بخشی از مقاله
چکیده
سبک زندگی عبارت است از مجموعه رفتارها و الگوهاي کنش فردي و گروهی که معطوف به ابعاد هنجاري و معنایی زندگی اجتماعی باشد. با توجه به ویژگی انتخاب گري که در سبک زندگی وجود دارد، می توان هر مجموعه منسجمی از الگوهاي رفتاري برآمده از آموزه هاي دینی را که در چارچوب معین شده از طرف دین قرار داشته باشد، یک سبک زندگی دینی به شمار آورد. براي تعریف، ترسیم و ترویج سبک زندگی دینی لازم است که با تکیه بر منابع معرفتی اسلام به بازخوانی فرهنگ دینی خود پرداخته و به جایگاه مقدمی سبک زندگی در فرآیند شکل گیري تمدن نوین اسلامی توجه ویژه داشته باشیم. براي نیل به این مقصود نیز اندیشمندان و دانش آموختگان حوزه هاي علمیه باید با نگاهی آینده نگر و با تمام توان خود وارد میدان شده و مباحث سبک زندگی را پیگیري کنند.
مقدمه
سبک زندگی به عنوان مجموعه در هم تنیده اي از الگوهاي رفتاري فردي و اجتماعی، برآمده از نظام معنایی متمایزي است که یک فرهنگ در یک جامعه انسانی ایجاد می کند؛ و از آن جایی که هیچ کدام از جوامع بشري را نمی توان عاري از فرهنگ تصور کرد، بنابراین، می توان گفت تمام اجتماعات انسانی، از ابتداي تاریخ تا کنون داراي سبک زندگی خاص خود بوده و از الگوهاي رفتاري متناسب با شاخص هاي فرهنگی خود برخوردار بوده اند. بر اساس چنین رویکردي، بحث از سبک زندگی و الگوهاي نظام مند رفتاري، بحث تازه اي نخواهد بود؛ پس چرا اکنون سبک زندگی تا این حد اهمیت یافته و توجه بسیاري را به خود جلب کرده است؟
واقعیت آن است که اقتضائات زندگی در جوامع مدرن و متکی بر فرهنگ و تمدن غربی، به تدریج الگوهاي خاصی را براي زندگی و رفتار ارائه کرده است. به زعم دانشمندان علوم اجتماعی در یک قرن گذشته، شرایط جدید کار، تولید، انباشتگی کالاهاي مصرفی و همچنین فراهم آمدن زمان فراغت بیشتر براي بخش زیادي از اقشار جامعه، نشانه اي از تحول عمیق اجتماعی و فرهنگی بوده و این شرایط نوین، الگوهاي رفتاري تازه اي را می طلبد که می توان آن ها را در قالب عنوان کلی سبک زندگی مورد بررسی قرار داد. حاصل این رویکرد نیز خواسته یا ناخواسته، تلاشی گسترده براي معرفی، ترویج و تثبیت سبک خاصی از زندگی خواهد بود که خاستگاه آن، فرهنگ سکولار غربی و عقبه معرفتی آن است.
روشن است که پذیرش منفعلانه این گونه از الگوهاي رفتاري، براي جوامع مسلمان که خود در پرتو آموزه هاي اسلامی، توانایی تعریف و ترسیم سبک زندگی دینی و تبیین الگوهاي متناسب با آن را دارند، شایسته نبوده و باید به اقتضاي فرهنگ دینی خود، به سبک زندگی اسلامی روي آورند. به ویژه آن که در چند دهه اخیر، ناکارآمدي تمدن سکولار غربی در پاسخ گویی به نیازهاي چندبعدي انسان آشکار گردیده و رصد تحولات جاري در جهان نیز نشانه هاي افول و فرود این تمدن را نمایان ساخته است.
تجربه تاریخی بشر نیز نشان داده که وقتی یک تمدن به پایان راه خود می رسد، زمینه مناسبی براي شکوفایی تمدن هاي دیگر فراهم می شود و جامعه بشري کهمعمولاً در برابر تغییر و تحول ژرف اجتماعی مقاوم است، در چنین وضعیتی با رضایت خاطر از دگرگونی و جایگزینی استقبال می کند. در پرتو چنین فرصتی می توان با تکیه بر غنا و تعالی آموزه هاي اصیل اسلامی، این جایگزین را که همچون گنجینه اي پربها و برگرفته از میراث آسمانی اسلام نزد ما مسلمانان نهفته است، هم خود بهتر بشناسیم و هم به جهانیان معرفی کنیم.
بازخوانی آموزه هاي اسلام و ژرف اندیشی در آن، ظرفیت بالاي این آموزه ها را براي فرهنگ سازي و ارائه الگوهاي رفتاري مناسب نشان می دهد؛ زیرا انتزاعی ترین لایه هاي اعتقادي و معرفتی تا عینی ترین سطوح رفتاري که امروزه با عنوان سبک زندگی از آن یاد می شود، در چارچوب نظام معنایی اسلام جاي گرفته و در مسیر تکامل و سعادت انسان مورد استفاده قرار می گیرد. در این راستا، قرآن که مهم ترین منبع آموزه هاي اسلامی به شمار می رود، سرشار از الگوهایی است که شیوه زیست مؤمنانه و مورد نظر اسلام را معرفی می کند؛ و در پرتو آیات آن، سیره پیامبر گرامی اسلام - نیز - به عنوان اسوه و نمونه عالی زندگی به تمام مسلمانان معرفی شده است.
همچنین روایات و حکایات فراوانی از اهل بیت - در - اختیار جامعه مسلمان قرار دارد که با الهام از تعالیم نورانی قرآن کریم و در شرایط متفاوت اجتماعی، مصادیق متعددي از الگوهاي زندگی دینی را تبیین و معرفی کرده اندخصوصاً. بهره مندي برخی از این دوره هاي تاریخی از تمایزات ویژه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و علمی، براي زمان ما که جامعه اسلامی بار دیگر در دوره گذار قرار گرفته، می تواند دستاوردهاي بسیار مهمی را در پی داشته باشد. حال مساله سبک زندگی دینی، یکی از مهمترین مباحثی است که باید مسئولان فرهنگی جامعه به آن اهمیت ویژه قائل شوند و از ابعاد مختلف، آن را روشن و تبیین سازند.
ما در این مقاله، بر آنیم ابتدا تصویر روشنی از معناي »سبک زندگی دینی« ارائه دهیم و سپس به اهمیت آن از زوایایی گوناگون بپردازیم و آن را شرح دهیم و در این راستا باید فواید و کارکردهاي دین را از زوایاي گوناگون معرفی کنیم تا اهمیت سبک زندگی دینی در ضمن آن، روشن تر شود. و ضمناً آسیب جدي و مهم این بحث را گوشزد کرده، راهکارهاي فرهنگ کردن و پیاده کردن سبک زندگی دینی در جامعه را توضیح دهیم.
-1 مبانی نظري
1-1 سبک زندگی
مفهوم سبک زندگی از زمره مفاهیمی است که پژوهشگران حوزه جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی براي بیان پاره اي از واقعیت هاي فرهنگی جامعه آن را مطرح و به کار می برند و دامنه به کارگیري آن در ادبیات علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی رواج زیادي یافته است تا حدي که بعضی معتقدند که این مفهوم قابلیت جانشینی بسیاري از واژگان موجود از جمله مفهوم طبقه را داراست و می تواند به نحو دقیق تري، گویاي واقعیت پیچیده رفتارها و حتی نگرش هاي فرهنگی و اجتماعی در جامعه امروز ما باشد.
