بخشی از مقاله
چکیده:
سیاستگذاری و برنامهریزی فرهنگی شهری نگاهی به شهر و نیازها و آرمانهای شهروندان است که در آن همهی جنبههای شهری با رویکردی فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته و برای آن برنامهریزی میشود. همچنین یکی از مهمترین نظریاتی که در سالهای اخیر مبنایی بین رشته ای برای فهم مسائل علمی و مدیریتی شده است، نظریه عمومی سیستم ها می باشد که در این پژوهش بر اساس نظریه عمومی سیستمها و نظریه سطوح سیستمی به مؤلفههای سیاستگذاری و برنامهریزی فرهنگی شهری با رویکردی نظاممند توجه شده است.
در یک نگرش سیستمی به پدیده ها، می توان شهر را نیز به مثابه یک سیستم تصور نمود. این سیستم به مثابه یک کل به هم پیوسته، دارای زیرسیستم های مختلف، ورودی ها، خروجی ها، فرآیندها و بازخوردهایی می باشد. مبتنی بر این نگرش با تبیین سطوح سیاستگذاری و برنامهریزی فرهنگی شهر و با احصاء ابعاد فرهنگی شهر، ماتریس دو بعدی برنامهریزی فرهنگی شهر که نتیجهی تقاطع سطوح برنامهریزی و جنبههای فرهنگ میباشد، حاصل شده که در واقع تلاشی با هدف دستیابی به یک مدل تلفیقی سطوح سیاستگذاری و برنامهریزی و ابعاد فرهنگ در شهر است.
روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بوده روش پژوهش به صورت کیفی و توصیفی تحلیلی بوده است. در این پژوهش مولفه ها و جنبه های فرهنگی شهر در ابعاد زبان، فعالیتها، اعتباریات، فضاها، تاریخ، هویت و تجارب در نظر گرفته شده و بر اساس هر کدام از این مولفه ها در سطوح ساخت و مکان ، محیط زیست، فردی، اجتماعی و فرانظام - دین - مولفه های سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته است.
مقدمه و بیان مسأله
برنامهریزی فرهنگی شهری نوع نگاه نوینی به شهر و نیازها و آرمانهای شهروندان است که در آن همهی جنبههای شهری با رویکردی فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته و برای آن برنامهریزی میشود. نیاز به برنامه ریزی ازجمله ضرورت هایی است که میتوان بوسیله آن به هدفها به موقعیتهای مطلوبی دست یافت. برنامه ریزی عبارت است از فعالیت عملی ومنطقی، درجهت رسیدن به هدف های مورد توجه جامعه و شهر. برنامه ریزی پوینده و گویاست و این به دلیل آنست که روابط انسانی پویایی آنرا حفظ میکند. بنابراین در جهت تأمین نیازهای خدمات شهری از اولویت ویژهای برخورداراست. ویژگی برنامهریزی فرهنگی شهری علاوه بر پویایی آن، نظاممند بودن و توجه به ابعاد مختلف شهر است.
هدف برنامهریزی شهری هموارسازی و بهینهگردانی شرایط دستیابی شهروندان به همهگونه منابع فرهنگی و رفاهی است و باتوجه به اینکه سنجش، ارزیابی و طبقهبندی اولویتها امریکاملاً ارزشی است، برنامهریزی شهری در سطح اجرایی، موضوعی کاملاً فرهنگی تلقی میشود - افشار، . - 15 :1383 از این منظراساساً برنامهریزی شهری منفک از رویکرد فرهنگی و عدم توجه به حوزه فرهنگ نمیتواند تعریف شود.
در این پژوهش با استفاده از نظریهی سیستمها به مؤلفههای برنامهریزی فرهنگی شهری با رویکردی نظاممند توجه شده است و سپس با تبیین سطوح سیاستگذاری و برنامهریزی فرهنگی شهر و با احصاء ابعاد فرهنگی شهر، ماتریس دو بعدی برنامهریزی فرهنگی شهر که نتیجهی تقاطع سطوح برنامهریزی و جنبههای فرهنگ میباشد، حاصل شده که در واقع تلاشی در راستای دستیابی به مدل تلفیقی سطوح برنامهریزی و ابعاد فرهنگ در شهر است.
نظریه عمومی سیستم ها1 یکی از مهمترین نظریاتی که در سالهای اخیر مبنایی بین رشته ای برای فهم مسائل علمی و مدیریتی شده است، نظریه عمومی سیستم ها می باشد. نظریه عمومی سیستم ها تلاشی برای تدوین و فرموله کردن اصول مربوط به سیستم های باز 2 بوده و این نظریه مبتنی بر مطابقات روابط - همسانی - 3 موجود در سیستم هایی با شرایط و قوانین متفاوت می باشد. دانش در مورد یک سیستم باید به ما این امکان را بدهد که بتوانیم سیستم های دیگر را نیز تحلیل نماییم.
- برتالانفی، - 1968سیستم ها در یک طبقه بندی به دو نوع سیستم های باز و سیستم های بسته تقسیم بندی شده اند. لودویک ون برتالانفی 4یک متد تحقیقاتی مبتنی بر نظریه سیستم های باز ارائه نمود. وی یکی از محققین علوم طبیعی بود که به این مسئله پی برد که سیستم های بسته قابلیت استفاده برای تشریح رفتار سیستم های موجود در محیط را ندارد. نظریه سیستم های عمومی همچنین دلالت بر یک متد علمی با قوانین مشخص و نظریه عمومی دارد تا همه علوم را یکپارچه نماید.
برتالانفی همراه با بولدینگ - اقتصاددان - ، رالف جرارد - 5فیزیولوژیست - و آناتول راپورپورت - 6ریاضیدان - از موسسین جامعه تحقیقات سیستم های عمومی در سال 1957 بود. این گروه به اعتقاد خیلی ها پایه گذار تفکر سیستمی در عصر کنونی می باشد. - رالف، - 1999 نظریه سیستمی در برگیرنده رهیافتهای سیستمی و اقتضایی به مدیریت می باشد و بر اساس این اصل است که باید سازمان را به صورت یک کل نظام یافته در نظر گرفت. بر اساس این اصل، از تحلیل دادهها برای حل مسائل و اتخاذ تصمیم استفاده میشود. - هارولد، - 59 : 1988
ساختار سیستم ها و طبقه بندی آن ها بر اساس هدف و رفتار طبق تعاریف هر سیستم تشکیل شده از درونداد، فرآیند، برونداد و بازخور می باشد. درونداد7ها شامل عناصری هستند که وارد به سیستم می باشند. این ورودی ها می تواند به صورت زنجیره ای، تصادفی و بازخور می باشد. فرایند8ها شامل مجموعه عملیاتهایی ست که بر روی ورودی ها و درونداد صورت میگیرد. برونداد9ها نیز خروجی هایی ست که یک سیستم به محیط خود یا سیستمهای مجاور خود منتقل می نماید. بازخور 10 نیز دریافت اطلاعات مورد نیاز پیرامون عملکرد سیستم ها می باشد. بازخور شامل فرآیندی می شود که بخشی از خروجی ها به صورت اطلاعات به ورودی وارد می گردد و موجب خودکنترلی سیستم ها می گردد. ساختار کلی یک سیستم ساده را در شکل زیر مشاهده می نمایید.
محیط 11 سیستم نیز شامل مواردی می شود که با سیستم دارای کنش و واکنش متقابل می باشد. سیستم از عوامل محیطی تاثیر میپذیرد و بر آن اثر میگذارد. به عبارت دیگر، سیستم و عوامل محیطی - مانند عوامل طبیعی، فرهنگی، ایدئولوژیکی، اجتماعی،سیاسی، اقتصادی و... - بر هم کنش و واکنش متقابل دارند. به این ترتیب محیط سیستم را عواملی تشکیل میدهند که اگرچه جزء سیستم نیستند، اما با تغییر در هر یک از آنها میتواند موجب تغییراتی در سیستم شود.
بنابراین محیط سیستم شامل کلیه متغیرهایی است که میتوانند در وضع سیستم موثر باشند و یا از سیستم تاثیر پذیرند. - گاجر، : 1974 - 39 سیستم باز در تعریف با محیط تعریف می گردد و به عبارت دیگر سیستم باز سیستمی است که دارای تبادل ورودی و خروجی با محیط خود می باشد. - برتالانفی، - 1968 سیستم ها را بر اساس رفتار سیستم ها نیز طبقه بندی می کنند. هدف و روش رسیدن به هدف دو معیاری است که مبنای این طبقه بندی است.
در این طبقه بندی سیستم ها را به چهار دسته سیستم حافظ حالت 1 ، سیستم هدفجو 2 ، سیستم هدفمند 3 و سیستم آرمانمند 4 تقسیم بندی می کنند. تمایز این طبقه بندی دو دو زمینه انتخاب هدف و انتخاب روش رسیدن به هدف می باشد. سیستم حفظ حالت سیستمی است که هدف و روش رسیدن به هدف را خودش انتخاب نمی کند بلکه از قبل در ساختار آن گنجانیده شده است. سیستم هدفجو سیستمی است که هدف را خودش انتخاب نمیکند اما روش رسیدن به هدف را خود انتخاب مینماید، سیستم هدفمند هم هدف و هم روش رسیدن به هدف را خودش انتخاب مینماید و در نهایت سیستم آرمان مند سیستمی است که به جای هدف، یک آرمان را دنبال می کند. - آکوف، - 105 : 1971
