بخشی از مقاله
خلاصه
با گسترش بسیاری از شهرهای بزرگ و با افزایش جمعیت،معمولاً به انتخاب و جانمایی اجزای مبلمان شهر چندان توجه نمی شود. در این خصوص اندیشه، طرح، تدبیر، آن طور که باید به کار گرفته نمی شود، ایدهها بیشتر بر پایه هزینه کمتر ارزیابی می گردند و مطلوب بودن، دوام و شایستگی های استاتیکی در حاشیه واقع می شوند. در این راستا در مطالعه حاضر به بررسی ساماندهی عناصر مبلمان شهری رشت با تاکید بر عوامل محیطی با مطالعه موردی برروی خیابان فلسطین پرداخته شده است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات بصورت میدانی و کتابخانهای میباشد. جامعه آماری تحقیق خیابان فلسطین است.
در کنار مطالعات میدانی از 200 نفر از شهروندان این خیابان در تکمیل پرسشنامه کمک گرفته شد و نتایج با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل نشان میدهد فرآیند طراحی فضاهای شهری مراحل پیچیده ای دارد که یکی از آنها برنامه ریزی مستقل برای هر یک از عناصر عملکردی در هر فضای شهری است. خیابان فضایی است زاییده ی زندگی اجتماعی پر تحرک و فعال شهروندان که به خوبی منعکس فرهنگ استفاده کنندگان در آن قابل مشاهده است. زندگی شهرنشینی امروز با انواع فشارهای عصبی و روحی متاثر از زندگی روزمره و بدون جذابیت همراه بوده و به همین دلیل توسعه امکانات متنوع زیبا سازی و نشاط آفرینی آن اهمیت ویژه دارد.
با توجه به شرایط اقلیمی شهر رشت که هشت ماه از سال با بارش همراه است، توجه به روان شناسی مبلمان شهری از جمله رنگ، پوشش گیاهی و نوع کاربری امکانات شهری می تواند حتی محدودیت های اقلیمی را تلطیف کند. ضرورت مبلمان شهری ارتقا سطح کیفی زندگی شهرنشینی است و نمی توان بدون دستیابی به شاخصه های کیفی سازی، شهری پویا و فعال داشت. در بسیاری از مواقع مبلمان شهری، آراستگی سطح شهر، توسعه فضاهای سبز و توسعه فضاهای فرهنگی و آموزشی به اندازه چهاردیواری مسکن افراد اهمیت داشته و باید مورد توجه قرار گیرد. در حال حاضر خیابان فلسطین از نظر تمام عناصر فوق دارای کمبود بوده و نیاز مند مدیریت شهری برای حل مشکل مبلمان شهری است.
کلمات کلیدی: مبلمان شهری، ساماندهی، شهر، خیابان شهری، عوامل محیطی، خیابان فلسطین، رشت
.1 مقدمه
برنامه ریزی شهری در سه حوزه سلامت، آسایش و زیبایی به ساماندهی محیط کالبدی شهرها در کنار سایر عوامل تأثیرگذار بر زندگی شهرنشینان میپردازد. در حوزه سلامت شهری، مسائلی از جمله کاهش آلایندههای محیط شهری، استفاده درست از زمینهای شهری و فراهم کردن امکانات دیگر از جمله حفاظت و افزایش فضای سبز قابل طرح میباشند.در حوزه آسایش، عواملی از جمله توجه به مسائل اقتصادی مثل تأسیسات و تجهیزات شهری و مسائل بهداشتی شهر در کنار فراهم آوردن امکانات تفریحی برای عموم مطرح بوده و در نهایت در حوزه زیبایی شهری حفظ محیطهای طبیعی شهر و ارتقاء زیبایی فضای شهرها به صورتهای مختلف اهداف برنامهریزی شهری را تشکیل میدهند. بنابراین میتوان چنین نتیجه گرفت که یکی از ابزارهای مهم برنامه ریزی شهری توجه به بعد زیبایی شهرهاست که طی دهههای اخیر توجه زیادی به این مسئله میشود .[1]
در دوره ی معاصر مشکلات کلان شهرها فقط در ازدیاد جمعیت، ترافیک، گرانی، اقتصاد و نابه سامانیهای زیست محیطی و ... خلاصه نمی شود؛ بلکه انواع ناهنجاریهای رفتاری، مشکلات اجتماعی و فشارهای روحی و روانی ناشی از سیمای ناخوشایند بصری نیز خود دلایل کافی برای افزایش مسائل زندگی مدرن شهری و تنگ تر شدن عرصه بر جامعه ی امروزی است. به یقین آرامشی که از نمای مناسب شهری در پی استفاده صحیح از مبلمان شهری حاصل می شود، بی تأثیر در زندگی شهروند امروزی نخواهد بود؛ به گونه ای که گاهی این احساس، خستگی را ازانسانِ خسته از کار و تلاش و هیاهوی روزانه گرفته و با آرامشی پایدار، او را تا در منزل بدرقه می کند. لذا تأثیری که سیمای آرامش بخش شهری به او عطا کرده است، پشتوانه ای معنوی برای ارتباط خانوادگی و به ارمغان بردن این حس به درون خانه می شود.
با نگرشی اقتصادی و سودمندانه به این مقوله، نتیجه ای به دست می آید که گاهی بسیاری از طراحان مبلمان شهری، به ویژه در کشورهای عقب مانده یا در حال توسعه، درصدد به وجود آوردن سیمایی از شهر هستند که آن ها را به سود بیش تر برساند و کم تر به جزئیات و نیازهای روانی، اجتماعی جامعه توجه دارند .[2] در این راستا در مطالعه حاضر به بررسی ساماندهی عناصر مبلمان شهری رشت با تاکید بر عوامل محیطی با مطالعه موردی برروی خیابان فلسطین پرداخته شده است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات بصورت میدانی و کتابخانه ای می باشد. در ادامه پس از بررسی تعدادی از مطالعات انجام شده در زمینه موضوع تحقیق، روش انجام مطالعه معرفی میگردد و در انتها نیز به تجزیه و تحلیل نتایج حاصل پرداخته میشود.
.2 مروری بر تحقیقات انجام شده
در زمینه مبلمان شهری مطالعاتی صورت گرفته که در این بخش به طور خلاصه ارائه می گردد. زنگ آبادی و همکاران - 1383 - ، در مطالعهای به ارائه مبانی طراحی و برنامه ریزی مبلمان شهری، معیارهای مکان یابی و طراحی، استانداردهای عناصر مبلمان شهری و اهمیت عناصر پرداختند .[3] زنگ آبادی و همکاران - 1386 - در مطالعهای به بررسی تراکم عناصر مبلمان شهری گردشگری بخش مرکزی شهر اصفهان، و مقایسه با استانداردها پرداختند. نتایج حاصل نشان داد عناصر و مبلمان شهری موجود در محدوده مورد مطالعه بجز در موارد استثنایی از جانمایی صحیح و پراکنش فضایی متعادل و متناسب برخوردار نمی باشد و اکثر این عناصر با تعداد کاربران و ظرفیت محیطی و نوع کاربری آن تناسب ندارد .[4] پرهیزکار و همکاران - 1386 - در مطالعه ای ضوابط و معیارهای طراحی مبلمان در فضای شهری را مورد بررسی قرار دادند و ضوابط، ملاحظات و استانداردهای رایج تعدادی از عناصر مبلمان شهری در خیابان امام خمینی شهر آمل را ارزیابی نمودند .[5]
غفاری و همکاران - 1391 - در مطالعهای به بررسی نقش مبلمان شهری در زیبایی و سیمای بصری شهر پرداختند. اجزایی که گذشته از کاربردهای خاص خود به زیبایی و انتظام شهر نیز کمک میکند، بخشی از سیمای شهر را تشکیل میدهد که همواره زیبایی، هماهنگی و تناسب آنها موجب چشم نوازی محیط شهری شده و در کنار عوامل دیگر، محیطی دلپذیر و فضای مناسب جهت زندگی شهری را فراهم میسازد. طبعاً شکل گیری عناصر بصری که تصویر هر شهر را به وجود می آورند خاطرهای را برای هربیننده در ذهن باقی می گذارند .[6] رستمی و همکاران - 1396 - به بررسی عناصر تشکیل دهنده رنگ و عوامل موثر در انتخاب آن در شهر و همچنین تاثیر عوامل اقلیمی و جغرافیایی که در تمام نقاط یکسان نیستند و باعث به وجود آمدن فضاهای رنگی متفاوتی میشوند پرداخته شد. نتایج حاصل نشان داد به کارگیری رنگهای مناسب باعث برجسته کردن زیباییهای شهر یا در جایی باعث پنهانسازی عیوب طراحی میشود. فضای سبز شهر مهمترین عنصر طبیعی تامین کننده تنوع رنگی در فضا میباشد که ازاهمیت بالا برخوردار است .[7]
.3 روش تحقیق
روش اصلی در این تحقیق روش تحلیلی - توصیفی و آماری می باشد. به منظور گردآوری داده ها در این تحقیق بطور کلی از دو روش کتابخانه ای - اسنادی - و میدانی استفاده شده است. در روش میدانی از ابزارهایی از جمله پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و عکس استفاده گردید و برای روش کتابخانه ای از ابزارهایی از جمله فیش، کتب، مقالات، گزارش ها، آمارها و مراجعه به سایت های اینترنتی بهره گیری شده است. در تجزیه و تحلیل اطلاعات ابتدا اطلاعات از طریق کتابخانه ای مطالعات میدانی جمع آوری گردید و اطلاعات جمع آوری شده وارد نرم افزار SPSS شد و با کمک این نرمافزار و یافتههای توصیفی به پردازش اطلاعات پرداخته شد. همچنین در ترسیم نقشه از نرم افزار GIS استفاده شد و از اینترنت برای گرفتن عکس و از دوربین فیلمبرداری در تهیه عکس استفاده شده است. بیشترین میزان اطلاعات مورد نیاز برای بررسی مبلمان شهری در خیابان فلسطین رشت از طریق مطالعات میدانی در قالب مشاهده، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه بدست آمد. با توجه به عدم همکاری افراد در تکمیل پرسشنامه از بین 380 پرسشنامه توزیع شده 200 نمونه جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
.4 ویژگیهای جغرافیایی محدوده مورد مطالعه
شهر رشت در عرصه فضایی استان گیلان از طرف شمال به سواحل دریای خزر، از جنوب به شهرستان رودبار، از شرق به شهرستان سیاهکل و آستانه اشرفیه، و از غرب به شهرستان فومن، صومعه سرا و شفت منتهی می شود. این شهرستان با مساحت 1272/2 کیلو متر مربع، شامل 6 بخش: مرکزی، خمام، خشکبیجار، سنگر،کوچصفهان، لشت نشاء و 18 دهستان و 296 آبادی که 294 آبادی آن دارای سکنه و 2آبادی آن خالی از سکنه است. ساکنان شهرهای این شهرستان عمدتاً به مشاغل خدماتی، تجاری و صنعتی مشغول هستند و شالیکاری نیز از عمده فعالیتهای روستاییان این خطه می باشد. در بخش کشاورزی، این ناحیه از مستعدترین مناطق استان و کل کشور محسوب می شود. شهرستان رشت با توجه به شرایط جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی- اداری دارای ویژگی مهمی است. شهر رشت به عنوان مرکز استان گیلان تقریباً در مرکز جلگه گیلان، در وسیع ترین بخش دلتای رودخانه سفید رود با ارتفاع متوسط 8 متر از سطح دریا های آزاد و در 330 کیلومتری شمال باختری تهران و در انتهای راه کناره اصلی دریای خزر و در مسیر راه اصلی درجه یک قزوین به بندر انزلی واقع شده است .[8]
.5 بررسی وضعیت مبلمان شهری خیابان فلسطین
خیابان فلسطین یکی از خیابان های منطقه 3 شهر رشت که از نظر مکانی در موقعیت مناسبی قرار دارد. این خیابان یکی از خیابانهای قدیمی شهر رشت است که اکثر کاربریهای آن نیز تجاری است. عناصری که به بهبود کیفیت محیطی در خیابان کمک می کنند شامل فضای سبز و گلگاری و سیستم جمع آوری زباله است - شکل . - 1
