بخشی از مقاله
چکیده
معماری پایدار یکی از مباحثی است که اخیراً در کشور ما مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. نگاهی گذرا به معماری بومی مناطق مختلف ایران حکایت از شناخت خصوصیات محیطی، به خصوص اقلیمی پهنه های متنوع ایران، چاره اندیشی هوشمندانه نیاکان ما برای استفاده هرچه بیشتر از مواهب طبیعی برای مقابله با مشکلات و ناهنجاری های اقلیمی- محیطی آن دارد. معماری بومی تبریز که دارای ارزش و هویت معماری و شهرسازی است از نقاط شاخص ایران می باشد. با این اوصاف، این مقاله به بررسی این موضوع می پردازد که معماری بومی تبریزدقیقاً منطبق با شرایط محیطی و اقلیمی بوده و دارای هویت بومی تبریز، با هدف کاربرد این راهکارهای اقلیمی- کالبدی جهت طراحی پایدار در این منطقه است.
مقدمه
نظریه توسعه پایدار و در پی آن معماری پایدار از بحث انگیزترین موضوعات معماری معاصر است. در واقع معماری پایدار امری فراگیر بوده و دغدغه اصلی آن مربوط به مسأله محیط زیست است. در واقع می توان گفت طراحی پایدار نوعی از معماری است که از حداکثر استعدا دهای محیطی برای آسایش مصرف کنندگان سو د می جوید و ابزار ها و راهکارهای هوشمندانه ای در این راه به کار می گیرد در حالی که شرایط نامطلوب حاصل از ساخت و ساز را به حداقل سوق می دهد. که با بررسی ویژگیهای اقلیمی معماری سنتی هر منطقه از این جهت حائزاهمیت است که میتوان با مطالعه همه جانبه عوامل تأثیرگذار بر آن ، نحوه استفاده از شرایط مطلوب اقلیمی یا راههای مقابله با شرایط سخت آب و هوایی را در مقیاس واحدهای مسکونی به دست آورد.
پایداری از نظر لغوی
در لغت نامه دهخدا پایداری به معنای با دوام وماندنی آمده است . در فرهنگ معین این واژه به معنای پایدار بودن و مقاومت از مصدر" پایش " به معنای پایداری کردن و استقامت نشان دادن است.
تعاریفی از معماری پایدار
معماری پایدار به قرن 19 بر می گردد . جان راسکین ، ویلیام موریس و ریچارد لتابی از پیشگامان نهضت معماری پایدار محسوب می شوند . راسکین درکتاب" هفت مشعل معماری " خود میگوید که برای دستیابی به رشد و پیشرفت می توان نظم هارمونیک موجود در طبیعت را الگو قرار داد . موریس بازگشت به فضای سبز حومه شهر و خودکفایی و احیای صنایع محلی را توصیه می کرد .هدف از طراحی ساختمان های پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط از نظر انرژی وبهره برداری از منابع طبیعی است ، که شامل قوانین زیرمیباشد کاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید توسعه محیط طبیعی حذف یا کاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت در صنعت ساختمان اما به طور کلی تعاریف زیر را از معماری پایدارمی توان مطرح کرد:
ساختمانی که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع ترمنطقه و جهان دارد . خلق محیط انسان ساخت و مدیریت متعهدانه آن بر مبنای اصول بوم سازگاری و بازدهی منابع .این اصول عبارتند از : به حداقل رساندن صرف منابع تجدید ناپذیر، ارتقا و بهبود شرایط محیط طبیعی و حداقل آسیبهای بوم شناختی بر محیط - چارلز کی برت - 1994 تبیین رابطه متعادل تر و همزیستانه اثرمعماری با محیط که بر کنش مندی خودآگاه اثر معماری نسبت به شرایط محیطی پی ریزی شده است. - هاگان - 2001 طراحی پایدار و همگن ، طراحی ای تلقی میشود که در آن هر جزیی به عنوان بخشی از کل بزرگ تر به خوبی مورد توجه قرار گیرد - موسسه راکی مونتین - " طراحی پایدار به مفهوم درونی و اساسی از مکان منتج خواهد شد. فرآیندی که به احیا شدن بیش از تحلیل بردن می انجامد و در واقع علم و هنر برقراری ارتباطی مناسب بین محیط انسانی و جهان طبیعت است. - ون در رین -
اصول معماری پایدار
اصولی که باید رعایت شود تا یک ساختمان در زمره بناهای پایدار طبقه بندی شود به شرح زیر است - قیاسوند، - 1385
اصل اول : حفظ انرژی
اصل دوم : هماهنگی با اقلیم
اصل سوم : کاهش استفاده از منابع جدید
اصل چهارم : برآوردن نیازهای ساکنان
اصل پنجم : هماهنگی با سایت اصل ششم : کل گرایی
الگوهای معماری پایدار
امروزه ساختمان ها نیز بخشی از محیط زیست را تشکیل می دهند و بخش اعظمی از آلودگی های زیست محیطی را ایجاد می کنند .البته نمی توان ساخت و ساز را متوقف کرد ولی با یک تفکر ، طراحی و برنامه ریزی دقیق، میتوان ساختمان هایی ساخت که کمترین تاثیر منفی را بر محیط زیست داشته باشند . معماری پایدار یکی از ایده های برنامه ریزی و طراحی برای ساخت چنین ساختمانهایی است .بطور کلی در تعریف پایداری سه رکن اصلی زیر وجود دارد:
ارتقای کیفی زندگی و سلامت انسانها نسل حاضر و نسلهای آینده تامین نیازهای روزمره انسان حفظ سیستم های اکولوژیکی و منابع انرژی هدف کلی از طراحی پایدار در یک ساختمان این است که به واسطه بهره وری صحیح از انرژی و منابع طبیعی تأثیر سوء ساختمان بر محیط زیست کاهش یابد . یک طرح پایدار همزمان در پی رسیدن به ارزش های زیباشناختی، زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی اخلاقی و معنوی است . بنابراین می توان الگوهای زیر را در معماری پایدار ارائه کرد:
به حداقل رساندن بهره برداری از منابع تجدید ناپذیر و به کارگیری انرژی های طبیعی و تجدید پذیر ارتقاء کیفیت محیط زیست و گسترش محیط زیست طبیعی از بین بردن یا به حداقل رساندن مصرف مواد آلوده و سمی حفظ هویت فرهنگی و قومی ترویج زندگی سالم استفاده خردمندانه از زمین و همگونی شکل ساختمان با محیط زیست اقتصادی بودن ساخت و ساز با استفاده از فناوریهای جایگزین کارآمد جلوگیری از ایجاد آلودگی صوتی و هوا بنابراین معماری پایدار به خلق یک محیط سالم بر پایه بهرهوری از منابع ، حفاظت از منابع تجدید ناپذیر، کاهش مصرف انرژی های تجدید پذیر و ارتقاء کیفی زیست کمک خواهد کرد. - حاتمی گلزاری ، - 1387
شناخت تبریز:
تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی است . در 46 درجه و 25 دقیقه طول شرقی و38 درجه و دو دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است ، ارتفاع آن از سطح دریا 1340 متر می باشد . با وسعتی حدود 11800 کیلومتر در قلمرو میانی خطه آذربایجان و در قسمت شرقی شمال دریاچه ارومیه و619 کیلومتری غرب تهران قرار دارد و در 150 کیلومتری جنوب جلفا ، مرز ایران وجمهوری آذربایجان قرار گرفته است .
تبریز ازشمال به شهرستان مرند و اهر از جنوب به شهرستان مراغه و هشترود از شرق به شهرستان بستان آباد سراب و میانه از غرب به صورت جلگه ای رسوبی همواری با شیب متوسط به دریاچه ارومیه و استان آذربایجان غربی محدود شده است.زبان امروزی مردم تبریز به ترکی آذربایجانی، ترکی آذری، آذربایجانی و آذری معروف است. هم چنین در کتاب »حدایقالسیاحه«، زینالعابدین شیروانی - معاصر فتحعلی شاه و محمد شاه - نیز تأیید میکند که ساکنین تبریز به این زبان سخن میگویند - شهسواری،1382، - 33
یکی از نکته های قابل توجه در توسعه شهر تبریز در نظر گرفتن آسایش مردم، مسائل بهداشتی و نحوه اداره شهرونظارت یر توزیع فعالیت هاست. وجود یک بازار و یک کاروانسرای بزرگ در کنار مسجد دروازه های اصلی شهر برای استقرار کاروانیان ،چهارپایان،وکالاها،توجه به مسائل بهداشتی یا ملزم کردن کاروانیان به استحمام در حمام های کنار دروازه ها پیش از ورود به شهر،حتی در حد طرح موضوع نیز با ارزش و قابل توجه است.
