بخشی از مقاله
چکیده:
بازتولید حیات طیبهی اسلامی هدف غایی الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در کلام رهبری است. سوال عمده پژوهش حاضر چگونگی بازتعریف نظام شهرسازی - انتظام محیط انسان ساخت - بر اساس این هدف است. ضرورت پرداختن به محیط از آنجاست که اگر نحوه انتظام محیط - طبیعی و انسان ساخت - بدرستی اندیشیده نشود ایدهها، انگارهها، برنامهها، فعالیتها، طرحها و پروژهها با موانع بسیاری مواجه شده و تعریف الگو بدرستی صورت نخواهد پذیرفت. پژوهش حاضر تبیین چگونگی دستیابی به نظام شهرسازی مطلوب، متناسب با الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت را هدف کلی خود قرار داده و برای پاسخ به آن به شرح نظریات اثباتی مرتبط با موضوع - نظریه تفسیر انسان به انسان - پرداخته و با بررسی سیر اندیشههای شهرسازی مرتبط با موضوع پژوهش به تبیین مفهوم و ترسیم فرآیند دستیابی به نظام شهرسازی متناسب با الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت میپردازد.
نتایج حاکی از آن است که نیاز به حیات متالهانه، نیاز انسان در طول حیات جسمانی اوست و وجه تمایز او با سایر حیوانات و جهانشمولی و کارایی این نظریه در انتظام محیط از نگاه ادیان توحیدی و فرهنگها و شرایط طبیعی جغرافیایی و اقلیمی متفاوت در این مقاله تبیین گردیدهاست. در پایان بدلیل اینکه هرگونه دستکاری در محیط، کاری از جنس صنع یا انتظام است و این امور جز ویژگیهای ذات پروردگار است، باید مخل توجه انسان به خداوند نگردد، چون انسان همواره نیازمند توجه به معبود و غفلت از نفس است.
نقشه راه طراحی و تدوین الگو شهرسازی باید در هماهنگی کامل با اعمال، رفتار و حرکات و شیوه زندگی و هر چیزی که به آن حیات طیبه اسلامی میگویند، قرار گیرد.
.1 مقدمه
حیات انسان بر کره زمین و رابطه وی با محیط بویژه اصول و سازوکارهای حاکم بر این رابطه از زمانی که بشر پا بر کره خاکی نهاده مورد توجه او و یکی از مسایل زندگیاش بوده است. این مساله با شکلگیری شهرها به مسایل شهرنشینی تسری و نظر اندیشمندان علوم گوناگون را به خود مشغول ساخته و شکل نظام یافتهتری پیدا کردهاست. تا آنجا که امروزه علوم گوناگونی در جستجوی رابطه مطلوب انسان و محیط و تعامل این دو به پژوهشهای علمی و دانشگاهی میپردازند.
هدف متعالی تمامی برنامهها و تدابیر و الگوها رساندن جوامع و در راس آن انسان به سعادت است. الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت بعنوان الگویی برگرفته از تجارب تاریخی ملی و راه و روش جامع دینی نیز در صدد رشد و بالندگی انسانها بر مدار حق و عدالت و دستیابی به جامعهای متکی بر ارزشهای اسلامی و انقلابی و تحقق شاخصهای عدالت اجتماعی و اقتصادی است
تحقق پایدار این الگو در گرو فراهم نمودن شرایط و زمینهها، تداوم فرآیندهای آن و بسترسازی صحیح میباشد. مسلما یکی از بسترها و زمینههای تحقق الگوی ایرانی و اسلامی پیشرفت، محیط به معنای عام آن است. یکی از مهمترین نقشهای محیط، مانع بودن یا تسهیل کننده بودن آن است. چه بسا تدابیری که با موانع محیطی روبرو میشوند و محکوم به شکست میگردند.
موضوع علم و هنر و دانش شهرسازی انتظام محیطهای انسان ساخت در تعامل پایدار با محیط طبیعی میباشد. و مساله اصلی همین نحوه انتظام است. البته نظام شهرسازی و علومی که به آن میپردازد نظر به ماهیت میان رشتهای موضوعات متعددی را شامل میشود ولی در کلیترین حالت محیط انسان ساخت را در برمیگیرد. پرداختن به الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت بدون بحث پیرامون این نظام ابتر خواهد بود.
به بیان دیگر مادامی که روح یعنی الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در کالبد یعنی محیط دمیده نشود این الگو جنبه عملی به خود نمیگیرد. پژوهش حاضر بعنوان مدخلی برای ورود به ارائه نظریه شهرسازی جامع سعی در تبیین مفاهیم اولیه و ارائه روشی که تاکنون در پژوهشهای شهرسازی مد نظر قرار نگرفته میباشد. این بدان معنی نیست که نظریات گذشته را نفی میکند بلکه بدلیل اینکه پختگی نظریات در حال حاضر بحدی رسیده که نظریهای جامع در حوزه شهرسازی ارائه شود و همچنین نیاز امت اسلام با توجه به بیداری اسلامی نسبت به نظام شهرسازی اسلامی ضرورت پرداختن به نظریه فراگیر شهرسازی را نمایان و الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت بستر خوبی برای پرداختن به این موضوع است.
.2 طرح مساله
بازتولید حیات طیبهی اسلامی بعنوان الگوئی برای دنیای اسلام به گفته مقام معظم رهبری از جمله اهداف اصلی الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت است. و ایشان استخراج نسخه درست پیشرفت را نیازمند بحث نظری منطبق با واقعیت و توجه به محیط میدانند
حیات هر جامعهای در بستر محیط جریان دارد و تصور هر رابطه، جریان یا فعالیت بدون متصور بودن محیطی که آن را احاطه نموده غیر ممکن است. نظریات الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در بستری که از آن به محیط تعبیر میشود جریان مییابد. محیط همچون ظرفی همه چیز را در گرفته و به دو دسته کلی طبیعی و انسان ساخت تقسیم میشود.
محیط انسان ساخت محل ظهور و بروز فعالیتهای انسانی بوده و از این رو حیات طیبه اسلامی بعنوان هدف عالی در تبیین الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت نیازمند بستری برای اجراست. ضرورت پرداختن به محیط از آنجاست که اگر نحوه انتظام محیط - طبیعی و انسان ساخت - بدرستی اندیشیده نشود ایدهها، انگارهها، برنامهها، فعالیتها، طرحها و پروژهها با موانع بسیاری مواجه شده و تعریف الگو بدرستی صورت نخواهد پذیرفت.
موضوع پژوهش حاضر تبیین چگونگی نگاه به محیط انسان ساخت و انتظام آن از منظر الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت است. انتظام محیط انسان ساخت یا به تعبیری نظام شهرسازی- به معنای عام از سکونتگاههای چند خانواری تا کلانشهرها- بستر فیزیکی اجرای الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت را فراهم میآورد و اگر این نظام بدرستی شکل نگیرد موانع محیطی بسیاری در تحقق الگو و باز تولید حیات طیبه اسلامی پدید میآید و ممکن است اجرای آن را با مشکل جدی مواجه کند. سوال عمده پژوهش حاضر چگونگی بازتعریف نظام شهرسازی - انتظام محیط انسان ساخت -
بر اساس هدف اصلی1 الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت، بیان شده توسط مقام معظم رهبری است.
.3 هدف
تحقق پایدار الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در گرو فراهم نمودن شرایط و زمینهها، تداوم فرآیندهای آن و بستر سازی صحیح میباشد. مسلما یکی از بسترها و زمینههای تحقق این الگوی محیط به معنای عام آن است. یکی از مهمترین نقشهای محیط، مانع بودن یا تسهیل کننده بودن آن است.
.1 هدف از تدوین الگوی پیشرفت پیشرفت کشور و تحولی که به پیشرفت منتهی میشود، باید طوری برنامهریزی و ترتیب داده شود که انسان بتواند در آن به رشد و تعالی برسد؛ انسان در آن تحقیر نشود. هدف، انتفاع انسانیت است، نه طبقهای از انسان، حتّی نه انسانِ ایرانی. پیشرفتی که ما میخواهیم بر اساس اسلام و با تفکر اسلامی معنا کنیم، فقط برای انسان ایرانی سودمند نیست، چه برسد بگوئیم برای طبقهای خاص. این پیشرفت، برای کل بشریت و برای انسانیت است
