بخشی از مقاله
چکیده
با پیشرفت تکنولوژی و گسترش شهرنشینی،رفته رفته جامعه کشاورزی جای خود را به جامعه صنعتی و خدماتی می دهد. در این گذر محیط زیست بزرگترین قربانی به شمار می رود چراکه این شهرنشینی شتابان محقق نمی شود مگر با تخریب محیط زیست چون بی برنامه و با بی قوارگی تمام شهرها گسترش می یابند. از این رو در این تحقیق به دنبال راهکارهایی جهت ساماندهی محیط زیست به شدت آسیب دیده شهر شیراز هستیم.
لذا با بررسی های میدانی و مطالعه اسناد و مدارک معضلات مشخص گردید و سپس از روش SWOT و با درنظر گرفتن رویکرد توسعه پایدار برای یافتن راهبردها استفاده گردید. نتایج بدست آمده حاکی از این موضوع است که شهر شیراز از انواع آلودگی ها اعم از هوایی، صوتی، بصری، فاضلاب و... رنج می برد. با توجه به مطالب گفته شده و خروجی تحلیل SWOT راهبردهای تهاجمی SO در اولویت بالاتری نسبت به بقیه قرار دارند.
مقدمه
در طول دهه های اخیر پیامدهای شهرنشینی، بویژه اثرات آن بر محیط زیست و شتاب بخشیدن به روند کاهش منابع و ذخایر تجدید ناپذیر و همچنین تاثیر آن برروی الگوی مصرف به طور عام و انتشار آلاینده ها به طور خاص، از جمله موارد تحقیقاتی اقتصادانان بوده است - برنامه توسعه ملل متحد، . - 1390 محیط زیست شهری، در یک مفهوم خیلی گسترده، متشکل از منابع، انسان و دیگر فرایندهایی است که منابع را به محصولات و خدمات قابل استفاده تبدیل مینماید و تاثیرات چنین فرایندهایی ممکن است منفی و یا مثبت باشد.
به هر حال، محیط زیست شهری محصول برخورد و تلفیق سه بعد مجزای محیط طبیعی، محیط انسان ساخت و محیط اقتصادی و اجتماعی است و توجه واحد به هر یک از این ابعاد بدون توجه به دو بعد دیگر به ناپایداری محیط شهری می انجامد. کلانشهرها به خصوص در کشورهای در حال توسعه پیوسته در معرض خطرات و معضلات شهری بسیار پیچیده و پردامنه ای میباشند. بسیاری از این شهرها، بشدت از آلودگی منابع آبی، آلودگی هوا، عدم کفایت آب آشامیدنی، نبود سیستم جمعآوری و تصفیه فاضلاب، آلوده شدن خاک به مواد شیمیائی، انباشتهشدن موادزائدجامد، فرسایشخاک و... رنج میبرند - معاونت خدمات شهری شهرداری تهران،. - usd.tehran.ir تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی میشود کهمنحصراً در نظر گرفته میشوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهمکنشهای میان انسان و طبیعت و از دیدگاه وی توصیف شدهاست - سایت ویکی پدیا، . - fa.wikipedia.org
توسعه ی پایدار و توسعه ی پایدار شهری طی دهه های اخیر به تدریج به الگوواره ی نوین و مسلطی در ادبیات نظری و علمی رایج در باب توسعه و برنامه ریزی شهری تبدیل شده است. این الگوواره اگرچه ناظر به برداشتها و تفسیرهای گوناگون است؛ اما در مجموع بر پایداری و استمرار توسعه برای همگان و نسلهای آینده طی زمان و بر همه جانبه نگری ابعاد پیچیده ی اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی فرآیند توسعه در سطح یک کشور یا شهر تأکید دارد - رهنمایی و دیگران، . - 178 : 1385 توسعه ی سریع شهری، در چند دهه ی معاصر از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ...زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است.
مطرح شدن توسعه ی پایدار، به عنوان شعار اصلی هزاره ی سوم نیز ناشی از آثار شهرها برگستره ی زیست کره و ابعاد مختلف زندگی انسانی است - قرخلو و دیگران، . - 157 : 1385 ویژگی های جوامع شهری امروز سبب ناپایداری انسانها و محیط زیست - محیط طبیعی و محیط مصنوع - شده است - مفیدی و دیگران، . - 15 :1385 مشکلی که امروزه در پیش روی برنامه ریزان شهری قرار دارد، چگونگی اعمال سیاست ها و برنامه های پایدار شهری و ترسیم جلوه های این پایداری در شهرهاست. نیل به چنین شرایطی، نیازمند جهت دادن به هدف ها و برنامه های اجرایی، اصلاح وضعیت ساختارها و مدیریتهای مرتبط در اداره امور شهرهاست.
به تعبیر دیگر، سطح قابل قبول و بالای رشد اقتصادی و اشتغال، پیشرفت اجتماعی و حفاظت از محیط شهری جنبه های دیگر پایداری شهری را تشکیل می دهد. پایداری شهری، یک برنامه ی پیشرفت اجتماعی است که می کوشد نیازهای ساکنان شهرها را بشناسد، از منابع محیطی حفاظت کند و منابع اقتصادی و اجتماعی حاصل از آن را در تمام سطوح شهری تعمیم دهد - شیعه،. - 199 :1387 با رشد سریع جمعیت جهان و تمرکز آن در شهرها، مفهوم توسعه ی پایدار شهری به عنوان مؤلّفه اساسی تأثیرگذار بر چشم انداز بلندمدت جوامع انسانی مطرح شد - قرخلو و دیگران، . - 1 :1388 حفاظت و بهبود محیط شهری از طریق مسئولیت و ضمانت زیست محیطی که از طریق کاهش اتکا به منابع طبیعی، به حداقل رساندن آلودگی هوا، اجتناب از آلودگی زمین، به دنبال بهره وری انرژی، بالا بردن تنو ع زیستی و استفاده ی مجدد و یا پاک کردن زمین های سوخته امکان پذیر است که سرانجام به بهبود کیفیت زندگی خواهد انجامید .
- Strong, Hemphill, 2006: 185 - شهرنشینی یا شهری شدن پایدار، آنچنان شهری شدنی است که از یک سو، امکان زندگی مطابق با کرامت انسانی را در شهرهای موجود و آینده برای نسل هایی که از پی یکدیگر می آیند، فراهم می کند و از سوی دیگر، با ملاحظات زیست محیطی همساز و دوستدار محیط زیست است. بدینسان، شهری شدن و شهرنشینی پایدار، توسعه اجتماعی اقتصادی شهری را به شکلی به پیش می برد که به حفظ محیط زیست و منابع زمین منجر می شود و از نابودی محیط طبیعی ممانعت به عمل می آورد. به سخن دیگر، شهری شدن و شهرنشینی پایدار بر پایه و هماهنگی با ظرفیت اکوسیستم یا نظام طبیعی شکل می گیرد و توسعه می یابد - پیران، . - 201 :1387
مشکلات زیست محیطی یکی از اساسی ترین مسائل شهر امروزی و حاصل تعارض و تقابل آنها با محیط طبیعی است؛ چرا که توسعه ی شهری ناگذیر باتسلّط ساختمان ها، صنایع و حمل و نقل و فعالیت های اقتصادی بر فضاهای طبیعی همراه است و اینتسلّط به مرور زمان به شکل چیرگی شهر بر طبیعت تغییر یافته است و زمینه ساز آلودگی های گسترده شهری می شود. نتیجه ی این روند عدم تعادل و ناسازگاری میان انسان و طبیعت و به هم خوردن روابط اکوسیستم خواهد بود. با گسترش شهرها، مظاهر و ارزش های محیط طبیعی در معرض نابودی و فرسایش بیشتر قرار گرفته است و شهرنشینان از جاذبه های طبیعی محروم شده اند و مشکلات روانی و اجتماعی نمود یافته است.
تمرکز جمعیت در شهر ها و مناطق حاشیه ای شهرها و عدم تناسب بین رشد خدمات و زیر بناهای شهری به ویژه در کشور های در حال توسعه مناطق شهری را به مکان های غیر بهداشتی و آلوده تبدیل و با مشکلات دفع فاضلاب و زباله، تأمین آب بهداشتی و ...روبه رو ساخته است - زبردست، . - 156- 153 :1383 مشکل تخریب محیط زیست به واسطه اقدامات و فعالیت های انسان یکی از مسائل مهم جهانی است که بسیاری از کشورها با آن مواجهند.
این موضوع نه فقط از جنبه زیست محیطی و تأثیر آن برسامانه های - سیستم های - منابع طبیعی اهمیت دارد، بلکه از نظر اقتصادی نیز مهم است. به طوری که عملکرد و فعالیت های اقتصادی ممکن است حتی رفاه و حیات دراز مدت انسان ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد - خورشید دوست، . - 1386 هدف اصلی از انجام این تحقیق، شناسایی و تبیین نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدید های ساختار زیست محیطی شهر شیراز و ارائه ی راهبردهایی برای تبدیل ضعف ها به قو تها و تهدیدها به فرصتها در راستای ساماندهی زیست محیطی شهر شیراز است.
