذشته بطور اساسی تفاوت دارد.شاخص های سخت افزاری و داراییهای مشهود که دیروز در جایگاه یک بنگاه اقتصادی نقش تعیین کننده داشت جای خود را به نوآوری، ابداع، خلق محصولات جدید و دارایهای نرم افزاری داده است. اگر دیروز ثروتمندترین افراد دنیا آنهایی بودند که منابع مالی بیشتری در اختیار داشتند، امروز ثروتمند ترین افراد دنیا افرادی دانش مدار و کارآفرین می باشند. لذا توسعه اقتصادی دنیای امروز بر پایه نوآوری ، خلاقیت و استفاده از دانش استوار است. در این میان تداوم بقا و حیات سازمان های ها نیازمند روشها و راه حل های نو است، و کارآفرینی به عنوان یک رویکرد استراتژیک و مزیت آفرین و عامل چابک در نظام اقتصادی ،می تواند الگویی کارآمد جهت حصول به اهداف توسعه اقتصادی اجتماعی قلمداد گردد . - فرجی قناتی ، - 1389
کارآفرینی سهم عمده ای درایجاد شغل های جدید، ایجاد ثروت، کاهش فقر و ایجاد درآمد برای افراد و دولت هادارد - Salisu Abubakr,2010 - نقش کارآفرینی در توسعه اقتصادی منحصر به افزایش بازده و درآمد سرانه نیست، بلکه شامل پایه گذاری و آغاز اعمال تغییرات ساختاری در فعالیت اقتصادی و اجتماعی است. به همین دلیل امروزه نقش کارآفرینی در توسعه اقتصادی کشورها آن قدر کلیدی است که از آن به عنوان موتور توسعه اقتصادی نام برده می شود . - احمدیان راد، - 1389 در راستای توسعه اقتصادی کشورها، مدیریت شهری نقش مهمی را ایفا می کند، مدیریت شهری به زبان ساده پیاده فنون و اصول سازی مدیریت در کالبد و اجتماع شهر است. شهر به عنوان پیچیده ترین مصنوع بشر نیازمند به مدیریتی با دارا بودن طیفی از ادراک این پیچیدگی ها است .بنابراین شهرها به جای این که مکان هایی بی ثمر برای سرمایه گذاری اقتصادی یا تراکم کارگران بیکار با انبوه مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و محیط زیستی باشند؛ باید به مراکز رشد و پویایی اقتصادی و اجتماعی،در چارچوب توسعه ملی تبدیل شوند.
در واقع می توان گفت شهرها کارآفرینی و اشتغال زایی جمعیت ساکن در آن،بلکه جمعیت تمامی کشور باشند. درگیر شدن شهروندان با فعالیتهای کارآفرینی سبب ظرفیت سازی برای خدمت رسانی به شهر خواهد شد با توجه به اصل 44 قانون اساسی که تمام اهتمام دولت و نظام را در عرصه اقتصادی به خود معطوف داشته است، واگذار کردن امور به بخش خصوصی از جمله اصل هایی است که باید در مدیریت شهری رعایت شود. شناسایی عوامل مؤثر در گسترش و توسعه کارآفرینی میتواند به مدیریت شهری در فراهم سازی بسترهای ممکن کمک کند تا هم شهروندان و هم مدیریت شهری از این توسعه منتفع شوند. - خواجه ئیان، - 1389 بر اساس آنچه که گفته شد و از آنجا که اشتغالزایی و ایجاد روحیه کارآفرینی در میان شهروندان یکی از مهمترین دغدغه ها در حوزه مدیریت شهری است، پرداختن به موضوع جایگاه آفرینی در مدیریت شهری بیش از پیش احساس می شود ، بنابراین ما با پژوهش بر سازمان زیباسازی شهرداری شهر تهران تلاش کرده ایم تا شاخص های کارآفرینی را در این حوزه ی بسیار کاربردی و مهم مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم.
مراحل فرآیند کارآفرینی
- 1 شناسایی مسایل و فرصتهای مرتبط با مسایل موجود در محیط اجتماعی.
- 2 تدوین چشمنداز راهبردی و ماموریتهای عملیاتی در خصوص حل مسئله با بهره گیری نوآورانه از فرصتهای موجود
- 3 تدوین طرحی نوآورانه و در عین حال، عملی مبتنی بر رویکرد حل مسئله
- 4 برآورد و تأمین منابع و داراییها.
- 5 ساختار سازی برای مدیریت و رهبری انعطاف پذیر.
- 6 شناسایی، رایزنی و جلب همکاری شرکا و دست اندرکاران.
- 7 تدوین راهبرد مورد نظر برای تأمین مالی بر پایه یک الگوی مالی و عملیاتی مناسب.
- 8 پیاده سازی الگوها توأم با پایش، ارزشیابی و بازخوردگیری به جهت بهبود آتی فرآیند.
افزایش توانایی در راستای افزایش کارآفرینی شهروندان در مدیریت شهری به منظور رسیدن به یک ادبیات واحد به برخی از تعاریف مرتبط با توانمندسازی میپردازیم: توانمندسازی یک مفهوم سیاسی، اجتماعی که متعلق به مشارکت سیاسی رسمی و افزایش آگاهی است یک تعریف کامل از توانمند سازی باید شامل مؤلفههای شناخت روانشناختی، سیاسی و اقتصادی باشد . گزارش توسعه ی انسانی سازمان ملل در دهه ی نود نشان می دهد که مشارکت کامل مردم در تصمیمها و فرآیندهایی که به زندگی شان توانمندی آنان را در راستای کارآفرینی شهروند محور شکل میدهد. توانمندسازی فرآیندی است که باعث افزایش ظرفیتها و سرمایههای افراد یا گروهها برای انتخاب میشود و انتخابها را به
