بخشی از مقاله
چکیده
هدف از تحقیق حاضر، تبیین رابطه بهره وری نیروی انسانی با خلاقیت و نوآوری کارکنان دانشگاه فرهنگیان فارس بوده است. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری پژوهش 70 نفر از کارکنان دانشگاه فرهنگیان فارس بوده که بر اساس جدول کرجسی و مورگان 59 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. جهت جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه بهره وری نیروی انسانی، خلاقیت و نوآوری استفاده گردید.
در تجزیه و تحلیل داده ها از روش آماری ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و تحلیل واریانس استفاده شده است. نتایج تحلیل آماری به دست آمده نشان داد که بین ابعاد بهره وری نیروی انسانی با خلاقیت رابطه معناداری وجود دارد . همچنین بین ابعاد بهره وری نیروی انسانی با نوآوری رابطه معنادار وجود دارد، که از بین ابعاد بهره وری نیروی انسانی با خلاقیت بعدهای توان و آمادگی کاری، انگیزش و از بین ابعاد بهره وری نیروی انسانی با نوآوری بعدهای حمایت سازمانی - کمک - ، سازگاری محیطی و ارزیابی - بازخورد - رابطه قوی تری را نشان داده اند.
مقدمه
از مهمترین مواردی که در هزاره سوم میلادی زندگی بشر را به رشد و تکاپو و تغییر و تحول واداشته است، فرایند خلاقیت، نوآوری و بهره وری می باشد که پایه و اساس تغییر و تحول در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... به شمار می رود و این تحولات از پیشرفت های علمی بشر در زمینه های مختلف که در سطح جهانی رخ می دهد نشات می گیرد. کولین کلیپسن، استاد پیشین معماری و تحقیق در دانشگاه میشیگان می گوید: نوآوری استفاده موفقیت آمیز تجاری از یک راه حل نو است. پیتر دراکر، نوآوری را به صورت تغییری که بعد جدیدی از عملکرد به وجود می آورد تعریف می کند.
بنابراین به طور خلاصه، از دید فنی، کلمه نوآوری به معنای ارائه موفقیت آمیز ایده های نو است. جوهره اصلی نوآوری، خلاقیت است - هریس،2008،ص. - 12 اریک فرم چنین بیان می دارد: خلاقیت توانایی دیدن - آگاه بودن - و پاسخ دادن است. بر اهمیت فرایند تفکر در خلاقیت دلالت دارند. همه تعاریف فوق بر »ایجاد چیز جدیدی« تاکید می کنند، همچنین بر اهمیت فرایند "تفکر در خلاقیت" دلالت دارند. - رضاییان،1388،ص - 102 مور هد، خلاقیت را فرایند تکامل بخشیدن به دیدگاه های بدیع و تخیلی در باره موفقیت های مختلف تعریف نموده است.
بنابراین خلاقیت به معنای توانایی ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد یا ایجاد پیوستگی بین ایده هاست. با نوآوری، این اندیشه های نو به محصول تبدیل می شود. به عبارت دیگر، در خلاقیت، اطلاعات به دست می آید و در نوآوری، آن اطلاعات به صورت های گوناگون عرضه می شود. - رابینز،. - 1991 امروزه مفاهیم خلاقیت و نوآوری آن قدر در کنار یکدیگر به کار برده می شوند که برخی این دو را مترادف و هم معنا می دانند، در حالی که از منظر علمی، تفاوتی اساسی در معنای این دو واژه وجود دارد.
ادامه حیات سازمان های گوناگون به خلاقیت و نوآوری بستگی دارد و بدون تغییرات ناشی از بکارگیری ایده های جدید، سازمان های گوناگون به خلاقیت و نوآوری بستگی دارد و بدون تغییرات ناشی از به کار گیری ایده های جدید، سازمان ها نمی توانند خود را با تغییرات محیطی مطابقت دهند و به فعالیت خود ادامه دهند. بر اساس تعاریف، خلاقیت بیشتر متوجه تولید ایده های نو و جدید است در حالی که نو آوری به مرحله ای منتهی می شود که ایده یا محصول ناشی از آن کاریردی شود.
در ادامه برخی از این تعایف ارائه می گردد. خلاقیت، یک فعالیت ذهنی و عقلانی برای به وجود آوردن ایده های جدید و بدیع است ،در حالی که نوآوری تبدیل خلاقیت - ایده نو - به عمل یا نتیجه - سود - است. در واقع نوآوری، عملیات و مراحل مورد نیاز برای نتیجه گیری از یک فکر بکر - خلاقیت - با یک واقعیت است. خلاقیت به معنای ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد با ایجاد پیوستگی بین ایده ها است در حالی که نوآوری گرفتن ایده خلاق و تبدیل آن به محصول، خدمات و روش های جدید عملیات است.
فراگرد خلاقیت شامل شش مرحله می باشد که عبارت اند از: -1 ایجاد نگرش موافق برای پذیرش افکار و طرح های جدید -2 افزایش حساسیت افراد نسبت به مساله -3 مهیا ساختن شرایط خلاقیت از طریق فراهم کردن مواد خام لازم -4 ایجاد سلامت فکر -5 استمرار فعالیت ضمیر ناخودآگاه بر روی مساله -6 درخشش ناگهانی یک فکر - پرچ و دیگران، 38،. - 1389 چنان چه خلاقیت به معنای آفرینش طرح واندیشه نو است، مهمترین روش های اندیشیدن عبارت اند از: -1 قیاس - حرکت ذهن از کل به جزء - -2 استقراء - حرکت ذهن از جزء به کل - -3 تمثیل - در این روش، ذهن در پی شباهت ها می رود و با مشاهده شباهت های موجود در دو چیز، به نتایجی دست می یابد - . - توکلی،1383،صص. - 213-214 اعتقاد بر این است که برای پرورش خلاقیت سه عامل باید تحقق یابد:
-1 مهارت های مربوط به خلاقیت: این مهارت ها نوعی از ویژگی های شخصی هستند که موجب خلاقیت فردی میشوند
-2 مهارت های مربوط به موضوع: این مهارت برای حل مسائمعین و اجرای کار خاص مورد نیاز است. برای نمونه فرد تنها در صورتی ممکن است در فیزیک هسته ای خلاق باشد که اطلاعات درباره آن داشته باشد. بنابراین انسانی قادر است در یک زمینه خلاق باشد که مهارت هایی درباره آن داشته باشد.
-3 انگیزه درونی: اگر کسی دو مهارت مربوط به خلاقیت و موضوع را داشته باشد ولی انگیزه خلاقیت نداشته باشد نمی تواند به کار خود ادامه دهد. انگیزه در واقع انرژی لازم برای تحقق کار خلاق است. انگیزه درونی نقش سازنده تری در تحقق خلاقیت دارد و موجب می شود فعالیت به خاطر خود عمل انجام شود؛ زیرا خود لذت بخش است. در هر حال انگیزه امری کاملا فردی است، یعنی یک کار معین برای فردی خاص در یک موقعیت زمانی ویژه ممکن است جالب باشد.
- فیضی،1388،صص. - 402-403 برای ارتقای سطح نوآوری و خلاقیت، شناخت چهار p دارای اهمیت است: محصول، امکانات، فرایند - تکنیک ها - و خلاقیت فردی و گروهی. اولین p یعنی محصول یا نتیجه، حادث نخواهد شد مگر آن که سه p دیگر وجود داشته باشد. خلاقیت را می توان هم از طریق فراگیری فنون - فرایندها - و هم از طریق افزایش خلاقیت فردی و گروهی، ارتقا بخشید. اگر این امور در فرهنگ مناسب سازمانی روی دهند حاصل آن نوآوری خواهد بود. جدول شماره 1 چگونگی رابطه چهار p با یکدیگر را نشان می دهد. بنابراین چهار نوع اصلی نوآوری وجود دارد:
-1 نوآوری محصول که به محصولات یا خدمات جدید یا ارتقای محصولات یا خدمات قبلی ،می انجامد.
-2 نوآوری فرایند که به فرایندهای بهبود یافته در سازمان برای مثال در بخش های عملیات ،مدیریت منابع انسانی یا امور مالی منتج می شود . این نوآوری بر بهبود اثربخشی و کارآیی تاکید می ورزد.
-3 نوآوری بازاریابی به کارکردهای بازاریابی تبلیغ ،قیمت گذاری و توزیع و همچنین دیگر کارکردهای محصول به غیر از توسعه محصول - مانند بسته بندی یا تبلیغات - مربوط می شود.
-4 نوآوری مدیریت روش مدیریت سازمان را بهبود می بخشد. بررسی سازمان های موفق حاکی است که این سازمان ها در مقایسه با سازمان های کمتر موفق، محصولات و ایده های جدید بیشتری را طراحی می کنند، از منابع خود به صورت کارآمدتر و موثرتر بهره می گیرند، به صورت خلاق تری محصولات خود را تبلیغ و برای فروش عرضه می کنند و از مدیریت اثربخش تری برخوردارند. - هیگینز،24،. - 1388 عملکرد مدیر عبارت است از میزان کارایی و اثر بخشی او در تعیین هدفهای مناسب و تحقق آنها. به زبان سادهتر اثربخشی، یعنی انجام دادن کار درست و کارآیی یعنی درست انجام دادن کار .کارآیی عموماً اشاره میکند به نسبت بازده و هزینه و تلویحاً به معنای بیشتر، بهتر، سریعتر و ارزانتر است یا به عبارت دیگر به معنای خوب انجام دادن هر امری بدون افت و اتلاف است.
کارآیی بر چگونگی انجام کار تأکید میکند، اثر بخشی متفاوت از کارایی است. تمرکز و تأکید آن بر نتایج کار است. از دید پیتر دراکر، اثر بخشی کلید موفقیت سازمان محسوب میشود. به زعم وی نیاز مدیران به ایجاد شرایط و فرصتهای مطلوب و موفقیتآمیز در کار سازمانها، تلویحاً اثر بخشی را بیشتر از کارآیی لازم میشمارد. - علاقه بند،1391،ص. - 33 بهرهوری مفهومی است که از معادله روبرو تشکیل شده است: "اثر بخشی + کارایی= بهرهوری" . به نظر میرسد اصطلاح »بهرهوری« برای اولین بار در نوشته ها و عقاید اندیشمندان اقتصادی مکتب مرکانتی لیسم - سوداگری - مطرح شده باشد.
در رابطه با تعریف کاربردی بهرهوری، تعریف پذیرفته شدهای که مورد توافق همگان باشد، وجود ندارد، اما در اینجا به تعدادی از این تعاریف اشاره میشود: در اطلاعیه تشکیل مرکز بهرهوری ژاپن در سال 1955 در ارتباط با اهداف ناشی از بهبود بهره وری چنین بیان شده است: »حداکثر استفاده از منابع فیزیکی، نیروی انسانی و سایر عوامل به روش های علمی به طوری که بهبود بهرهوری به کاهش هزینههای تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و بالا رفتن سطح زندگی همه آحاد ملت منجر شود. - طاهری،1389،ص. - 21 بهرهوری یک فرهنگ و یک نگرش عقلانی به کار و زندگی است که هدف آن هوشمندانهتر کردن فعالیتها برای دستیابی به زندگی بهتر و متعالیتر است.
- خاکی،1388،ص. - 21 بهره وری نیروی انسانی عبارت است از، استفاده ی بهینه از مجموعه استعدادها و توانایی های بالفعل و بالقوه منابع انسانی در جهت افزایش کمی و کیفی تولید و کاهش تلفات و ضایعات، به گونه ای که افراد ضمن ارائه ی کار بهتر و بیشتر، از زندگی کاری مطلوب تری برخوردار گردند. - ابیلی و دیگران،. - 1388 بر اساس نتایج بررسی ها و کاوش های پژوهشگران، از میان کلیه عوامل موثر در ارتقای بهره وری، نقش انسان بسیار مهم تر از سایر عوامل است. هرگونه توسعه بهره وری در گرو توسعه ی هماهنگ انسان با آن است. عامل انسانی و خلاقیت های انسانی دارای نقش کلیدی درکلیه ی فعالیت ها و رخدادهاست، به همین دلیل از عوامل مهمی است که قادر خواهد بود.
