بخشی از مقاله
چکیده:
هر مکتب و مذهبی، سبک زندگی برای بشریت ارایه میدهد و مدعی است، جامعه مطلوب و زندگی سالم در نتیجه پیروی از روش زندگی است که آنان ارایه مینمایند. اسلام به عنوان مکتبی انسانساز، بیشترین توجه را به والایی خانواده دارد. بکارگیری سبک زندگی اسلامی از مهمترین ابزارهای پرورش خانواده مطلوب است. سبک زندگی اسلامی دارای قلمروی وسیعی است که در این نوشتار، با استفاده از اسناد و مطالعات کتابخانهای با بهرهگیری از آموزههای اسلام و بررسی آیات و روایات سبک زندگی خانواده مطلوب مورد بررسی قرار گرفت. تشکیل خانواده بر اساس معیارهای تقوا و دینداری، ارزشهای اخلاقی، اصالت خانوادگی، همتایی و کفویت، برخورداری خانوده از اصول اخلاقی و و باورها و اعتقادات و تناسبات و روابط خانوادگی بر مبنای رعایت احترام و حقوق یکدیگر، همکاری و مسئولیتپذیری، مهرورزی و عطوفت از جمله ویژگیهای سبک زندگی خانواده مطلوب بر اساس آموزههای اسلام است.
.1 مقدمه و بیان مسئله:
خانواده، کانونی مقدس است که در سایه پیوند زناشویی دو انسان از دو جنس مخالف پایهگذاری شده و با تولد فرزندان کاملتر میشود. به عقیده متفکران و اندیشمندان دینی، خانواده از نخستین نهادهایی است که برای پیریزی و تجلی سبک زندگی اسلامی که مبتنی بر فطرت و حرکت است، به سوی فضیلت و کمال بنا شده و سهم بسیار ارزندهای در بنای تمدن انسانی و پرورش نسل جدید، تأمین امنیت و آرامش روانی اعضا، برآورده ساختن نیازهای عاطفی افراد و تربیت مطلوب فرزندان دارد - شریف قریشی، 1362، . - 15
سبک زندگی اسلامی شامل مجموعهای به هم پیوسته از الگوهای رفتاری در حوزههای مختلف حیات بشری است، سبکی که از دل اصول کشف شده از مبانی تربیتی، یعنی هستیها و داراییهای آدمی برمیخیزد و ضمن ایجاد روابط پایدار میان افراد خانواده و یکسانسازی رویهها در جامعه، نقش بهسزایی در تزکیه روانی، پرورش صفات کمالی، نیل به سعادت و رشد ارزشهای انسانی دارد - کاویانی، . - 16 :1391 سبک زندگی از جمله مفاهیم نوپدیدی است که در حوزههای گوناگون مطرح شده و برخی از آن به شیوه و اسلوب زندگی نیز تعبیر کردهاند. مفهوم سبک زندگی که از آن با عنوان شیوه زندگی یا سبک زیستن یاد میشود،اوّلین بار در سال 1929توسّط »آلفرد آدلر« روانشناس اجتماعی مطرح شد - مجدی و دیگران، . - 132 :1390 سبک زندگی هم، شیوه و متد زندگی است. بنابراین بین خانواده و سبک زندگی رابطه وجود دارد.
اولین افرادی که نگاه علمی به خانواده داشتند، فردریک لوپله از فرانسه و ویلهلم هاینریش ریل از آلمان بودند. افزون بر لوپله و ریل، افرادی مانند امیل دورکیم از میان جامعهشناسان مؤسس و باخ اوفن با نظریه تکامل خانواده، لوئیس مورگان با اعتقاد به تکامل خانواده از ساحت مادرسالاری به پدرسالاری، مردمشناسان فرانسوی، مانند راد کلیف براون، مالینوفسکی و فریدریش انگلس با نگارش کتاب »منشأ خانواده، مالکیت خصوصی و دولت«، ادوارد وسترمارک با نقد تکامل خانواده و بسیاری دیگر از متفکران اجتماعی و جامعهشناسان در این زمینه مؤثر واقع شدند - اعزازی، . - 10 :1376 در جوامع گوناگون بحث از آیین و روش زندگی دینی مطرح بوده است و ادیان مختلف در طول تاریخ دستورالعملهای خاصی برای همه ابعاد زندگی انسان ارائه کردهاند و مدعی بودهاند که جامعه مطلوب و زندگی سالم در نتیجه پیروی از روش زندگی ارائه شده توسط آنان است.
- رجبنژاد و دیگران، . - 9 :1392 اما از آنجایی که انتزاعی ترین لایههای اعتقادی و معرفتی تا عینیترین سطوح رفتاری که امروزه با عنوان سبک زندگی خانواده از آن یاد می شود، در چارچوب نظام معنایی اسلام جای گرفته و در مسیر تکامل و سعادت انسان مورد استفاده قرار میگیرد، در این تحقیق با تکیه بر آموزههای اسلام و ژرف اندیشی در آیات و احادیث، سیره پیامبر و ائمه که خود الگوی سبک زندگی خانواده مطلوب در اسلام هستند و با بکارگیری این آموزه ها برای فرهنگ سازی و ارائه الگوهای رفتاری مناسب سبک زندگی خانوادهی مطلوب در اسلام مورد بررسی قرار میگیرد.
.2 خانواده و خانواده مطلوب در اسلام
وقتی سخن از خانوا در زیر یک سقف زندگی میکنند. اما خانواده در نگاه قرآن کریم عبارت است از یک نهاد کوچک که از ازدواج رسمی و شرعی یک جنس مذکر و یک جنس مؤنث شکل میگیرد و به طور معمول، به تولید فرزند میانجامد و اعضای آن با هم زندگی مشترک و صمیمانه دارند و نسبت به هم دارای حقوق و وظایفی میباشند - مؤدب و محمودی، . - 1393 خانواده، مجری سبک زندگی اسلامی و نظامی پویا است که این نظام ضمن اینکه با ویژگیهای فطری انسان منطبق است، اصول، روشها و کارکردهایش،دائماً هماهنگ با دگرگونیهای محیطی و شرایط زمانه، شاداب نگاه داشته میشوند؛ زیرا روشها، ابزارها و راهکارهای تربیتی، هماهنگ با شرایطی هستند که در به فعلیت رساندنِ استعدادهایِ ظرفیتیافته سرشتی به فرد کمک میکنند.
دین اسلام به عنوان آخرین دین الهی، بخش عمده ای از قوانین و توصیه ها را به خانواده اختصاص داده است. آداب ویژه ای برای زندگی خانوادگی وضع کرده و بسیاری از هنجارهای مربوط به ازدواج و خانواده را در بخش عمده ای از جهان تغییر داده و در واقع ساختار مطلوب و بهنجار خانواده را بر اساس آموزه های دینی بنا کرده است - جمل، بیتا: . - 39 وقتی به متون اسلامی، بخصوص آیات و روایات مراجعه کنیم، در همه زمینهها به دستوراتی برمیخوریم که از همه جهات به تحکیم نهاد خانواده پرداخته است.
در روایات و در سیره معصومین - ع - نیز ارشاداتی وجود دارد که با استفاده از آنها میتوان خانواده مطلوب را شناخت. از این رو، به طور اجمال می توان گفت از نگاه اسلام خانوادهای مطلوب است که ارکان آن متناسب و منطبق با معیارهای اسلامی باشد، مناسبات و روابطی منطبق با آموزه های دینی بر آنها حاکم باشد، خروجی آن انسانهایی شایسته وموثر در ساخته شدن جامعه ایده آل اسلامی باشد و از ویژگیهای ارزشی و فضیلت ها بهره مند باشد - یوسفیان، بیتا - . از نظر اسلام ارکان تشکیل دهنده خانواده مطلوب بر ارکان معنوی آرامش و سکون، عشق و دوستی، مهربانی و شفقت و همیاری که انس و الفت نیز در بطن آن وجود دارد قرار گرفته باشد.
قرآن کریم و احادیث اسلامی در مسائل اخلاقی، اجتماعی، تربیتی، روانشناختی و اقتصادیِ خانواده فراوان سخن گفتهاند. اگر این مضامین به صورت دقیق و تخصصی استخراج و با یافتههای علوم جدید منطبق گردند، تحول عظیمی در دانش خانواده به وجود خواهد آمد. آنقدر که اسلام به تحکیم بنیان خانواده اهمیت داده و در دستورات خود گام به گام آن را دنبال نموده است، مکتبهای دیگر به استقرار خانواده بها ندادهاند. اسلام پیش از همه، میخواهد یک فضای عاطفی و محبتآمیز در محیط خانواده پدید آید و روابط بین اعضای آن بیش از پیش پایدار گردد. - مصباح یزدی، 1380، ج . - 28 :3
.3 سبک زندگی اسلامی
برای »سبک زندگی« تعاریف متعددی آمده است، برخی بر این باورند که میتوان این مفهوم را بسته به موضوعی که مطالعه میشود، به شکلهای مختلف تعریف کرد و ارائه تعریفی از آن، نفیکننده بقیه شیوههای استفاده از این مفهوم نیست. تنها لازم است تا زمینهای را که در آن از این مفهوم استفاده میشود، تعریف کرد - فاضلی، . - 67 :1382
