بخشی از مقاله
چکیده
»صمد بهرنگی - 1318-1347 - « معروف به بهرنگمحقّ،ق،مترجم، شاعر و از داستان-نویسان بزرگ و معاصر اقلیم آذربایجان است که در طول عمر کوتاه و پر بار ادبی خویش آثار متعددي را خلق کرد.درو پیدایش ادبیات داستانی کودك و نوجوان نقش مهم و انکار ناپذیري را بر عهده دارد. معروفترین اثرش »ماهی سیاه کوچولو« است. او در این داستان با تمثیل قرار دادن ماهی سیاه کوچولوبه واقعیتهاي جامعهي عصر خود اشاره میکند و چهرهي یک فرد مبارز و انقلابی را براي مخاطبان خویش به تصویر میکشد. ماهی سیاه تمثیلشخصیتی راهبر، داراي يقوهتفکّر و جسارت است که شخصیتهاي دیگر این فابل را تحت رهبري گیردمی . این داستان داراي شخصیت حیوانی است که نویسنده با دادن خصلتهاي انسانی،هر یک را تمثیلشخصیتی انسانی قرار داده است. شخصیت انسانی دادن به حیوانات از مصادیق استعاره به شمار میرود. چنین تصویرگري و تجسم بخشی از زندگی انسانها اغلب براي مقاصد سیاسیفلسفی، و عموماً به قصد تعلیم به کار میرود.در این مقاله سعی شده است که به بررسی محتواي داستان »ماهی سیاه کوچولو«با تکیهشخصیبرت و شیوههايشخصیتپردازي در آن پرداخته شود.
کلید واژهها:ادبیات کودك و نوجوان، بهرنگی، تمثیل، ماهی سیاه کوچولو،شخصیت و شیوههاي شخصیتپردازي
پیشینه
بهرنگی یکی از نویسندگان شاخصادبیات کودك و نوجوان است.پژوهشهایی در مورد او و آثارش انجام شده است که میتوان به کتابهاي»برادرم صمد بهرنگی« از اسد بهرنگی، »تحلیل محتواي آثار صمد بهرنگی« از سلمان صفریان و »صمد:ساختار یک اسطوره« از محمد هادي محمدي و دکتر علی عباسی اشاره کرد کهدر بخش دوم این کتاب - فصل هشتم - بهمبحثشخصیتشناسی - شخصیتهاي جانوري،پدیدههاي طبیعی بیجان و انسانی - آثار بهرنگی با بیان شاهد مثال پرداخته شده است.مقالههایی نیز با عنوان »بررسی تطبیقی آثار صمد بهرنگی و شل سیلور ستاین« از نسترن نصرت زادگان و »بررسی شگردهاي جلوهگري مقولههاي اقتدار و آزادي در داستانهاي فارسی کودك«از علی شیروانی و همکاران نوشته شده که یکی از داستانهاي بررسی شده در آن، داستان ماهی سیاه کوچولو و تحلیل آن استام.ا در این مقاله،به تحلیل داستان ماهی سیاه کوچولو،شیوههاي شخصیتپردازي،بررسی و تقسیمبنديانواع شخصیتهاتوجباه به نقشی که در نحوهي ساختن پیرنگ و کاربرد آن در داستان دارند پرداخته شده است.
مقدمه
ادبیات کودکان و نوجوانان شاخهاي از ادبیات است که ارتباط تنگاتنگی با نظام آموزش دارد وبهآثار» ادبی، هنري، علمی و تخیلی ویژهي کودکان و نوجوانان میگویند که به قصدبیان واقعیتها و حقایق زندگی و عواطف و اندیشههاي اصیل انسانی و نیز برانگیختن و تقویت تخیل آنان به زبان و بیانی رسا،گیرا، دلنشین و تأثیر گذار سروده، نوشته یا گردآوري شود.« - انوشه،ج1، - 78:1375این نوعادبیازات قوي هتخیل کودکان و نوجوانان را پرورش میدهد و نقشیمهم و سازنده در شکلگیري شخصیت کودك، اعتقادات و آرمانهاي او دارد. - همان - از داستاننویسان معروف ادبیات کودکان و نوجوانان میتوان به طالبوف، درویشیان، یاقوتی و مرادي کرمانی اشاره کرد.
معروف - ترین اثر عبدالرحیم طالبوف تبریزي - - 1250 ه.ق کتاب احمدیا سفینهي طالبی است. »احمد فرزند خیالی نویسنده است که سوالات ساده و در عین حال حساسی دربارهي اوضاع ایرانو علل عقب ماندگی آن از پدر میکند و این پرسش و پاسخ آیینهي تمامنمایی از مشکلات وگرفتاريهاي ایران آن روز را باز میتاباند. - «سپانلو، - 37:1366در این کتاب به موضوعهاي علمی، سیاسی،اجتماعی و فلسفی اشاره شده و از اولین آثار جدید تربیتی براي نوجوانان در زبان فارسی است. - میرعابدینی،ج1و2، - 24:1387علی اشرف درویشیان - متولد - 1320 و منصور یاقوتی - متولد - 1327 از نویسندگان پیرو بهرنگیازو معلّمان روستایی بودند.
درویشیان »در داستان گازولک و هتاوبه موضوع بیکاري و نداري مردان،صبوري زنان،بهثیرتا فقر و بیماري و جهل بر کودکان توجه ویژهاي دارد.« - همان: 546یاقوتی - نیز در آثارش به بیان خاطراتی محدود از دوران کودکی خویش و تجربیاتی از زندگی محرومان اشاره میکند و در داستانهاي مجموعهي زخم - 1352 - ،مجموعهي داستان کودکی من - 1354 - وبچباههاي ده خودمان - - 1354 زندگی کودکان روستا را به تصویر میکشد. - همان: - 548-549هوشنگ مرادي کرمانی - متولد - 1323 نیزقصدرههاي مجید داستانهاي انتقادي شیرینی را بر مبناي خاطرات دوران کودکی خود نوشته است. - همان: - 825صمد بهرنگی از داستاننویسان روستایی است که در جوانی با گردآوري افسانههاي آذربایجان و چاپ داستانها و مقالههاي خود دربارهي دردشناسی آموزش و پرورش به بررسی مشکلات نوجوانان جامعه و سپس به نگارش داستانهایی واقعگرا از زندگی کودکان روستایی پرداخت.
او با خلق آثاري چون: عادت، پوست نارنج وپسرك لبوفروش که حاصل تجربیات و مشاهدات معلّمی اوست با بیانی شیوا و رسا و با نگاهی تازه به بیداد فقر و جهل در جامعه اشاره کرد و با جسارت و شهامت خود اوضاع روزگارش را تشریح نمود. - همان: 544او - به علّت داشتن دیدگاهمارکسیستی و فعالیتهاي پنهان خود با این گروه در رود ارس غرق شد.در آثار او به صراحت اشارهاي به این اندیشهها نشده استام؛ا با اندکیدقّت میتوان نشانههاي روشنی از آنها را در ساختار حوادث و شخصیتهاي داستانی او پیدا کرد که به چند مورد اشاره میشود: مبارزه با خرافات،اهمیت دادن به عمل و پویایی،اعتقاد به آرمان شهر،جدا کردن حق و باطل از یکدیگر،تاکید بر تضاد طبقاتی،امید آفرینی و نگرش مثبت داشتن به آینده،پرورش کینهي انقلابی درون
