بخشی از مقاله
چکیده
در مناسبسازی محیط شهری و اماکن عمومی منجر به ایجاد محیط های بدون مانع و سهولت دسترسی برای کلیه ساکنین و یا شهروندان و به طور کلی افراد جامعه به ویژه معلولان جسمی و حرکتی میگردد. هر اندازه فضاهای عمومی بر اساس استانداردها و ضوابط مناسب سازی گردند به همان نسبت دسترسی به اماکن عمومی برای افراد معلول و یا ناتوان حرکتی افزایش مییابد. لذا با عنایت به این موضوع میبایست شرایطی جهت بهرهبرداری معلولان در بحث مدیریت شهری با هدف تأمین نیازهای اساسی افراد معلول به شکلی معقول و استاندارد ایجاد گردد.
در این مقاله هدف بر این است با در نظر گرفتن بهترین و مناسبترین شرایط و با بهرهگیری از استانداردهای موجود، طراحیهایی در جهت توسعهی دامنهی کاربرد آن برای معلولان صورت پذیرد. لذا علیرغم اینکه در گذشته انسانهای معلول به عنوان افراد رانده شده، کمتحرک و تغییر یافته تلقی میکردند. اما نگاه امروز ما به قدری تغییر یافته که نه تنها آنها را در برابری همه جانبه با افراد عادی جامعه میبینیم بلکه حقوق و امتیازهای ویژهی گوناگونی برای آنان در نظر میگیریم.
بیشک تسهیل زندگی اجتماعی معلولان بر عهده برنامهریزان و کارشناسان امور مربوطه میباشد. تا با استفاده از تجارب کشورهای دیگر، ایدهها، طرحها و نظرات سازنده خود راهی در جهت هر چه مناسبتر شدن محیط زندگی برای این عزیزان هموار سازیم. با توجه به این مطلب که متأسفانه در اکثر موارد ضوابط و مقررات شهرسازی مناسب سازی مبلمان شهری جهت استفاده افراد معلول رعایت نگردیده است. لذا این ضرورت احساس می گردد که برای ایجاد شرایط تساوی فرصت ها و دسترسی آزادانه انواع خدمات شهری، تسهیلاتی که این دسترسی را برای تمام شهروندان به صورت برابر ممکن سازد مورد بررسی قرار گرفته و طراحیهای مناسبی در نیل به این هدف خداپسندانه بزرگ انجام گردد.
در این مقاله روش جمعآوری اطلاعات بر اساس تحقیقات صورت گرفته و بر مبنای روش توصیفی و تحلیلی میباشد. در نتیجه اهداف نهایی این تحقیق حاکی این مطلب است که بین انسان و محیط پیرامون او در شکلهای مختلف فردی، اجتماعی، موقتی و دائم ارتباط خاصی برقرار است که این موضوع برای معلولان و افرادی که دارای فقر حرکتی غیرارادیاند، دارای اهمیت ویژهای در جهت طراحی مناسب محیط زندگی این عزیزان میباشد.
-1 مقدمه
برنامهریزی شهری و شهرسازی در ارتباط مستقیم با نیازهای زیستی و سکونتی انسان میباشد. اهمیت این علوم هنگامی مشخص میگردند که نیازهای انسان جنبهی کالبدی- فضایی مییابند و هدف، دسترسی به فضایی در خور انسان میباشد
با ایجاد فضاهای شهری استاندارد و مناسبسازی فضاهای عمومی موجود، میتوان با معلولان در تعامل اجتماعی بیشتری بود. رفع موانع موجود و بهرهگیری از طرحهای صحیح و اصولی با در نظر گرفتن شرایط محیطی هر شهر میتواند از اقدامات مهمی باشد که مشارکت هر چه بیشتر معلولان در فعالیتهای اجتماعی و حضور بیشتر آنان در فضاهای شهری را برای آنان تضمین میکند
تأمین شرایط زندگی از مهمترین عوامل جذب معلولین در جامعه به شمار میرود که این مهم تنها از طریق مناسبسازی فضاهای شهری امکانپذیر میباشد
عناصر متعدد مبلمان در محیط شهری باید به طریقی طراحی، ساخته و نصب گردند که علاوه بر ایجاد آسایش و یا تفریح برای عموم مردم به طریقی مناسبسازی شده باشند که دسترسی و استفاده از آنها برای افراد دارای معلولیت نیز فراهم و امکانپذیر باشد و از طرفی دیگر به هیچ وجه خطرات احتمالی برای حرکت افراد پیاده به وجود نیاورد
امروزه شناخت نابسامانیها و کاستیها در این زمینه و برنامهریزی جهت مناسبسازی و به ویژه طراحی، ساخت و انتخاب اثاثیه و مبلمان شهری مناسب از اهمیت ویژه ای برخوردار گشته است
شایان توجه است در طراحی و مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولان لحاظ شرایط کلیهی ردههای سنی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که این مهم نیز باید در طراحیها مورد دقت قرار گیرد یک شهروند معلول از حقوق اجتماعی برابری با سایر شهروندان برخوردار است و این حق برابر شامل امکان دسترسی آسان به اماکن مختلف شهری میشود
باید به این موضوع توجه کرد که به هنگام طراحی فضاهای خصوصی و جمعی برای افراد ناتوان میبایست محدودهی دسترسی و شعاع عملکرد را بر اساس استفاده از وسائل و ابزار کمکی یا صندلی چرخدار در نظر گرفت
-2 روش پژوهش
این مقاله براساس مطالعات مقالهای و تحقیقات کتابخانهای انجام شدهی قبلی استوار بوده و با بررسی پژوهشهای صورت گرفته در ابعاد مختلف در ارتباط با معلولین و ایجاد امکانات مناسب برای آنها با لحاظ طراحی شهری در این باب جمعآوری گردیده است. لازم به توضیح است در این خصوص به صورت محدود و موردی نظرات دستگاههای مرتبط با طراحی های شهری و شهرسازی نظیر شهرداری نیز اعمال گردیده است که در قالب همان مقالات و پژوهشهای انجام شده ارائه گردیده است.
-3 مبانی نظری
1 -3هویت شهر و شهرنشینی ارتباط آن با معلولین
وقتی از هویت شهر صحبت میکنیم به چیزی رجوع میکنیم که در پس ظاهر و در بطن شهر نهفته است و ممکن است هیچ ربطی به شکل و ظاهر شهر نداشته باشد. در واقع زیبایی و زشتی شهر دلیل با هویت بودن شهر نیست. مهم این است که داخل شهر چه میگذرد. چه هنجارها و رفتارهایی در شهر به وقوع میپیوندد که به شهر هویت میدهد. به صورت کلی وقتی سخن از هویت شهری به پیش میآید، تمایز شهر از غیر شهر مطرح میگردد. این تمایز در بین شهرها را میتوان حتی بر پایه نام آنها نیز شناخت
از نظر اجتماعی شهرها مکانهای مناسبی برای شکلگیری و ایجاد نهادهای اجتماعی منظم یا نامنظم با حفظ و نگهداری از ارزش-های انسانی، هویتهای ملی و محلی و فرهنگهای بشری هر قوم میباشند. طراحانی که با مجموعهای از فرهنگهای نسبتاً متفاوت موجود در یک شهر برخورد مینمایند باید خصوصیات و ارزشهای خاص هر گروه را در فضاهایی که موجود میآورند متبلور سازند. شخصیت و هویت شهر تابعی از وضعیت منطقه، سنتهای فرهنگی و فعالیتهای موجود در شهر است که حاصل تصمیمات گذشته در مورد شهر میباشد
در این میان جای خالی توجه و دقت به وضعیت معیشتی و نوع فعالیتهای بخشی از همان جامعه که به دلایلی از دامنهی فعالیتهای طبیعی جسمانی کمتری برخورد دارند بسیار زیاد به چشم میخورد. لذا ضروری است در تمام مراحل طراحی و برنامهریزیهای شهری امکانات و شرایط محیطی افراد معلول که بدون تردید بخشی از همان هویت شهری به شمار میآیند نیز موردتوجه و بررسی قرار گیرد.
2-3 فضا و طراحی آن
در تأمین دیدگاه متفکرین علوم رفتاری و اجتماعی فضای شهری را در عین تجسم و هویت فیزیکی خود، مکان تعامل و رفتارهای جمعی انسان میداند که روح اجتماعی و مطلوبیت جمعی را در خود پرورش میدهد. یک فضای شهری میتواند متناسب با نیازهای زمانی و مکانی افراد جامعه خصلت مطلوب یا نامطلوب پیدا کند
فضاهای شهری در عین حال که باید امکان تطابق با وضعیت کلی اجتماع را داشته باشند میبایست خصوصیات لازم در جهت پوشش دادن نیازهای گروههای مختلف اجتماعی، سنی، جنسی، جسمانی و غیره ... را نیز دارا باشند. رفتارهایی مانند بازی کردن، صحبت کردن، نشستن و تفریح کردن، تعامل و رفتارهای اجتماعی و غیره ... گونههای مختلفی از عملکرد و نیازهای انسانیاند که مفاهیم فضایی و کالبدی خاص خود را طلب میکند مطلوب است: هر فضای شهری به ویژه برای برخی از انواع فعالیتها به درک نیازهای فرد و نوع استفاده آنان بستگی دارد
1-2-3 فضای عمومی
به طور کلی فضای عمومی به فضایی گفته میشود که در آن با غریبهها سهیم هستیم به این ترتیب فضایی عمومی را میتوان به مثابهی فضایی تعریف کرد که اجازه میدهد مردم به آن دسترسی داشته باشند و فعالیتهایی در آن انجام دهند. این فضا فضایی است که یک سازمان عمومی آن را کنترل میکند و در جهت منافع عموم تأمین و اداره میشود
