بخشی از مقاله
سرچشمه تحولات یک جامعه را باید در محیطهاي علمی آن جامعه جستجو کرد که دانشگاه مظهر آن میباشد. تحقّق جامعه اسلامی، ارتباط مستقیمی با تحقّق دانشگاه اسلامی دارد. تا زمانی که اقتصاد، سیاست، فرهنگ، علم و اخلاق اسلامی نباشد، جامعه اسلامی حقیقی تحقّق نمییابد و این امر ممکن نیست، مگر با تحقّق دانشگاه اسلامی.از دل دانشگاه اسلامی است که چنین مفاهیمی بیرون میآید. جنبش نرمافزاري و تولیدعلم نیز که امروزه به گفته مقام معظّم رهبري حیات و ممات نظام به آن وابسته است، جز با تحقّق دانشگاه اسلامی که مهمترین بستر جنبش نرمافزاري و تولیدعلم است تحقّق نمییابد. اهمیت دانشگاه به عنوان مرکز تولید علم و اطّلاعات در بقاء یک کشور در عصر ارتباطات و اطّلاعات چندین برابر شده است و نخبگان نیز به عنوان پیشروان جامعه در فضاي دانشگاهی پرورش مییابند. لذا در این پژوهش سعی بر این است تا با مطرحکردن مولفههاي دانشگاه اسلامی و تبیین آن، راهکارها و موانع تحقّق چنین دانشگاهی را مورد بررسی قرار دهیم.
کلیدواژهها: دانشگاهاسلامی، توسعه ملّی، مبانی، راهکارها، موانع.
طرح مسأله
دانشگاهها به مثابه عالی ترین جایگاه تبلور اندیشه ها و تعالی افکار، مناسبترین بستر پدیدایی ّخلاقیتها و نوآوریها و دستیابی به بالاترین ّقله علوم و فنون و مطلوب ترین سنگر پاسداري از ارزشها، بیشترین مسئولیت را در اصلاح و هدایت جامعه بر عهده دارند. به همین دلیل است که امام راحل - رضوان االله تعالی علیه - فرمودند: اگر دانشگاه اصلاح بشود، جامعه اصلاح می شود. جامعهي دانشگاهی از جمله مجموعههایی است که در مسیر تکامل حیات اجتماعی و رشد فرهنگ و غناي معرفتی و اخلاقی؛ نقشی کلیدي دارد. این مجموعه در درون جامعهي اسلامی از دو نوع تأثیر برخوردارست: هم میتواند خود را با اصول فرهنگ اسلام منطبق ساخته و ارزشهاي حاصله را به جامعه منتقل نماید؛ هم میتواند در آفرینش فرهنگ شایستهي دینی نقشآفرینی کند. دانشگاه به عنوان نهاد علمیکشور، اصلیترین خاستگاه نیروي انسانی لازم براي اداره جامعه و حکومت است .
بنابراین هر حکومتیکه خواهان تحول و ترقی و تعالی باشد باید به تعمیق و گسترش طرحهاي علمی و پژوهشی بپردازد تا بتواند به ابداعات و نوآوري نائل آید و بدون تردید دانشگاه مطلوب در جامعه اسلامی داراي چنین ماهیتی است . تردیدي وجود ندارد که رخوت و سستی در عرصه علوم بشري و دانش مورد نیاز جامعه و نظام اسلامی، موجب عقبافتادگی و وابستگی میگردد . از این منظر، این دانشگاه است که باید با علم و رجال علمیاش، پرچمدارکاروان تمدن ایران اسلامی باشد . دانشگاه به مثابه زبان ملّت ما، آنگاه مصداق واقعی پیدا میکند که تثبیت و تحقّق آرمانهاي بلند انقلاب اسلامی را از جدي-ترین اهداف خود بداند و براي رسیدن به سرمنزل مقصود از هیچ تلاشی دریغ نکند .
امروزه بحث درباره اسلامیکردن دانشگاهها، جایگاهی جدي در ترسیم روند آینده حرکت علمی و فرهنگی دانشگاههاي کشور به خود اختصاص داده است و در اکثر محافل علمی و فرهنگی دانشگاهیِ، این بحث به نوعی مطرح و به اظهار نظر گذاشته میشود . در این نوشتار به بررسی ضرورت دانشگاه اسلامی پرداخته میشود و به این سوال پاسخ داده خواهد شد که براستی آیا طرح مسأله دانشگاه اسلامی در محافل علمی و تحقیقاتی ضروري است ؟ و اینکه اصول و راهبردهاي دانشگاه اسلامی چیست ؟ و در نهایت به راهکارهاي ایجاد زمینه دانشگاه اسلامی پرداخته میشود . در این راستا به نظر می رسد تا زمانی که بین علم و دین- در راستاي تحقق علم دینی- پیوند برقرار نشود، دانشگاه اسلامی در معناي حقیقی آن تحقّق نخواهد یافت. روش تحقیقی که در این پژوهش مورد استفاده قرار میگیرد روش تبیینی – توصیفی میباشد.
-1 تعریف مفاهیم
بدون تردید همواره اولینگام در پژوهش و تحقیق مشخصکردن مفردات تحقیق است. ما نیز در ابتدا براي قدم برداشتن در جهت رسیدن به اهداف خود و منزل مقصود به تبیین مفاهیم و مفردات تحقیق میپردازیم . در این بخش سعی میکنیم مفاهیم کلیدي که در عنوان تحقیق وجود دارد و یا در آن مستتر است را بررسی کنیم . این امر به جهت آنست که در طول بحث یک برداشت مشترك از این مفاهیم وجود داشته باشد . لذا در ابتدا به تبیین این مفاهیم میپردازیم :
- 1 – 1 دانشگاه اسلامی دانشگاه اسلامی، دانشگاهی است که در آن همه ارزشهاي متعالی اسلامی و فرهنگ
قرآنی، برترین اندیشه هاي علمی، خلاقیت هاي ذهنی، نوآوریهاي علمی و تولیدات فکري در رفتار و شخصیت دانشگاهیان، به مثابه الگوهاي مطلوب اجتماعی پدیدار می گردد. و
این دانشگاه به عنوان ارزشمندترین، پویاترین و رفیع ترین منبع فرهنگی، محل توجه و مورد تأسی همه قشرهاي جامعه، به ویژه نوجوانان می شود. چرا که اساسی ترین رسالت دانشگاه، در کنار دانش افزایی عمومی و تربیت و تأمین کارشناس و نیروي متخصص مورد نیاز نهادها و دستگاههاي مختلف کشور؛ همانا انجام پژوهشها و چالشهاي علمی و تلاش در جهت به دست گرفتن سرنخ علوم و فنون نو، تکیه برکرسیهاي رشته هاي گوناگون علمی، تولید فکر تازه و افزودن حلقه هاي جدید به زنجیرة فرآوردهها و یافتههاي تحقیقاتی و علوم دنیاي معاصر است. - افروز، - 15 :1381 دانشگاه اسلامی، دانشگاهی است که تمام وجوه و ابعادش مورد پذیرش دین اسلام بوده و هیچ گونه مغایرتی با اصول، آموزشها و استنباطهاي اسلامی نداشته باشد. در عین حال این تعریف به معنی غیرعلمیبودن، غیر-پژوهشی بودن و یا غیر انسانیبودن دانشگاه اسلامی نیست. از دیدگاه اکثر علما و صاحبنظران، از جمله مقام معظّم رهبري؛ مقولهيعلمی، توجه به ارزشهاي اخلاقی انسانی و رعایت استانداردهاي قابل قبول پژوهشی، دقیقاً از وجوه تردیدناپذیر دانشگاه
