بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت مواد زائد در حال حاضر از جمله ضرورت هاي مدیریت شهري می باشد. مدیریت صحیح مواد زائد نیازمند آگاهی از چگونگی جمع آوري، بازیافت، دفع وهمچنین شناخت ترکیبات نخاله هاي ساختمانی دارد. در مطالعه حاضر ضمن بررسی اجمالی وضعیت مدیریت نخاله ها در شهرهاي اصلی استان سمنان، مطالعات تفصیلی بر روي شهر سمنان و شاهرود صورت پذیرفته است. بررسی حاضر نشان میدهد که در استان سمنان فقط در شهر سمنان مکان مشخصی براي دفع نخاله ها وجود دارد که قوانین مناسب نظارتی اعمال میگردد. در سایر شهرهاي استان ازجمله شهر شاهرود تا کنون نظارتی بر نحوه گردآوري و دفع نخاله هاي ساختمانی وجود نداشته است.
شهرستان شاهرود با وسعت 51419 کیلومترمربع بزرگترین شهرستان استان سمنان است و با توجه به موقعیت جغرافیایی و نیز قرار گرفتن در مسیر تهران- مشهد و شرایط مناسب آب و هوایی در سالهاي اخیر از رشد زیادي برخوردار بوده و متناسب با آن میزان نخاله شهري نیز رشد داشته است. جهت جلوگیري از تخریب محیط زیست و بخصوص منابع آب سطحی و زیرزمینی که در این منطقه نیمه خشک از ارزش زیادي برخوردار است، تدوین برنامه مناسب مدیریت دفع نخاله هاي ساختمانی در این شهر ضروري می باشد.
تحقیق حاضربه دنبال بررسی وضعیت کنونی مدیریت دفع نخاله هاي ساختمانی شهر شاهرود و ارائه راهکارهاي بهبود آن می باشد. در این راستا اقدام به ارزیابی کمی و کیفی نخاله هاي ساختمانی در شهر شاهرود و یافتن مکانی براي دفن نخاله هاي ساختمانی و بررسی شیوه مناسب جمع آوري، حمل و نقل و دفن و بازیافت نخاله هاي ساختمانی شده است. سپس با بهره گیري از پارامترهایی نظیر زمین شناسی، خاکشناسی، توپوگرافی، منابع آب، راههاي دسترسی و فاصله تا مناطق مسکونی 2 محدوده مناسب انتخاب شده است و مجوزهاي لازم از اداره محیط زیست شهرستان و اداره امور آبهاي زیرزمینی اخذ شده است. همچنین با استفاده از تجربیات شهرهاي بزرگ کشور نظیر مشهد، شیراز، سمنان و استفاده از تجربیات کارشناسان و مسئولین شهرداري شاهرود برنامه ساماندهی نخاله ساختمانی در شاهرود تنظیم و ارائه شده است .
مقدمه
وجود فعالیت هاي عمرانی در هر جامعه اي امري اجتناب ناپذیر است و میزان انجام این فعالیتها با وضعیت اقتصادي، سیاسی و اجتماعی، رابطه اي مستقیم دارد. این فعالیت ها را می توان بطور کلی به دو دسته فعالیت هاي تخریبی و فعالیت هاي ساخت تقسیم نمود. فعالیت هاي تخریبی فعالیت هایی هستند که درطی آن یک سازه و یا بناي موجود همانند ساختمان، راه، تاسیسات، و نظایرآن تخریب می شود و کل یا قسمتی از اجزاي تشکیل دهنده آن به دور ریخته می شود.
در فعالیت هاي ساخت، سازه هاي جدید بوجود می آید که در این میان مواد اولیه اي مصرف شده و زایدات حاصل از مصرف این مواد اولیه به دور ریخته می شود. بنابراین هر گونه فعالیت عمرانی داراي دور ریزهایی است که در اصطلاح نخاله نامیده می شود. حجم این نخاله ها با توجه به تعداد پروژه ها و ابعاد آن ها متفاوت است. تنوع و کیفیت این نخاله ها نیز متناسب با نوع پروژه در حال اجرا تغییر می کند.
یکی از مشکلات سیستم مدیریت مواد زائد جامد شهري بویژه در کلان شهرها تولید روزانه چندین هزار تن خاك و نخاله می باشد که دفع این مواد علاوه برمسائل اقتصادي باعث آلودگی هاي زیست محیطی می شود. رشد وگسترش شهرها برروي نواحی دفن نخاله هاي ساختمانی باعث بروز مشکلات زیادي از قبیل نشست ساختمانها، ترکیدگی شبکه آبرسانی وفاضلاب، مشکلات بهداشتی از قبیل شیوع بیماري سالک می شود و متاسفانه هیچگونه اطلاعات رسمی از محدوده هاي پرشده با خاك دستی و نخاله ساختمانی در اکثر شهرهاي ایران موجود نمی باشد.
نخاله هاي ساختمانی شامل مواد زائد جامدي که از تغییر وضع، تعمیر و از نو بناکردن سازه ها از قبیل راهها و یا ساختمانهاي مسکونی و تجاري و اداري و... در شهرها حاصل می شود که شامل کلیه مصالح از قبیل سنگ ها، آجرها، بلوك ها، فولاد، شیشه، الوار... می باشد که این مواد یا بوسیله خطرات زیست محیطی تولید شده اند - نظیرحوادث طبیعی، زلزله ها، توفان ها، گردبادها، سیلاب هاو... - و یا حاصل عملیات ساخت و تخریب می باشند. دفن ناصحیح مواد زائد جامد حاصل از پروژه هاي عمرانی و انباشت حجم عظیمی از نخاله هاي ساختمانی در نقاط مختلف شهرها باعث بروز مشکلات زیست محیطی فراوانی میگردد که در صورت مدیریت صحیح و بازیافت نخاله ها می توان تا حدودي اثرات زیانبار ناشی از آنهارا کاهش داد.
فن مدیریت موادزاید جامد نیاز به آگاهی از چگونگی جمع آوري و بازیافت و دفع و همچنین شناخت ترکیبات نخاله ساختمانی دارد، در مطالعه حاضر ارزیابی وضعیت موجود دفع نخاله و تدوین برنامه مناسب مدیریت بر نخاله هاي ساختمانی بر اساس بازدید میدانی انجام شده درسطح شهر و نظر سنجی از کارشناسان ارشد شهرداري در رابطه با نحوه جمع آوري ودفع و بازیافت نخاله هاي ساختمانی و مذاکره با پیمانکاران حمل نخاله هاي ساختمانی انجام گرفته است تا برپایه مطالعات علمی و شناخت شرایط فعلی نسبت به مدیریت و اجراي طرح ساماندهی نخاله هاي ساختمانی در شهر شاهرود اقدام شود.
منابع تولید خاك ونخاله در شهر شاهرود عمدتا تخریب و احداث ساختمانهاي مسکونی، تجاري، اداري، نوسازي و تعمیرات و فعالیت هاي عمرانی و زیربنایی شهر می باشد. درحال حاضر در شاهرود جمع آوري و حمل زایدات توسط بخش خصوصی صورت میگیرد و دفع آنها درحاشیه شهر به صورت تل انبار و بدون مدیریت صورت می پذیرد. منابع تولید خاك و نخاله شهر شاهرود در وسعتی بالغ بر51761کیلومترمربع یعنی محدوده شهر شاهرود گسترده است .
ضرورت ارزیابی اثرات زیست محیطی محل هاي دفن مواد زاید ساختمانی
بررسی سوابق موضوعی اجراي طرح ها و پروژه ها ي عمرانی در کشور نشان می دهد که در برنامه ریزي هاي گذشته، به مانند بسیاري از کشورها ي درحال توسعه، اهمیت و ارزشهاي منابع طبیعی و محیط زیست از دیدگاه تصمیم گیران پنهان بوده و بسیاري از آنها بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی طراحی و بهره برداري گردیده اند. حاصل و پیامدهاي چنین اقداماتی بروز آلودگی مختلف و تخریب و تهی سازي شدید منابع طبیعی درکشور بوده است.
مسلما محل هاي دفن نخاله هاي ساختمانی را نیز می توان در زمره طرح ها و پروژ ه هاي عمرانی محسوب نمود که از اثرات کوتاه و بلند مدت زیست محیطی برخوردار می باشند. از این رو براي حل بنیادي مشکلات بحرانی محیط زیست می باید دیدگاههاي کلان زیربنایی توسعه منطبق با قانونمندي هاي حفاظت محیط زیست طراحی شود و هر گونه سیاستگزاري و برنامه ریزي توسعه اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی آینده کشور برشالوده حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی و بهر ه وري خردمندانه از این منابع با نگرش ایجاد تعادل و تناسب بین قانونمندي هاي محیط زیست و توسعه پایدار صورت گیرد.
درسالیان اخیر، علاقمندي فزاینده اي در رابطه با ارزیابی اثرات زیست محیطی درکشورهاي در حال توسعه ظهور کرده است. از جدیدترین مواردي که در این زمینه اهمیت خاصی دارد برگزاري کنفرانس - - محیط زیست وتوسعه پایدار - - است که از 3 تا 14 ژوئن1992 از سوي سازمان ملل متحد در شهریور و ژانیروي کشور برزیل تشکیل گردید. که اصل 17بیان میدارد که : - - باید فعالیت هایی که احتمال می رود تاثیر مخرب قابل توجهی بر محیط زیست بگذارند ومقام مملکتی صالحی قراراست درمورد آن تصمیم بگیرد از نظر اثرات زیست محیطی بررسی شوند و این یکی از ابزار ملی در هر کشوري است. - -
بدلیل آگاهی و اعتقاد جهانی نسبت به اهمیت ارزیابی زیست محیطی و فعالیت هایی که در طی سالهاي مختلف در دنیا انجام گرفته برنامه محیط زیست سازمان ملل و نیز اداره بهداشت محیط بانک جهانی، دستورالعمل هایی صادر نموده اند که بنابر آن قبل از تصویب بودجه لازم براي اجراي طرح ها ي بزرگ توسعه و هرگونه سرمایه گذاري از طریق کمک و وام باید اثرات حاصله از اجراي آن طرح ها بر محیط زیست ارزیابی گردند.]مهندسین مشاورعمران،[ 1386
ارزیابی کمیت وکیفیت نخاله هاي ساختمانی تولیدي در شهر شاهرود
بدلیل نبودن اطلاعات مدون از نخاله هاي تولیدي در این مطالعه بر اساس پروانه هاي ساختمانی صادر شده و نیز میزان تخریب صورت گرفته شده در طی سالهاي 1388-1387 حجم نخاله هاي ساختمانی برآورد شده است.
