بخشی از مقاله
چکیده
یکی از چالش های اساسی مدیریت دانش، واداشتن افراد برای به اشتراک گذاشتن آنچه که می دانند می باشد. گسترش کاربردهای فنآوری اطلاعات در عرصه فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی سبب ابداع و ارائه راهحلها و راهکارهای مختلف شده است. شبکههای اجتماعی سازمانی نیز با در نظر رفتنگ نیازهای اطلاعاتی در حوزه مدیریت مبتنی بر شبکه یا اصطلاحاً شبکه محور طراحی و بهکارگیری شدهاند. امروزه اکثر سازمانها و موسسات سعی در ایجاد شبکههای اجتماعی و استفاده از مزایای آن را دارند. شبکههای اجتماعی سازمانی میتواند زمینه مناسبی را برای تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح و انتقال و انتشار آن در بین اعضای سازمان را فراهم نماید.
مقدمه
مدیریت دانش از زمان ظهور آن تاکنون به عنوان موضوعی مهم هم برای محققان و هم برای مدیران سازمانها مورد توجه بوده و مقالات و کتابهای بسیاری در مورد آن منتشر شده است. مدیریت دانش با توجه به ماهیت آن و دیدگاه صاحب نظران تعاریف مختلفی به خود دیدهاست. مدیریت دانش به معنای کسب و ذخیرهسازی تخصص و هوش جمعی در سازمان و استفاده از آن در جهت ترویج و گسترش نوآوری از طریق یادگیری مداوم سازمانی است - مسو و اسمیت، - 200 .مدیریت دانش، فرآیندی است که به واسطهی آن سازمانها در زمینهی یادگیری - درونی کردن دانش - ، کدگذاری - بیرونی کردن دانش - ، توزیع و انتقال دانش، مهارتهایی را کسب میکنند.
در این تعاریف بر انتشار دانش و سهیم شدن اعضای سازمان در دانش تأکید شده است و همچنین از شیوه های بررسی مدیریت دانش، اندازهگیری میزان به اشتراک گذاری دانش - دانش آشکار و ضمنی - است که در سازمانها انجام میشود را میتوان نام برد. سازمانی که مدیریت دانش را به درستی به کار گرفته و دانش به شیوهای صحیح در بین اعضای آن انتشار یافته است به توانمندیهایی دست مییابد که قادر است از نیروی اندک، قدرتی عظیم بسازد - ابطحی،. - 1385 در محیط پر رقابت امروزی سازمانهایی موفقیت بیشتری را به دست خواهند آورد که به سمت دستیابی به ویژگیهای سازمان یادگیرنده در حرکتند - سبحانی نژاد و همکاران،. - 1385 انتشار صحیح دانش سازمانها را به سمت سازمانهای یادگیرنده سوق میدهد که امروزه حرکت در این جهت برای سازمانها امری اجتناب ناپذیر است.
در سازمان یادگیرنده، دانش غذای سازمان است و انتشار دانش باعث میشود مواد مغذی به تمامی اندامهای سازمان رسیده و سازمان را قادر به رشد سازد. انتشار صحیح و به اشتراک گذاری دانش باعث ماندگاری آن در سازمان میشود. در یک سازمان، افراد ممکن است بیایند و بروند اما اگر دانش ارزشمند از دست برود، آن سازمان آمادهی مرگ خواهد بود - مارکوارت،. - 1385 سازمانها با ایجاد ساختارهای گروه محور، تیممدار و منعطف، امکان جریان یافتن دانش مؤثر و مفید را فراهم کرده که ثمرهی آن، افزایش دانش و در نتیجه رشد، توسعه و سازگاری بهتر و موفقتر با محیط متغیر خواهد بود.
اشتراک دانش در نخستین مرحله از فرآیند مدیریت دانش، مستلزم تبادل دانش، تجربهها و مهارتهای نهفته در اذهان افراد است که تنها محدود به فراهم کردن ابزارهای ارتباطی - نظیر پست الکترونیک - نمیشود بلکه در سایهی تعاملات اجتماعی پویایی که در بین افراد به وجود میآید، صورت میگیرد - اسمیت،. - 2004 این نکته را می بایست یادآور شویم که نباید بر این فرض اشتباه تکیه نمود که افراد به طور ناخودآگاه و بدون هیچ گونه دلیلی دست به تعاملات اجتماعی میزنند - دورین، - 2002 بلکه نظریههای مبادلات اجتماعی بر این فرض استوارند که روابط داوطلبانهی بین افراد به پیامدهای رضایتبخشی بستگی دارد که از این راه نصیب آنان میشود و تعهد نسبت به ارتقای روابط موجود، به میزان مطلوبیت ایجاد - شدهی این روابط بستگی دارد - آمیدون، - 1999
در دههی پایانی قرن بیستم و در آستانهی ورود به عصر جدید که عصر اطلاعات نامیده میشود، ظهور و گسترش فناوری اطلاعات کلیهی شئونات زندگی و تعاملات اجتماعی را دستخوش تحول نمود، تا حدی که تمامی جوامع ناگزیر از رویکرد به آن شدند - رحمتیان،. - 1381 در عصر اطلاعات اینترنت نقش مهمی را داشته و شرایط تازهای را پدید آورده است که در آن تولیدکنندگان،تأمینکنندگان، فروشندگان، مشتریان و تقریباً همهی عوامل موثر یک چرخهی اقتصادی قادر شدند در یک فضای مجازی مشترک با یکدیگر در ارتباط باشند و به تبادل اطلاعات، خدمات، محصولات و پول بپردازند.
همچنین، اینترنت و وبسایتها سبک تعاملات انسانی و سازمانی را دستخوش تغییراتی نمودهاند و باعث تغییرات اساسی در ماهیت و طبیعت روابط اجتماعی شد و اجتماعات اینترنتی و مجازی جدیدی را به وجود آوردهاند. تشکیل چنین جوامعی مدیون اینترنت و وب 2/0 است که در طی زمان ایجاد و تکامل یافته است، در جدول شمارهی 1 میتوانیم سیر تکاملی آن را مشاهده نماییم. یک شبکهی اجتماعی مجازی وبسایت یا مجموعه وبسایتی است از کاربرانی که دوست دارند علاقهمندیها، افکار و فعالیتهای خودشان را با دیگران به اشتراک گذاشته و متقابلاً دیگران نیز، با آنان به اشتراک بگذارند. در واقع شبکهی اجتماعی یک نقشه از مناسبات مابین افراد و ترسیم مسیرهایی است که بر اساس آشنایی بین آنها وجود دارد.
تجزیه و تحلیل ارتباطات و اتصالات درختوارهای یک شبکهی اجتماعی، به عنوان تکنیکی کلیدی در علوم جامعهشناسی، انسان شناسی و مطالعات سازمانی و به عنوان یک منبع قابل اطمینان در تحقیقات آکادمیک مورد استفاده قرار میگیرد. در طول دههی گذشته، استفاده از تجزیه و تحلیل شبکههای اجتماعی به عنوان یک ابزار مدیریتی برای مطالعهی سازمان افزایش روز افزونی داشته است و از آن برای تجزیه و تحلیل شبکههای سازمانی استفاده شده است - کراین و پروساک،. - 2002 روابط موجود در شبکههای اجتماعی و جامعهی وبسایتی، به اعتقاد کارشناسان باعث شکلگیری مفاهیمی همچون صمیمیت و اعتماد در فضای مجازی شده است، که در گذشته دستیابی و تحقق آن در حد یک رویا بود.
به اشتراک گذاری دانش
به اشتراکگذاری دانش این گونه تعریف میشود که فرد، ایدهها، اندیشهها، راهحلها و تجربههای خویش را در اختیار شخص دیگری بگذارد. این کار میتواند از طریق یک واسطه مانند یک سامانهی کامپیوتری یا به طور مستقیم انجام پذیرد. با وجود اهمیت فراوان دانش، در بسیاری از سازمانها، اطلاعات و دانش منابع سازمانی تلقی نشده و به اشتراک گذاشته نمیشود بلکه به عنوان یک ابزار رقابتی در نزد افراد باقی میماند که این تفکر با توجه به تغییرات زمانی و سازمانی قابل توجیه نمیباشد.
تغییرات پرسرعت امروزه باعث ایجاد چهرهای جدید از سازمان به جای سازمانهای سلسله مراتبی شده است که ارزشهای نوینی را با خود به همراه آوردهاند؛ از جمله، پایداری بر مبنای تجربه که افراد را تشویق به بازسازی و به اشتراکگذاری دانش موجود مینماید - آمیدون،. - 1999 این تغییرات، مدیران را با ضرورتهایی همچون دستیابی به روشهای مدیریتی برای آشکارسازی و استخراج تجربه و دانش و تشویق به اشتراک گذاری تجربه رو به رو کرده است.
بنابراین، وظیفهی اساسی مدیران، ایجاد و حمایت زمینهای مناسب برای به اشتراک گذاری تجربه و دانش افراد است. هدف نهایی از به اشتراک گذاری دانش در بین کارکنان، تلاش برای انتقال تجربیات و دانش همهی افراد - دانش ضمنی و آشکار - و تبدیل آن به دارایی و منابع سازمانی، به منظور افزایش اثربخشی سازمان است که در ادامه ساز و کارهای به اشتراکگذاری دانش در سازمان و موانع آن را بررسی میکنیم.
1-2 ساز و کارهای به اشتراک گذاری دانش
به طور معمول برای به اشتراک گذاری دانش راههای گوناگونی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از: گفت و گو، انجام دادن کار، داستان نویسی، مصاحبه خلاق، مطالغه موردی.
