بخشی از مقاله
چکیده
در گذشته های نه چندان دور حد و مرز شهرها توسط دروازده ها مشخص میشدند که مبادی ورودی شهر از کیفیت فضایی بالایی برخوردار بود و جزو عناصر شاخص و از ویژگی های بارز هر شهر به حساب می آمدند. همچنین مبادی ورودی به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای ساختار کالبدی و فضایی شهر، اهمیت زیادی به لحاظ کالبدی، کارکردی و زیبایی شناسی دارد، ولی فضای ورودی شهر واجارگاه با افت شدید کیفیت کارکردی و کالبدی روبروست و این امر آسیبهای جدی به سیما و هویت شهر وارد کرده است. نتایج حاصل از مطالعات نشان می دهد که ورودی شهر واجارگاه در حال حاضر هیچگونه ساماندهی نشده و به همین جهت دارای نمای زیبا و جذاب نمی باشد. با توجه به اینکه واجارگاه یک شهر توریستی و از طرفی ارتباط دهنده شهرهای شرق و غرب استان گیلان می باشد لازم است تا در زمینه ساماندهی کاربریهای ورودی شهر و از طرفی زیبایی شهری اقدامات لازم صورت گیرد. هدف این تحقیق بررسی و ساماندهی مبادی ورودی شهر واجارگاه به عنوان یک شهر توریستی است.
کلمات کلیدی: دروازه، میادین ورودی، ساختار کالبدی، شهر واجارگاه، زیبایی شهری
.1 مقدمه:
امروزه با گسترش و توسعه شهرها، مبادی ورودی آن به مسیرهای سریع السیر، جهت تردد وسایل نقلیه موتوری تبدیل شده است و زمین های مجاور آنها نیز به کاربری های مزاحم و ناسازگاری با محیط اختصاص یافته است که بی نظمی و اغتشاش بصری این فضاها را تشدید می کنند. آنچه امروزه در ورودی شهرها مشاهده میشود، تنها تقلیدی ناآگاهانه از کالبد و شکل ظاهری دروازههاست بدون آنکه نقش و جایگاه آنها در ساختار شهر تعریف مشخصی داشته باشد. ورودیهای امروز تنها به عنوان عنصری جهت مشخص کردن محدوده شهر عمل میکنند. عناصری تزیینی هستند که در میانه میدان ورودی شهرها جای گرفتهاند.
تجمع کاربری های ناسازگار و نامطلوب مانند تعمیر گاه های اتومبیل، انبار های متروک کالا، سطوح جمع آوری ماشین آلات و آهن قراضه و مابین آنها ساخت و ساز های کارگاهی و بناهای مسکونی پراکنده و فاقد ارزش که در گذشته به علت ارزانی قیمت زمین های خارج از محدوده و بی توجهی مسئولان مربوط در این مناطق احداث شده اند، آغاز شهر یا به عبارت دیگر ورودی شهر را بی ربط و بی معنا کرده است. عملا ورودی شهر ها به مکان هایی فقط برای گذر از محیط خارج یک شهر به محیط درون شهر تبدیل گشته بدون اینکه واجد خصیصه های هویتی شهر مقصد باشند. اهمیت موضوع هویت در ورودی شهر ها به قدری است که، هر ورودی با نمادها و ویژگی های خاص خود و نشان دادن عواملی که مخصوص آن شهر خاص است، می تواند در ایجاد حس تعلق و هویت در میان ساکنان و تازه واردان به شهر ایجاد کرده و تا جایی که همه ورودی شهرها را با ویژگی هایی که آن شهر دارد بشناسند.
.2 هدف:
هدف از انجام این تحقیق -1 بررسی عوامل و عناصر اصلی شهر -2بررسی و شناخت راههای ساماندهی شهر -3بررسی و شناخت راههای افزایش راندمان اقتصادی شهر -4 ارائه راهکارهای برای ساماندهی ورودی شهر و همچنین بررسی ورودی شهر واجارگاه از نظر زیبایی و اقتصادی بهره است.
.3 بیان مسئله:
امروزه مبادی ورودی از جمله فضاهای فراموش شده شهرها بوده که با مشکلات و نابسامانی هایی روبه رو هستند. این نابسامانی ها در دو سطح نمود می یابد :در سطح اول، برخی از این نابسامانی ها منجر به آن گردیده اند که مبادی ورودی از حداقل مولفه های خوانده شدن به عنوان یک محیط و فضای مطلوب شهری - به صورت عام - بی بهره باشند. کیفیت ساخت و سازهای حاشیه مبادی ورودی که به صورت مجتمع های پراکنده و منفصل ظهور یافته اند، بر فقدان برنامه ریزی، خودرو بودن جریان توسعه و نیز نبود نظارت در این مبادی تاکید می ورزند. در سطح دوم: عدم سنخیت و تناسب میان شرایط موجود این حوزهها با کیفیت فضایی مورد انتظار از مبادی ورودی شهر، باعث شده است تا منظر شهری برای بازدید کنندگان به درستی تعریف نشود.
ورودی های شهرها به سطحی از کیفیت تنزل پیدا کرده اند که در فضاسازی آنها غالبا تنها عنصر مشهود برنامه ریزی شده، تعبیه یک تابلو است که ورود به شهر را متذکر شده و خوش آمد میگوید - ابلقی و دیگران، 1385 ، ص . - 66 شهر و اجارگاه یکی از شهر های شهرستان رودسر است، فاصله این شهر تا کلاچای 5 کیلومتر و از سمت شرق تا چابکسر 25 کیلومتر است و با مرکز استان - رشت - 97 کیلومتر فاصله دارد. مساحت شهر 176 هکتار است. این شهر یکی از شهرهای مواصلاتی غرب استان به شرق استان است که هر روزه تعداد زیادی مسافر از ورودی این شهر عبور می کنند. بنابر این ورودی آن هر روزه مورد استفاده چندین هزار مسافر است.
اما در مسیر ورودی به شهر و در مدخل آن، جایی که شهر باید خود را به تازه واردین و بازدید کنندگانش معرفی کند، نشانی از معماری و ساخت و ساز های هنرمندانه و فضاهای صمیمی و دلنشین به چشم نمی خورد بلکه ناظر خود را با جنگلی از تابلو های تبلیغاتی، زمین های بایر و سطوح کسل کننده خیابان های عریض و بی روح مواجه می بیند و این بی توجهی به ورودی موجب در هم ریختگی شده و در حال حاضر نمای زیبایی ندارد، لذا برای توسعه و پیشرفت شهر لازم است تا ساماندهی ورودی شهر صورت بگیرید زیرا با توجه به اینکه این منطقه موقعیت گردشگری نیز دارد بنابراین ساماندهی ورودی شهر اهمیتی دو چندان می یابد .
.4 تئوری و پیشینه تحقیق
در شهرهای قدیم مفهوم ورود به شهر بیشتر به معنای نفوذ از یک زیستگاه محصور بوده اما در دوره های بعد دگرگونیهای روی نمود که مفهوم شهر و شهرنشینی را تغییر داد و شکل ورود به شهر را چهره های دیگر بخشید. مبادی ورودی به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای ساختار کالبدی و فضایی شهر علی رغم اهمیتی که به لحاظ کالبدی و زیبا شناسی دارد با جانمایی کاربری های ناهمگن و ناسازگار به فضای با ساختاری منفصل، فاقد هویت و مغشوش مبدل شده است. بدین ترتیب فضای ورودی بسیاری از شهرهای کشور با افت شدید کارکردی و کالبدی روبروست این امر آسیب های جدی به سیما و هویت شهرها وارد کرده است. منظر دارای ماهیت دو گانه عینی - ذهنی است . درک انسان از منظر وابسته به تجارب، الگوهای ذهنی، فرهنگ و تاریخ، ویژگی های کالبدی محیط و زمان است. دور نمای شهری منظری از شهر است که به هنگام نزدیک شدن به شهر دیده می شود.
آنچه ورود به شهر را برای انسانها قابل درک می کند وجود یک سری علائم بصری است که علی رغم وجود فیزیکی و مادی از بار معنایی برخوردارند. از نحوه استقرار فعالیت ها، کانون ها و محورهایی شکل می گیرند که در یک ارتباط درونی با همدیگر شبکه ای از مراکز و محورها و به عبارتی ” ساختار فضایی شهر” را می سازند. سازمان فضایی شهر، مکان و شکل ورود به شهر را تعیین می کند. از آنجا که ورودیها گره ها و نقاط آغازین سازمان فضایی هستند و اولین تصویر شهر به کمک آنها شکل می گیرد لزوم طراحی و برنامه ریزی آنها در شهر احساس می شود. ورودی ها مفصل ارتباطی شهر و حومه هستند و مرز و قلمرو شهر را تعریف می کنند - قوام پور، 1384 ، ص. - 6 یکی از موثرترین و جذاب ترین نقاط هر شهر، مناظر ورودی آن بوده که در ذهن هر بیننده ای خاطره ای تاثیر گذار بر جای می گذارد. - ظاهری، 1380، ص. - 5
به این دلیل ورودی معرف ویژگی های شهر و مرتبط با موقعیت های اصلیش است و از آنجا که باتعداد بی شماری مخاطب برخورد دارد باید از یک زمان مشترک، نشانه ها، زمینه عمومی و لایه های نمادینی برای پیوند، برخوردار باشد. - گروتر، 1383، ص. - 54 عمدتا امتداد محور مبادی ورودی شهر با کانونهای عمده کار و فعالیت و شبکه ی اصلی ارتباطی پیوند می خورد و نقشی مهم در سازمان یابی فضای انواع کاربری های شهری ایفا می کند. این حوزه می تواند در جهت یابی گسترش کالبدی شهر و در نهایت در ساختار کالبدی آن نیز به عنوان یک متغیر اثر گذار نقش آفرینی کند. رشد بالای جمعیت و گسترش بی رویه کالبدی شهرهای ما طی چند دهه اخیر، فقدان طرح های از پیش تدوین شده، ضعف قوانین و ابزارهای کنترلی ساخت و ساز به ویژه در مناطق حاشیه ای شهرها، شرایط نا مطلوبی را در حاشیه خیلی از شهرها به خصوص در محورهای ورودی آنها پدید آورده است.
محلی که مسافران و گردشگران وتازه واردین دراولین برخورد با آن مواجه می شوند از اهمیت زیادی در جذب آنها برخودار است. در خصوص مسائل زیست محیطی وجود کاربریهای نا سازگار خرید و فروش ضایعات آهن قراضه، و نبود پوشش گیاهی مناسب یکی دیگر از مشکلات این ورودی است، در خصوص زیبا شناسی می توان وجود ساختمان های نیمه کاره و زمین های بایر در اطراف ورودی شهر مشاهده نمود. تعدد و تنوع کثرت تابلوهای معرف کاربری، وجود کاربری های مزاحم شهری مانند کارگاه ها و تعمیرگاه ها را می توان مطرح کرد. ورودی شهر محدودهای است که قلمرو طبیعت را از محیط مصنوع و تمدن متمایز میکند و آگاهیدهنده حضور در قلمرو دیگر است. ورودی، اتصال دهنده شهر با جامعه فراتر و طبیعت نامحدود است. این فضا میتواند معرف شخصیت شهر باشد.
مخاطب به هر قصد و از هر نوعی با رسیدن به این فضا احساس حضور و تعلق به شهر کرده و با زبان شهر آشنا میشود و بدینصورت شهر برای او بهتدریج خوانا میگردد و لذا با محیط ارتباط آشنایی برقرار میکند.بررسی سیر تحول فضای ورودی شهرها از گذشته تا به امروز مبین تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و فنآوری است که با گذشت زمان الگوهای زیستی جوامع را در سکونتگاههای هر سرزمین تحتتاثیر قرار داده است .با تغییر یافتن مقیاس شهر در مدتی کوتاه، منطق به کار گرفتن مجدد عناصر متعارف معماری در تعریف حدود شهر با تردید همراه گشته است.بررسی سیر تحول فضای ورودی شهر ها از گذشته تا به امروز مبین تحولات اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی و فن آوری است که با گذشت زمان الگو های زیستی جوامع را در سکونتگاههای هر سرزمین تحت تاثیر قرار داده است.
تبدیل شدن فضا های ورودی شهر های قدیم از دروازه و برج و باروی هماهنگ و تعریف شده به کریدور های ورودی با ساختمانهای زشت و فرسوده مسکونی، تعمیر کاری ها، کاربری های نظامی، انبار مصالح، اسقاطی اتومبیل، تعویض روغن و فضاهای متروکه و سامان نیافته حاکی از رشد و توسعه بی رویه ولی برگسیخته شهر های امروزی کشور است . [1]مبادی ورودی به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای ساختار کالبدی و فضای شهر ، علی رغم اهمیتی که به لحاظ کالبدی، کارکردی و زیبایی شناسی دارد با جانمایی کاربری های ناهمگن و ناسازگار به فضایی با ساختاری منفصل ،فاقد هویت و مغشوش مبدل شده است. بدین ترتیب فضای ورودی بسیاری از شهر های کشور با افت شدید کیفیت کارکردی و کالبدی روبروست و این امر آسیب جدی به سیما و هویت شهر ها وارد کرده است.
هدف این مقاله بررسی کیفیت کالبدی و کارکردی مبادی ورودی شهر بابلسر به عنوان یک شهر توریستی و دانشگاهی است . نتایج نشان می دهد کیفیت کالبدی و کارکردی محدوده ی مرد مطالعه براساس مجموعه شاخص های تحقیق در سطح نازلی است و در صورت بی توجهی به سیما و هویت شهر آسیب خواهد رساند . [2]حمل و نقل یکی از ضروریات زندگی بشر است. آدمی به برقراری ارتباط نیازمند است و فرایند ارتباط، جابجایی را ایجاب می کند و در نتیجه سفر ایجاد می شود. با توجه به تعداد فراوان سفر های تولید شده، ایمنی این سفر ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. در کشور ما ایران، تعداد سرانه حادثه جاده ای و تلفات ناشی از آن زیاد است و این امر سبب شده که ریشه یابی علل و عوامل موثر در خ دادن این حوادث مورد کنکاش واقع شود .
برابر آمار راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی، حدود 70 درصد حوادث جاده ای کشور در محدوده 30 کیلومتری شهر ها اتفاق می افتد که به »مبادی ورودی شهر ها« موسوم است. برطبق نتایج که رابطه ای نمایی بهترین برازش را بر روی داده های مشخصات فیزیکی و جمعیتی مبادی ورودی شهر ها با تعداد حوادث رخ داده و در نتیجه شاخص ایمنی راه د رآن محدوده از خود نشان می دهد . [3]شهر : مجموعه ای است از احجام و فضاهایی که بر روی هم کالبدی منسجم و پیوسته را تشکیل می دهد ورودی : محلی برای گذر که پس از عبور از آن احساس دخول به مکانی جدید القا می شود .[4]فضای شهری : فضای شهری از جمله عناصر بافت شهر است که در ادوار مختلف به همراه تاریخ یک ملت به وجود می آید شکل می گیرد و دگرگون می شود .[5]فضا یک مقوله بسیار عام است فضا فقط جهانی را پر می کند و ما را در تمام محل زندگی احاطه کرده است .[5]
