بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه دامنه فعالیت و عملیات دولتها بطور چشمگیری گسترش یافته است و دولتها اغلب برای توسعه اقتصادی جوامع خود، علاوه بر وظایف قانونگذاری، ایجاد نظم و امنیت اجتماعی و اداره امور قضایی، ملزم به ایفای نقش فعال در ابعاد اجتماعی - اقتصادی شده اند.گسترش قلمرو فعالیت های دولت، موجب افزایش همزمان مخارج عمومی گردیده است .همچنین به دلیل گسترش و توسعه نهادهای آزادیخواهی در جوامع، آگاهی عمومی آحاد جامعه و نمایندگان مجلس افزایش یافته و مردم و نمایندگان، بیش از پیش خواستار حساب دهی و پاسخگویی ادار ه کنندگان منابع و اموال عمومی هستند.
در کشورهایی که نظام حکومتی آنها بر مبنای دموکراسی بنا گردیده بر پایه این عقیده استوار است که مردم حق دارند بدانند و همچنین حق دارند که حقایق به صورت علنی و از طریق مذاکرات عمومی در اختیار ایشان و یا نمایندگان قانونی آنها قرار گیرد ،مردم و نمایندگان آنها همواره به دنبال پاسخ سوالاتی از قبیل میزان دستیابی دولت به هدفهای از پیش تعیین شده - اثربخشی - ، میزان نسبت نتایج به دست آمده به منابع مصرف شده - کارایی - و میزان صرفه اقتصادی دولت در انجام وظایف محوله می باشند.
لذا مدیران دولتی جهت پاسخ به این سوالات و بهینه کردن عملکرد خود ناچار به استفاده از حسابرسی عملکرد به عنوان یکی از خدمات مشاوره ای که به سنجش عملکرد مدیران با استفاده از شاخصهای کارایی ، اثربخشی و صرفه اقتصادی می پردازد , می باشند اما اجرای حسابرسی عملیاتی آنچنان که انتظار می رود در بخش دولتی استقرار نیافته و همواره با موانع و مشکلاتی روبرو بوده است . لذا دراین تحقیق چالشهای مدیریت دولتی در اجرای حسابرسی عملکرد مورد بررسی قرار گرفته تا این چالشها شناسایی و به مدیران دولتی پیشنهاد گردد به منظور استفاده هر چه بهتر از حسابرسی عملکرد در جهت رفع آنها اقدامات لازم را به عمل آورند
مقدمه:
حسابرسی عملکرد اگرچه امروزه از انواع حسابرسیهای موثر و کارآمد تلقی شده و تصمیم گیرندگان سیستمهای مالی و نظارتی کشورها عموماً سعی بر حرکت به سوی این نوع حسابرسی و اجرای آن دارند اما قرارگرفتن در جو و التهاب حسابرسیهای عملکرد نباید مانع اجرای علمی و اثربخش آن گردد. درباره حسابرسی عملکرد مقالات و نو شته های متعدد نگارش شده که هر کدام از زوایای گوناگون اما کم وبیش مشابه به موضوع پرداخته اند و در دیدگاه اول مولفه های صرفه اقتصادی ، کارایی و اثربخشی به عنوان شاخص های اعمال این حسابرسی مطرح شده است اما آنچه که در اجرای حسابرسی عملکرد اهمیت ویژه دارد آشنایی با فرآیندها و فعالیتهای فنی و اجرایی دستگاهای دولتی جهت تعیین شاخص های زیر مجموعه مولفه های اصلی انجام حسابرسی است که دستیابی به آن نیازمند بسترهایی می باشد که میزان فراهم نمودن این بسترها و نگریستن به آن به عنوان الزامات انجام حسابرسیهای عملکرد قطعاٌ کمک ویژه ای به اجرای مؤثر آن خواهد کرد .
بنابراین در مطالب پیش روی سعی بر شناسایی چالش ها و تبیین و احصای عوامل تاثیرگذار ، با نگرش به بودجه ریزی عملیاتی شده است که می توان آنها را به عنوان بسترها و زمینه های انجام حسابرسی عملکرد در دیوان محاسبات کشور برشمرد - باقر پور و همکاران ،. - 1392 عامه مردم گزارش های حسابرسی مالی را به تنهایی برای ارزیابی عملکرد مدیران کافی نمی دانند و مدعی هستند که عملکرد مدیران باید از دیدگاه های دیگری نیز مورد ارزیابی قرار گیرد، که بتواند آنها ر ا به این تشخیص برساند آیا مالیات ها و عوارضی که دولت از آنها وصول کرده در جهت منابع عام مصرف شده است یا خیر و به این وسیله دامنه حساب خواهی مردم و پاسخگویی مسئولان را افزایش دهند.
چرا که در یک جامعه مردم سالار حاکمان اصلی و نهائی مردمند و آنها در چارچوب انتخابات با رأی خود قدرت را به کارگزاران تفویض می کنند و با واگذاری منابع مالی و سرمایه به آنها از آنان انتظار اعمال حاکمیت دارند شهروندان به عنوان ارائه دهندگان منابع به دولت خواستار دریافت خدمات می باشند و در این رابطه حق دارند از کارگزاران سؤال کنند و پاسخ بخواهند .و مدیران دولتی به دنبال کسب اطلاعات بیشتر و فراتر از اطلاعات مندرج در صورتهای مالی هستند که جهت تحقق این امر با استفاده از ابزار حسابرسی عملکرد به بررسی شاخصهای پاسخگویی از قبیل کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی می پردازند .
اما آنچه که از شواهد پیداست حسابرسی عملکرد در بخش دولتی پیشرفت چشمگیری نداشته است لذا این تحقیق به دنبال شناسایی و بررسی تنگناهای اجرای حسابرسی عملکرد دربخش دولتی می باشد - باباجانی ، - 1388 که این مشکلات را از دو منظر مشکلات حسابرسان و مشکلات مدیران در اجرای حسابرسی عملکرد مورد بحث و بررسی قرار داده است. حسابرسی عملکرد اصطلاح حسابرسی عملکردٌیا حسابرسی عملیاتی معمولاً به منظور ایجاد تفاوت بین حسابرسی صورتهای مالی جهت اظهار نظر حرفه ای بر روی آن و حسابرسی که جوانب انتخاب شده یک سازمان را خارج از محدوده حسابها رسیدگی می کند به کار می رود .
هدف از این حسابرسی ابتدا تعیین فرصتهایی جهت کارایی و صرفه اقتصادی بیشتر و بهبود اثربخشی در عملیات بوده که این اهداف به موارد مرتبط با اهداف سازمان نیز ارتقا یافت . تفاوت عمده حسابرسیها در اهداف آنها است. حسابرسی صورتهای مالی درگیر مواردی است که منتهی به اظهار نظر درباره صورتهای مالی می گردد و آنچه که حسابرسی عملیاتی نامیده می شود با هدف کارایی ، صرفه اقتصادی ، اثربخشی بیشتر و رسیدن به نتایج سودآور اجرا می شود . تفاوت عمده ای در رویکردهای موجود در حسابرسی صورتهای مالی و حسابرسی مدیریت یا عملیاتی وجود ندارد چهار مرحله زیر در هر نوع حسابرسی اجرا می شود :
-1 بررسی اولیه فعالیتها جهت به دست آوردن پیشینه لازم و ضروری؛
-2 ارزیابی مسئولیتهای مرتبط با فعالیتها در جهت اطمینان و از اختیارات مجاز و محدودیتهای عملی مرتبط؛
-3 مطالعه و آشنایی با خط مشی های برقرار شده توسط مدیریت از طریق رسیدگی اثربخشی روشهای عملیاتی و اداری و مشخص ساختن مناطق مشکل آفرین و ضعیف ؛
-4 گزارش نتایج حسابرسی و پیگیری جهت اعمال یافته ها و پیشنهادات .
حسابرسی عملکرد بر نحوه به کارگیری منابع سازمان متمرکز است و به سیستم های اطلاعاتی و درون سازمانی و دستورالعمل ها می پردازد و بیشتر به صورت مشاور مدیریت عمل می کند. به عبارت بهتر، حسابرسی عملکرد عبارت است از فرایند سیستماتیک ارزیابی صرفه اقتصادی، کارایی و اثربخشی عملیات تحت کنترل مدیریت و گزارش نتایج همراه با توجیه هایی برای بهبود عملیات به افراد ذیصلاح و ذینفع - حسینی عراقی،. - 1387 مفاهیم اساسی حسابرسی عملکرد دارای سه مؤلفه کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی است که از اهمیت زیادی برخوردار است .
امروزه ارزیابی کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی باید بخشی از فرایند عادی مدیریت هر واحد تجاری در بخش عمومی و خصوصی باشد و مدیران بررسی عملکرد را به عنوان یکی از مسئولیتهای خود برای کنترل فعالیتها تلقی کنند و ارزیابی مستقل عملکرد مدیران از طریق واحد حسابرسی داخلی یا حسابرسان مستقل صورت گیرد. ارتباط بین داده ، پردازش، ستانده و نیز کارایی، صرفه اقتصادی و اثربخشی را می توان چنین بیان نمود : صرفه اقتصادی نسبت داده های برنامه ریزی شده و دادههای واقعی با مقیاس، کارایی نسبت داده های واقعی به ستانده های واقعی و اثربخشی نسبت ستانده های واقعی به ستانده های برنامه ریزی شده است.
