بخشی از مقاله
چکیده
تاریخ بیهقی اثر ماندگار ابوالفضل بیهقی متعلق به قرن پنجم هجری است. قسمت های باقی مانده از تاریخ بیهقی مربوط بسرگذشت سلطان مسعود غزنوی است و به همین سبب معروف به تاریخ مسعودی می باشد. این تاریخ را می توان از بسیاری جهات مورد بررسی قرار داد. اما در این پژوهش کوشش ما بررسی شخصیت پردازی دراماتیک در داستان حسنک وزیر است.
برای رسیدن به این مقصود طبق ویژگی درام یک شخص به عنوان شخص همیشه حاضر و کلیدی به عنوان شخصیت اصلی و چند شخصیت فرعی در کنار آن بنابر داستان حسنک وزیر پرداخته شد که شخصیت اول را سلطان مسعود قرار داده و ابعاد شخصیتی وی از نماهای مختلف جسمی،اجتماعی و روانی به صورت مفصل پرداخته شد.
شخصیت های فرعی مورد بررسی حسنک وزیر، بوسهل زوزنی، بونصر مشکان، خواجه احمد حسن میمندی می باشند. این پژوهش نتیجه می گیرد که علیرغم اینکه ساختارهای داستان نویسی بیشتر قابل تطبیق با ادب معاصر می باشد در مورد تاریخ بیهقی چنین نیست. این اثر داستان پردازی زیبایی دارد و یکی از کلیدی ترین عنصر مشترک بین درام و داستان یعنی شخصیت به خوبی در آن پرورده شده که موجب بالا رفتن ظرفیت درام اثر گردیده است.
مقدمه
قسمت های باقی مانده از تاریخ بیهقی مربوط به سرگذشت سلطان مسعود غزنوی است و به همین سبب معروف به تاریخ مسعودی می باشد از آنجا که هر اثر درام فقط می تواند یک شخصیت اصلی داشته باشد ما شخصیت سلطان مسعود را به عنوان شخصیت اصلی و حاضر در تمام داستان های تاریخ بیهقی برگزیدیم هرچند داستان حسنک وزیر حول محور شخصیت حسنک در گردش است.
پرسش های پژوهش
شخصیت ها در داستان حسنک وزیر به چند دسته تقسیم می شوند و چگونه قابل بازآفرینی می باشد؟ Bپردازش شخصیت به عنوان یک عنصر مشترک و کلیدی بین درام و داستان حسنک وزیر چگونه خواهد بود؟
پیشینه پژوهش
مقاله پروین گلی زاده در جستار های ادبی با عنوان "بررسی قابلیت های نمایشی داستان حسنک وزیر" - گلی زاده، - 69-68 :1388 قابل اعتناست. نویسنده در این داستان صرفأ سیمای اشخاص را ترسیم کرده و گفتگو ، بحران ، تعلیق و عناصر نمایشی را بررسی و به شخصیتهای قهرمان و ضد قهرمان اشارهای کرده است در مقاله مضامین تصویری و نمایشی در تاریخ بیهقی - خان محمدی، - 36-34 : 1375 نویسنده عناصر نمایشی موجود در داستان حسنک وزیر را با دقت بیشتری بررسی کرده است.
همچنین در مقاله ای با عنوان نمایش شخصیت و شخصیتهای نمایشی در تاریخ بیهقی - رضوانیان ، -68 : 1389 - 51 درباره شخصیتپردازی در تاریخ بیهقی سخن رفته است. نویسنده معتقد است که شیوه ی بیهقی به شیوه برجسته سازی نمایشی متون دراماتیک نزدیک است . این مقاله که بحثی است درباره داستان حسنک وزیر براساس نظریه شخصیت پردازی سینمایی تدوین شده است .
در این پژوهش سعی شده است از منظری متفاوت به داستان حسنک وزیر جهت به روی پرده نمایش درآمدن توجه شود. به منظور رسیدن به این مقصود است که شخصیت ها به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم شده و سپس از نماهای مختلف جسمی،روانی و اجتماعی با استناد به داستان هایی موجود به قلم بیهقی پرورده شده اند. این پژوهش کوتاه سعی بر آن داشته راه را برای بازآفرینی تاریخ بیهقی با نشان دادن بخش کوچکی از آن هموار سازد.
-1 شخصیت پردازی دراماتیک در تاریخ مسعودی
در این قسمت به دلیل اهمیت مبحث شخصیّت پردازی، ابتدا درباره چگونگی آفرینش شخصیّت مسعود بر اساس عناصر درام سخن می گوییم سپس درباره تمامی شخصیت های فرعی که در روایات منتخبمان حضور دارند . ارسطو» می گوید: شخصیّت مجموعه ای است از خصایص . نویسنده باید بسیار بیش از آن مقداری که در فیلم مطرح خواهد شد درباره شخصیّت هایش بداند. شاید مفید باشد تاطرحی از زندگینامه شخصیّت های اصلی نوشته شود که درآن، گذشته خانوادگی، انگیزه ها، تمایلات فکری، موقعیّت اجتماعی، شغل، سرگرمیها، تحصیلات، مذهب،وضعیت تأهل، نژاد و ریشه های قومی آنان را تشریح نماید. -
-1 -1 شخصیت پردازی دراماتیک، بازآفرینی شخصیت اصلی
در» هرداستان، فقط یک قهرمان یا یک شخصیّت اصلی وجود دارد. شخصیّت اصلی کسی است که نیازی حیاتی دارد تا به چیزی که برایش مهم است، دست یابد. اگرچه ممکن است دو شخصیّت در فیلمنامه باشند که ظاهراً مساوی و هم ارز، یکدیگرند نقش یکی از آنها باید مسلط و مهم تر از دیگری پرداخت شود. -
در متن مورد نظر، به علت قطب بودن شخصیت مسعود در تمامی روایات وی را برگزیدیم چرا که اساساً تاریخ نیز به نام اوست و دست نویس اولیّه فیلمنامه، نیز بر اساس محور قراردادن شخصیّت مسعود پرداخته می شود. نیاز اولیّه وی که فیلم با آن آغاز می گردد رسیدن به قدرت و تخت سلطنت است.
نیاز» شخصیّت، انگیزه عمل و همچنین به وجود آورنده کشمکش، یعنی اساس تمام درام هاست . وقتی متوجه شدید که شخصیّت اصلی چه چیز می خواهد به چنگ آورد، خلق موانعی که راه دستیابی قهرمان را به هدف سد کند، آسان است. -
نیاز سلطان مسعود در دستیابی به قدرت و حرکت وی با سپاه با این هدف، طبیعتاً در این مسیر با موانعی از قبیل بر تخت نشاندن برادر و نزاع با دربار پدر رو به رو می شود و در مقابل گروهی نیز به هواخواهی وی بر می خیزند و دو صف پدریان و پسریان را که در مقابل یکدیگر می ایستند شاهد می شویم که خود سبب خلق کشمکش های بسیار می گردد. کشمکش در این اثر محدود به شخصیت اصلی نمی ماند و شخصیت های فرعی را نیز که همگی تشنه قدرت اند در بر می گیرد.
» در هر داستان، کشمکش های اصلی و کشمکش های فرعی، موانع و برخوردها وجود دارند. این نوع کشمکش ها درجات مختلفی دارند، اما در مجموع نیروی گیرایی برای جلب توجه و علاقه تماشاگر به دست می دهند«
در بنای زندگی نامه شخصیّت توجه به نمای جسمانی، نمای اجتماعی، نمای روانی شرط است. در مورد شخصیت اصلی مان مسعود:
-2 -1 بازآفرینی نمای جسمی مسعود غزنوی
جنس : مرد سن : داستان زندگی مسعود در این بازآفرینی از سال421 یعنی آغاز سلطنت وی تا سال 432 یعنی پایان زندگی وی را شامل می شود. جوزجانی می گوید وی هنگام مرگ چهل وپنج سال داشت.
وزن وقد:
» مسعود خیلی زود در دوران جوانی - کلان - و یا به اصطلاح امروز چاق شد، چاقی مفرط بدان صورت که دیگر نمی توانست بر اسب سوار شود و بر فیل می نشست. -
» و پس از آن امیر چنان کلان شد که همه شکار بر پشت پیل کردی و دیدم وقتی در حدود هندوستان که از پشت پیل شکار می کردی، و روی پیل را از آهن بپوشیده بودند، چنانکه رسم است. شیری سخت از بیشه بیرون آمد و روی به پیل نهاد. امیر خشتی بینداخت و بر سینه شیر زد، چنانکه جراحتی قوی کرد . شیر از درد و خشم یک جست کرد، چنانکه هردو دست شیر قلم کرد. شیر به زانو افتاد و جان بداد و همگان که حاضر بودند، اقرار کردند که در عمر خویش از کسی این یاد ندارند.
ظاهر کلی وی
سلامت کلی وی: سالم، مسعود از نظر جسمانی دارای سلامت کامل است و از این جهت ظرفیّت درام را داراست. اگر چه در سال های آخر زندگی اش به دلیل نابه سامانی اوضاع سیاسی و اجتماعی احوال وی آشفته می شود ولی در کل در سلامتی به سر می برد.
شخصیّت» هایی با بیماری روانی، از نظر دراماتیک ارزش اندکی دارند. آنها ممکن است بدون داشتن انگیزه ای مشخص هرکاری را انجام دهند. اغلب بینندگان همدلی اندکی با این گونه شخصیت ها دارند. -
-3 -1 بازآفرینی نمای اجتماعی مسعود غزنوی
پس زمینه طبقاتی: مسعود بالاترین فرد در جامعه است. پادشاه است و در رأس هرم است. هرچند نوه سبکتگینی است که غلامی بود که به علت قامت درازش کسی وی را خریدار نبود تا اینکه سامانیان وی را خریدند و به دلیل شایستکی او را بر کشیدند تا جایی که قاتل جانشان گشت و سلسله جدید تشکیل داد. اما در خلال داستان ما بالاترین طبقه جامعه وی است.
