بخشی از مقاله
چکیده
علی رغم اینکه در اروپا و بعضی از کشور های آسیایی، منشور ها و دستورالعمل هایی در رابطه با حفاظت از منظر های فرهنگی شکل گرفته است، متاسفانه در ایران هنوز تعریف و چارچوب مشخصی در این مورد شکل نگرفته است تا بتوان از طریق آن حفاظت از منظر های فرهنگی را قاعدهمند ساخت. همچنین تا کنون، تحقیقاتی اندک در خصوص موانع و محدودیت های موجود در مورد حفاظت از منظر های فرهنگی در ایران انجام شده است. در ابتدا، این نوشتار از طریق اتخاذ روش تحقیق کیفی و بررسی مطالعه ی اسناد کتابخانه ای، سیر تحولات دیدگاه ها و منشور های بین المللی در رابطه با حفاظت از منظر های فرهنگی را نقد می نماید. سپس دامنه تغییر رویکردها به حفاظت از منظر های فرهنگی در کشور های آسیایی بیان می شود.
بازبینی در سیر تحولات رویکرد ها و منشور ها در عرصه بین المللی در مورد حفاظت از منظر های فرهنگی نشان می دهد که چگونه دیدگاه ها از حفاظت موزه ای و حداقل مداخله برای حفظ اصالت میراث فرهنگی، به مدیریت تغییر ارزش ها و حفاظت از میراث ناملموس میراث فرهنگی تغییر جهت یافته است. بخش دوم این تحقیق، به بررسی روند تغییر رویکرد ها به منظر های فرهنگی در ایران می پردازد. همچنین چالش های موجود در رویکرد های حفاظتی به منظر های فرهنگی در ایران، با تاکید بر باغ های تاریخی بیان می گردد. با توجه به نقد و بررسی های انجام شده در مورد رویکرد های حفاظتی در اروپا و کشورهای آسیایی، موانع و محدودیت ها در روند حفاظت از منظر های فرهنگی به چالش کشیده می شود. سپس پیشنهاداتی برای مدیریت و حفاظت از منظر های فرهنگی در ایران ارائه می گردد.
کلمات کلیدی: منظر فرهنگی، منشور های بین المللی، سیر تحولات دیدگاه ها، ایران
مقدمه
تا کنون، بسیاری از کشور ها در اروپا مانند انگستان و ایتالیا، و یا در آسیا مانند ژاپن، به تدوین قوانین و دستور العمل هایی برای حفاظت از باغ های تاریخی و به طور کلی منظر های فرهنگی اقدام کرده اند. اما در ایران تا کنون قوانین و رویکردی خاص برای حفاظت از منظر های فرهنگی وجود ندارد. این نوشتار، در ابتدا سیر تحولات دیدگاه ها و منشور های بین المللی در رابطه با حفاظت از منظر های فرهنگی را، بررسی می نماید. سپس دامنه تغییر رویکردها نسبت به حفاظت از منظر های فرهنگی در قاره آسیا بیان می شود. در قسمت دوم، رویکردها در خصوص حفاظت از منظر های فرهنگی در ایران با تاکید به باغ های تاریخی اشاره می گردد. در انتها، بر اساس مطالعات انجام شده، پیشنهاداتی برای بهبود ضعف های موجود در زمینه حفاظت از منظر های فرهنگی ایران ارائه می شود.
روش تحقیق
این تحقیق از طریق روش تحقیق کیفی انجام گرفته است. قسمت اول این نوشتار که در خصوص سیر تحولات دیدگاه ها نسبت به حفاظت از منظر های فرهنگی می باشد، از طریق بررسی مطالعات کتابخانه ای - شامل منشور های بین المللی، مقالات و کتاب ها - ، صورت گرفته است. در قسمت دوم، پس از مرور قوانین موجود در خصوص حفاظت از میراث طبیعی و باغ های تاریخی در ایران، از مصاحبه نیز استفاده شده است. مصاحبه را یکی از روش هایی دانسته اند که امکان دریافت پاسخ در آن بیش از روش های دیگر است زیرا در هنگام مصاحبه امکان تحریک افراد برای دادن پاسخ وجود دارد و نیز می توان در صورت ابهام با توضیح موضوع را روشن ساخت. یکی از این نوع مصاحبه ها، مصاحبه با افراد نخبه1 می باشد که مانند دیگر مصاحبه ها نیازمند مهارت می باشد. »نخبه« در اصطلاح به افردی گفته می شوند که قدرت سیاسی و اجتماعی دارند و تصمیمات آنها بر زندگی مردم عادی تاثیر می گذارد، مانند: وزیران، مدیران، و یا رهبران مذهبی . - Smith,2006
در این تحقیق نیز به علت اینکه در خصوص حفاظت از باغ های تاریخی و منظر های فرهنگی در ایران، سازمان و یا بخشی مشخص وجود ندارد، مصاحبه با 14 نفر از مدیران و یا معاونین میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری کشور که قبل و بعد از انقلاب اسلامی 1357 مشغول به کار بودند، انجام گرفته است . - Mahdizadeh, 2014 - بعضی از این افراد می توانند »نخبه« نامیده شوند از آنجاییکه تصمیمات آن ها بر روند حفاظت از میراث فرهنگی کشور تاثیر گذار می باشد. این مصاحبه ها در راستای پاسخ دادن به یکی از سوالات تحقیق بود تا نظرات این افراد را نسبت به مشکلات و یا قابلیت ها در زمینه ی حفاظت از باغ های تاریخی ایران پرسیده و سپس تفسیر شود. مصاحبه ها در پاییز و زمستان 1390 انجام گرفته است. در این نوع از مصاحبه، گرفتن وقت از مدیران و یا معاونین فرایندی بسیار زمان بر بود. همچنین انکار بعضی از مسئولین برای دادن وقت مصاحبه و یا عدم پاسخگویی صریح بعضی از مصاحبه شوندگان به سوالات، از دیگر محدودیت ها در روند مصاحبه بود.
پیشینه پژوهش
از اواخر قرن نوزدهم میلادی، بسیاری از کشور های اروپایی، به تدوین آیین نامه ها و دستور العمل هایی برای حفاظت و مرمت بناهای تاریخی پرداخته اند. به عنوان مثال در انگلستان، انجمن حمایت از بنا های قدیمی 2 توسط ویلیام موریس در سال 1877 م. تشکیل گردید. در قرن بیستم میلادی، جنبش های بین المللی برای حفاظت از بناها و شهر های تاریخی به صورت جدی تری شکل گرفتند. در نتیجه این توجهات، متعاقبا منشور های بین المللی، مانند قطعنامه آتن - 1931 - 3 ، قطعنامه ونیز - 1964 - 4 تدوین گردید، که به ترتیب قطعنامه آتن بر حفاظت از بناهای تاریخی و قطعنامه ونیز، بر حفاظت و مرمت بناها و بافت های تاریخی توجه می کرد.
با گسترش این توجهات، سازمان ها و نهاد هایی مانند شورای بین المللی بناها و محوطه ها، ایکوموس5 و یونسکو برای حفاظت از میراث فرهنگی تشکیل شدند. اما تنها حدود سی سال است که اصطلاح "منظر فرهنگی" شکل گرفته است و قوانینی در منشور های بین المللی برای حفاظت از آن ها تدوین شده است. در ایران، در خصوص تغییر رویکردها به منظرهای فرهنگی، تنها چند مورد تحقیق انجام گرفته است - FadaeiNezhad, 2014; Hanachi, Eshrati, & . - Eshrati, 2011 اما این نوشتار، با اتخاذ رویکردی متفاوت تفسیری، با هدف آشنایی با سیر تحولات در دیدگاه ها در کشور های اروپایی و آسیایی، به واکاوی چالش
