بخشی از مقاله
مقدمه
برنامه ریزي آموزشی و سیاست گذاري آموزشی اموري کاملا مرتبط به یکدیگرند. برنامه ریزانی که به چگونگی تهیه وتنظیم سیاست ها آگاه نیستند، قرین موفقیت نخواهند شد و کمک چندانی نیز به سیاست گذاري نمی نمایند. در واقع فرایند برنامه ریزي فرآیند گوناگون، از تحلیل وضع موجود،ایجاد و ارزیابی گزینه هاي سیاستی، تا تنظیم و نظارت بر اجراي سیاست را که همگی به تعریف مجدد از یک سیاست جدید می انجامند،در بر می گیرد.
در این فرایند ها افراد مختلفی دخالت دارند و اگر منافع آنها به درستی ارزیابی و مورد توجه قرار نگیرند،احتمال هر نوع شکستی براي برنامه یا سیاست وجود دارد. تاریخ آموزش پرورش مملو از اصلاحات و برنامه هاي است که هیچ گاه به دقت پیاده نشدند،زیرا منافع و علایق عوانل اصلی - معلمان و والدین - در آنها لحاظ نشده بود،اثرات و نیاز هاي مالی و انسانی آنها به تفصیل ارزیابی نگردیده بود، یا ظرفیت مدیریتی نظام آموزش و پرورش به طور منظم و علمی محاسبه نشده بود.
بیان مسئله
امروزه کشورهاي مختلف جهان از ساختارها و سیستم هاي آموزشی متفاوتی برخوردار می باشند که طبیعتاً ساختارهاي فوق در هرکشوري بنا بر سیاست ها، برنامه ها و اهداف مورد نظر آن کشور متفاوت می باشد. ویژگیهاي کلی یک کشور - موقعیت، جمعیت، چندزبانگی، فرهنگ و الگوي قشربندي اجتماعی در آن - در تحلیل سیاستگذاري آموزشی تاثیر داشته و فرآیند سیاستگذاري آموزشی را سخت تر و پیچیده تر می سازند.
سیاست گذاري و برنامه ریزي در مسائل آموزش و پرورشی در سطوح و حوزه هاي مختلف اعم از ابتدایی، متوسطه وآموزش عالی فرایندي است که طی آن مسائل نظام آموزشی تحلیل می شوند، سیاستهاي مربوط به آن شکل می گیرند، اجرا و ارزیابی می شوند و در نهایت تعدیل شده یا مجدداً طراحی می شوند. یکی از مسایل اساسی آموزش و پر ورش کشورهاي مختلف جهان و بویژه کشور ما پدیده دوزبانگی است که هر چه دانش و آگاهی سیاستگذاران نظام آموزشی از چالش هاي مربوط به آن و پیامد هاي مثبت و منفی شناختی، عاطفی، اجتماعی و آموزشی آن افزایش یابد.
سیاست هاي اتختذ شده در نظام آموزشی نیز در راستاي رفع چالشهاي مربوط، تقویت پیامدهاي مثبت و حذف یا کاهش پیامد هاي منفی دوزبانگی خواهد بود، چرا که اتخاذ یک تصمیم سیاستی اگر برپایه اطلاعات کامل و شناخت جامع تمامی ابعاد و جنبه هاي یک موضوع و محصول ارزیابیهاي دقیق و طی نمودن تمام مراحل فرآیند سیاستگذاري آموزشی باشد در مجموع یک سیاست آموزشی مطلوب و بهینه درآن موضوع طراحی و انتخاب خواهد شد.
همگام با تغییرات سریع علمی، آموزش و پرورش وظیفه خود میداند که سطح دانش موجود را به سطحی بهینه و همساز با دگرگونی هاي دیروز، همراه و همنوا نماید. در این راستا، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، به عنوان بازوي توانمند علمی، عامل تحرك و پویایی این نظام و تعیین کننده خطمشی و حرکتهاي زیرساز نظام تعلیم و تربیت کشور عزیزاسلامیمان میباشد. پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش به منظور تجهیز علمی نیروهاي صف و ستاد، مسیولیت خطیر پشتیبانی و تهیه بخشی از نیاز علمی، اي وزارت عظیم را به عهده دارد.
نیازها و اولویتهاي پژوهشی وزارت آموزش و پرورش توسط اعضاي هیئت علمی پژوهشگاه که به همین منظور به فعالیت پژوهشی اشتغال دارند شناسایی و به صورت علمی و سیستماتیک به تشخیص راه کارهاي علمی براي رفع آن نیاز ها پرداخته می شود. از جمله فعالیت هاي پژوهشگاه، مطالعه محتواهاي آموزشی، روش هاي تدریس کارمد، تناسب فضاي آموزشی با ویژگی هاي فراگیران، انطباق مواد و محتواي آموزشی با ویژگی هاي شناختی دانش آموزان و نیز انطباق دستآوردهاي آموزشی دیگر ممالک با ویژگی هاي اجتماعی-فرهنگی میهن عزیز اسلامی یمان می باشد.
اهمیت آموزش و پرورش:
امروزه آموزش و پرورش بنا به ضرورت تغییرات اجتماعی یکی از سازمانهاي پیچیده و بزرگ اجتماعی در هر کشوري محسوب میشود و با رشد و توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادي پیوندي ناگسستنی دارد و بتدریج از یک حالت ساده ابتدایی به یک حالت پیچیده درآمده است. ثمربخشی آموزش و پرورش از یکسو تبدیل کردن انسانهاي مستعد به انسانهاي سالم، بالنده، متعادل و رشد یافته است و از سوي دیگر تأمین کننده نیازهاي نیروي انسانی جامعه در بخشهاي متفاوت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادي است.
نظربه چنین اهمیتی است که در عصر کنونی، همه دولتهاي جهانی از کوچک و بزرگ، قدرتمند و ناتوان و صنعتی تا در حال توسعه، پرداختن به آموزش و پرورش مردم خود را در شمار وظایف اساسی میدانند و براي همگانی، سراسري و حتی اجباري کردن آن، تعهدات سنگینی در قانونهاي اساسی و بنیادي خود میگنجانند و درصد زیادي از تولید ناخالص ملی و بودجه جاري و عمرانی کشور را به این امر مهم اختصاص میدهند. امروزه به دلیل گسترش علوم و تجارب بشري و توسعه فنآوري و پیشرفتهاي صنعتی، گرایش به سازمانهاي آموزش و پرورش امري فراگیر و جهانی شده است.
به حدي که یکی از شاخصهاي مهم رشد هر جامعه را وسعت دامنه وظایفی میدانند که آموزش و پرورش آن به عهده گرفته است - علاقهبند، 1381، مبانی و اصول مدیریت آموزشی - .خواجه نصرالدین طوسی، اهمیت آموزش و پرورش را چنین بیان کرده است: »شرف هر صناعتی که مقصود بود بر اصلاح جوهر موجودي از موجودات به حسب شرف آن موجود تواند بود در ذات خویش، و این قضیهاي است در عقل عقلا ظاهر و مکشوف، و چون شریفترین موجودات این عالم نوع انسان است پس صناعتی که ثمره او اکمال اشرف موجودات این عالم بود اشرف صناعات اهل عالم تواند بود.
چه در نوع انسان شخصی یافته شود که اخس موجودات باشد و شخصی یافته شود که اشرف و افضل کائنات بود، و به توسط این صناعت میسر میشود که ادنی مراتب انسانی را به اعلی مدارج رسانند به حسب استعداد و قدرت صلاحیت او، پس صناعتی که بدو اخس موجودات را اشرف کاینات توان کرد، چه شریف صناعتی تواند بود.و بدین جهت افلاطون معتقد است که »عالیتر و مقدستر از آموزش و پرورش فنی نیست« و در اثر آموزش و پرورش، جسم و روح انسان، به بلندترین پایه جمال و کمال میرسد.
تعریف سیاست و دامنه آن
واژهي Policy که در زبان فارسی به معناي سیاست یا خطمشی معنا شده است، وقتی در کنار واژهي Public به معناي عمومی قرار گیرد، شاخهاي از دانش را با عنوان علم دولت در عمل تشکیل میدهد؛ که برخی آن را زیرمجموعه علم سیاست و برخی نیز علمی مستقل قلمداد میکنند. - ملکمحمدي، - 1383 این دانش، به مطالعه و تحلیل عمل دولتها میپردازد. سیاستگذاريهاي عمومی در واقع، تجلّی ادارهي حکومت در عمل، است؛ که آنها را میتوان به عنوان مجموعههایی ساختاري و مرتبط متشکل از مقاصد، تصمیمات و اعمالی که قابل نسبت به اقتدار عمومی در سطوح محلی، ّملی و بینالمللی هستند، در نظر گرفت.وجود یک فرایند یا مجموعهاي از فعالیتها و تصمیمهایدولتی که با هدف حل یک مسألهي عمومی طراحی شدهاند، سیاستگذاري عمومی نامیده میشود - منبع قبلی - رشتهي سیاستگذاري عمومی که بیش از پنج دهه از تأسیس آن میگذرد، از نیمهي دوم قرن بیستم، ابتدا در ایالات متحده آمریکا و سپس در اروپاي غربی، وارد حوزهي علوم سیاسی معاصر شد.
