بخشی از مقاله
چکیده:
الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نقشه حرکت ابعاد مختلف جامعه برای رسیدن به اهداف و آرمان های نظام جمهوری اسلامی می باشد. یکی از مسائل مطرح در این الگو نحوهی سیاستگذاری علم و فناوری است. با توجه به اینکه مهم ترین عرصهی تعیین شده در الگو، پیشرفت معنویت است؛ لذا سیاست های علم و فناوری می بایست به گونه ای تنظیم شوند که به لحاظ مبانی فکری، روش اجرا و محصولات تولیدی در جهت گسترش معنویت و تعبد الهی قرار گیرند. در این مقاله پس از بررسی ادبیات سیاستگذاری علم و فناوری و الگوی پیشرفت، نقش سیاست های علم و فناوری در الگوهای پیشرفت را بیان می کنیم.
سپس با بررسی ارتباط فرهنگ و فناوری و رویکردهایی که دربارهی استفاده از الگوهای کنونی سیاستگذاری علم و فناوری وجود دارد، ضرورت تدوین الگوی اسلامی سیاستگذاری علم و فناوری مطابق نقشهی راه اسلامی ایرانی پیشرفت را مطرح می سازیم. در انتها مولفه های مطرح در سخنان مقام معظم رهبری راجع به سیاستگذاری علم و فناوری و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت استخراج شده و با توجه به تعامل سیاست های علم و فناوری با عناصر پیشرفت، نتیجه گیری شده که الگوی سیاستگذاری علم و فناوری می بایست بر اساس مکتب فلسفی اسلام و فرهنگ اسلامی تدوین شود و روش اجرا و نتایج آن نیز باید در راستای توحید و گسترش معنویت قرارگیرد.
.1 مقدمه:
امروزه پیشرفتهای سریع در عرصهی علم و فناوری موجب تحولات شگرفی در جهان شده است. این امر تا بدان جا پیش میرود که تفاوت در نحوهی سیاستگذاری علم و فناوری در کشورها باعث بروز تحولات متفاوت در کشورها میشود. الگوهای سیاستگذاری علم و فناوری مسیر حرکت برنامههای علم و فناوری برای رسیدن به اهداف یک جامعه را مشخص میکنند. بی تردید در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت معنویت پایهی اساسی پیشرفت میباشد، لذا با توجه به الزامات علم و فناوری و الزامات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت میبایست به تبیین نقش سیاستهای علم و فناوری در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بپردازیم.
در بخش اول این مقاله به بررسی ادبیات موضوع سیاستگذاری علم و فناوری و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت میپردازیم. سپس اهمیت سیاستهای علم و فناوری در الگوهای پیشرفت را مطرح کرده و در ادامه ارتباط فرهنگ و فناوری و دیدگاههای متفکرین غربی و اسلامی در این زمینه را بررسی میکنیم. در بخش بعد رویکردهای مختلف در جهت استفاده از الگوهای سیاستگذاری علم و فناوری بحث میشود. سپس مولفههای مطرح در سخنان مقام معظم رهبری راجع به سیاستگذاری علم و فناوری و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت آورده و در این مورد نتیجه گیری شده است.
.2 ادبیات موضوع
سیاست: اصل یا مجموعهای از اصول که مشخص کنندهی روش یا روشهای کلی برای عمل در زمینهای بخصوص و مورد نظر باشد - قاضی نوری، 8،. - 1383
سیاست کلی: مجموعهای از جهت گیریها و راهبردهای کلان نظام برای تحقق آرمانها و اهداف قانون اساسی در دورهی زمانی مشخص - گزارش کارگروه مشترک اقتصادی برنامه پنجم توسعه، . - 1387
سیاست علمی: مجموعهای از اصولی که مشخص کننده روشهای کلی برای عمل در زندگی علمی یک جامعه یا ملت باشد - قاضی نوری،سید سپهر، 8،. - 1383
فناوری: مجموعه دانش، فرآیندها، ابزارآلات، روشها و سیستم هایی که جهت خلق کالا و خدمات به کار گرفته میشوند - خلیل،1384، . - 13 ابزاری برای به کارگیری دانش جهت برطرف کردن نیازهای بشر - خلیل،13،. - 1384
سیاست فناوری: برنامهای جامع که هدایت، تشویق، ایجاد،کسب، توسعه و انتشار فناوری را برعهده داشته باشد. به طور جامعتر این برنامه طرق و شیوههای مختلف استفاده از فناوری برای تولید داخلی آن حجم 891 از کالاها و خدماتی است که توسط برنامهی توسعه ملی به عنوان نیاز جامعه در دوره معین زمانی اعلام میشود - همان، . - 9-10
سیاست کلان فناوری: سیاستها و ساز و کارهایی صریح برای اثربخش نمودن مدیریت نظام تکنولوژیک ملی در جهت علایق منافع و مقاصد بلند مدت ملی - همان، . - 10
الگو: چارچوب و شیوهی حرکت و عمل برای رسیدن به اهداف. الگو مجموعهای از مفروضات، مفاهیم، ارزشها و تجربیاتی که روشی را برای مشاهده جامعهای که در آن سهیم هستیم، ارائه میکند - کوهن،. - 1973
پیشرفت:البته پیشرفت مادی مطلوب است، اما به عنوان وسیله، هدف رشد و تعالی انسان است. پیشرفت کشور و تحولی که به پیشرفت منتهی میشود باید طوری برنامه ریزی و ترتیب داده شود که انسان بتواند در آن به رشد و تعالی برسد. - مقام معظم رهبری، - 1386/2/25 پیشرفت توسعه نیست، پیشرفت جهات فرهنگی، معنوی، اخلاقی و ابعادی متناظر و متناسب با فرهنگ یک جامعه دارد که الزاما ممکن است در تعریفی خاص از توسعه قرار نگیرد - افروغ، . - 1389
توسعه: منظور از توسعه در جهان امروز، صرفا توسعه اقتصادی با معیارها و موازینی خاص است و اگر گاهی سخن از توسعه فرهنگی هم به میان بیاید؛ مقصود آن فرهنگی است که در خدمت توسعه اقتصادی قرار دارد - آوینی،1376، . - 7 توسعه اقتصادی، فرآیندی است که طی آن ارزشهای اقتصادی بیشتری از منابع محدود مشخص نسبت به گذشته بدست میآید - احمدی، 14،. - 1385
.3 اهمیت سیاست علم و فناوری در الگوهای پیشرفت:
سیاستهای علم و فناوری نقش بسزایی در تحقق اهداف الگوهای پیشرفت برعهده دارند. نقش سیاست علم و فناوری در آن است که تعیین کند که توان علمی و تکنولوژیک جامعه در چه مسیری باید حرکت کند تا نتایج خواسته را به بار آورد. بنابر این سیاست مزبور نخستین مرحله در روند سازندگی اجتماعی است که برنامه گذاران و سیاستگذاران میتوانند از آن برای توسعه اجتماعی یاری بگیرند - قاضی نوری،1383، . - 6 اسکروف معتقد است که کشورهای در حال توسعه بایستی برای ایجاد و گسترش ظرفیت علمی خود تلاش کنند و در راستای توسعه ملی خود به اهمیت علم و فناوری پی برده و اجزای مختلف آن را اولویت دهی نمایند - همان - . اگر سیاستهای توسعه و بقای هر کشور را در سه بعد دفاعی، توسعه اقتصادی و توسعه فرهنگی خلاصه کنیم، سیاست علم و فناوری زیربنایی بر ای هر یک از این شاخهها محسوب میشود.
