بخشی از مقاله
چکیده
سکونتگاههای غیر رسمی و نابسامان شهری معضلی رایج در شهرهای جهان سوم است. تجارب برخورد با این معضل نشان می دهد که ساماندهی این محلات نابسامان نیازمند مشارکت واقعی ساکنان است. مشارکتی که در آن ساکنان بخشی از بدنه تصمیم گیری هستند.در همین رابطه یکی از رویکردهای مطرح شده رویکرد توسعه اجتماع محور می باشد که مخصوصا از دهه 1990 به شکل جدی مورد استفاده آژانسهای بین المللی مثل بانک جهانی و برخی دولتها قرار گرفته است.
در این تحقیق سعی شده است رویکرد توسعه اجتماع محور - CDD - که به عنوان یک رویکرد در جهت بهبود و ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی و نابسامان شهری است معرفی و ویژگی ها و عناصر آن شناخته شود. مقاله با تشریح تفاوت بین توسعه اجتماع محور - - CDD و توسعه مبتنی بر اجتماع محلی - - CBD آغاز می شود و سپس چارچوب این رویکرد که مشارکت و توانمندسازی است را مورد تحلیل قرار می دهد و در پایان بیان می دارد که استفاده از این رویکرد بیشتر در چه مواردی می تواند مفید است.
مقدمه
در دهه گذشته - 2000 تا - 2010 جمعیت شهری جهان سوم 1,2 درصد در هر هفته رشد داشته است این رقم تقریبا چیزی کمتر از رشد جمعیت یک سال اروپاست - . - Un-Habitat,2012,28 قسمت عمده این رشد، به دلیل مهاجرتهای شدید از روستا به شهر بوده که با وخیم تر شدن اوضاع در روستاها، روستاییان فقیر به این امید که نواحی شهری وسیله ای برای بهبود کیفیت زندگی و کیفیت محیطشان در کنار بهبود شغل و درآمدشان است، مهاجرت قابل توجه ای از روستا به شهر مخصوصاً در سه دهه گذشته را شکل بخشیده اند.
- www.gdrc.org - و محلات فقیرنشین زیادی را بوجود آورده است. این محلات که فاقد امکانات و خدمات کافی و مسکن مناسب است و عمدتاً به شکلی بی ضابطه و غیر رسمی ساخته شده تبدیل به مسئله مهم شهرنشینی کنونی مخصوصاً در جهان سومشده است. به طوریکه اخیراً بیش از یک میلیارد نفر در چنین محلاتی زندگی می کنند.علی رغم گذرسهم جمعیت شهری دنیا از نصف کل جمعیت در سال 2007 ، هنوز یک نفر از سه نفر در سکونتگاه نامناسب زندگی می کنند - Martinez, at el , 2008,86 - . ..و با معضلاتی چون کیفیت پایین مسکن،امنیت پایین تصرف، فقر ،بهداشت نامناسب، فقدان و یا کمبود خدمات عمومی و خصوصی و یکپارچگی کم با اجتماع بزرگتر و استفاده از فرصتهای آن مواجه هستند.
- Un-.habitat,2003, xxxi - در مواجهه با این چالش، تنوع زیادی از استراتژی ها در دهه های گذشته اجرا شده است و تجارب ارزنده ای را در اختیار نهادهای بین المللی و ملی مرتبط با این حوزه قرار داده است. پس از تعدادی استراتژی های ناموفق، مشخص شد که بدون مشارکت واقعی ساکنان این سکونتگاهها ساماندهی و توسعه واقعی این محلات محقق نمی گردد. از این رو پارادایم در حال گسترش در آژانسهای توسعه بین المللی تاکید روزافزونی بر مشارکت ذی نفعان در فرایند توسعه دارند.
ظهور این پارادایم در واقع اعترافی است به این حقیقت که توسعه یک امر نظری که بتواند مورد تعمق قرار گیرد و پس از آن با نگاهی از بالا به پایین مورد اجرا قرار گیرد؛ نیست. توسعه بیشتر یک امر عملی است که نیاز به مداخله بخش عمومی - مردم - آموزش دیده، آگاه و توانمند شده است - . - Pedersen,2008:1 در این زمینه یکی از رویکردهای مهم که توسط بانک جهانی مورد توجه قرار گرفته توسعه اجتماع محور است. منظور بانک جهانی از توسعه اجتماع محور - CDD - 1 رویکردی است که بر کنترل اجتماع محلی در تصمیمات برنامه ریزی و منابع سرمایه گذاری تاکید دارد. در طی دهه گذشته CDD به استراتژی کاربردی کلیدی برای بسیاری از دولتهای ملی –همانند نهادهای یاریگر متعدد بین المللی- جهت خدمات رسانی تبدیل شده است. در این تحقیق سعی داریم این رویکرد را مورد بحث قرار داده ، چارچوب آن را مشخص نموده، موارد استفاده آن را تشریح و ضعفها و قوتهای آن را مورد تحلیل قرار دهیم.
توسعه اجتماع محور - - CDD و تفاوت آن با توسعه مبتنی بر اجتماع محلی - CBD - 2
تاکید بر کنترل واقعی تصمیم سازی و منابع پروژه در همه مراحل یک چرخه پروژه توسعه اجتماع محور - CDD - را از نسل قدیمی تر توسعه مبتنی بر اجتماع محلی - CBD - متمایز می سازد. در حالیکه ادبیات مفهومی زیادی در باره متمایز ساختن این دو وجود ندارد اما اجماع کلی بین صاحبنظران وجود دارد که CBD یک چتر 3 شامل دامنه گسترده ای از پروژه هاست که ذی نفعان را به شکلی فعال در طراحی، مدیریت و اجرای پروژها ها دخالت می دهند.
سطح این مشارکت می تواند از تسهیم اطلاعات ساده تا مشاوره در طراحی، همکاری در اجرا و مدیریت تا توانمندسازی 4اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گروههای اجتماع محلی از طریق اعطای کنترل مستقیم و مسئولیت پروژه های توسعه در نوسان باشد. در این زنجیره مشارکت اجتماع محلی که بوسیله CBD پوشیده شده است، نسل جدید پروژه های CDD در منتها الیه سمت راست بردار در شکل 1 نشان داده شده است - ASIAN .DEVELOPMENT BANK,2006 -
مجموعه ای از فرضیه ها که در پارادایم CDD مطرح است عبارت است از:
الف - فقرزدایی: CDD می تواند کاهش فقر را از طریق تجهیز و بسیج اجتماعات محلی، تقویت ظرفیت انسانی و بهبود دارایی های فیزیکی در سطح محلی حمایت کند.
ب - اولویت بندی نیازها: CDD می تواند خدمات، و مسئولیت را بهبود بخشد و نیازهای پیچیده را تامین کند.
پ - حکمروایی محلی: CDD صدای فراگیرتر فقرا را ارتقاء می دهد بین دولتهای محلی ارتباط برقرار می کند و دسترسی فقرا به فرایندهای حکمروایی را بهبود می بخشد.
ت - هدف گیری:CDD تنظیم خدمات و سرمایه گذاری ها را با اولویت بندی و هدف گذاری بهتر فقرا و سیار گروههای آسیب پذیر بهبود می بخشد - . - World Bamk,2006:6 فلسفه موجود پشت رویکرد توسعه اجتماع محور آن است که دخالت اجتماعات محلی در تصمیمات توسعه محلی نه تنها حق ذاتی شهروندی است بلکه مشارکت می تواند منجر به استفاده بهتر از منابع جهت رفع نیازهای اجتماع محلی گردد.
CDD به دلیل رویکردی که به توانمندسازی5 تصمیم سازی محلی دارد و همچنین به دلیل فراهم سازی کارای منابع برای اجتماعات -4 دو کلمه enablement و empowerment در متون علمی فارسی با ترجمه های مختلفی به کار رفته است. برخی برای enablement توانمندسازی، برخی دیگر قادرسازی را به کار برده اند. برای empowerment هم در برخی متون ترجمه توانمندسازی و در برخی دیگر مقتدرسازی به کار رفته است. در این مقاله واژه فارسی توانمندسازی ترجمه empowerment4 است.
