بخشی از مقاله
چکیده
توسعه پایدار شهری ، توسعه ای است که به تمامی ابعاد اجتماعی ، اقتصادی و محیطی با توجه به مفهوم ساکنین شهر از پایداری توجه نماید و توسعه هر بعد با تخریب بعد دیگر همراه نباشد. ورودی شهرهای قدیم ایران به طور اخص در کلیت شهرها مورد توجه بوده است ، ورود به شهر بیشتر به معنای نفوذ از یک نقطه به یک زیستگاه محصور بود اما در شهرهای امروزی شکل ورود به شهر تغییر کرده و عینیت کالبدی خود را از دست داده ، ورودی شهرهای امروز غالبا فاقد ساختار مشخص ، سیمای مطلوب برای مسافران و جذابیت مناسب و پوشش گیاهی کافی هستند . امروزه جریان توسعه کالبدی شهرها با سرعت بیشتری دنبال می گردد ، با توسعه گریز ناپذیر شهرها ، عرصه های مبادی ورودی شهرها نیز به بخشی از بافت درون آنها تبدیل می گردند .
ما به دنبال بازنمایی هویت گمشده یک ورودی قدیمی در مقیاس شهر تاریخی و مرتبط نمودن ورودی به عنوان یک فضای مجزا در ارتباط بخشی بین دو حوزه فضایی متفاوت هستیم . برای انجام این امر مهم ، از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و شیوه های مرور متون و منابع در بستر مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج کلی بدین شرح می باشد : ورودی شهرهای امروزی از ساختار مشخص ، وضوح مطلوب و جذابیت بصری برخوردار نیستند و تصویر ذهنی مردم هم نسبت به ورودی شهرهای قدیمی از بین رفته لذا در این تحقیق برآن شده ایم بر ارزش بخشیدن به کل بافت تاریخی در جهت ارتباط قدیم و جدید از طریق یک فضای واسطه بنام ورودی که در نهایت بتوانیم ورودی شهری پویاتری را طراحی کنیم .
واژههای کلیدی : توسعه پایدار شهری ، ورودی شهرها ، بافت قدیم
-1 مقدمه
مراجعه به سوابق تاریخی شهرها نشان می دهد که از دیر باز اهمیت ورود به یک شهر تا آن حد بوده که الزامات متنوعی را به دنبال داشته است . این الزامات بعضا هنوز هم در لایه های متقدم شالوده و استخوان بندی کالبدی عملکردی شهرهای تاریخی نمود دارند.نگاه به گذشته و تامل در ارزشهای تاریخی مبادی ورودی ، بررسی زمینه های تداوم مفاهیم میراثی شهرهای تاریخی در کالبد جدید و در اشکال متناسب ، نو و کار آمد را ایجاب می نماید . نگاه به حال ، به همراهی و هماهنگی شان و جایگاه حوزه های ورودی با شانیت شهرها تاکید ورزیده و در نهایت نگاه به توسعه گریز ناپذیر شهرها نوعی آینده نگری به منظور به حداقل رساندن دغدغه های بافت آتی آنها را به همراه دارد . - مغاره ، 1388، ص - 90
فضای ورودی بناها چه از نظر عملکردی و چه بصری ، به ویژه برای بناهای درون گرا ، یک فضای اتصال دهنده و رابط بوده و عملکردهائی همچون تامین ارتباط بین فضاهای درونی و بیرونی - عمومی و خصوصی - و نظارت بر ارتباط - کنترل - تامین امنیت ، رعایت سلسله مراتب محرمیت - را بر عهده داشته است . فضاهای ورودی در کنار این عملکردهای اصلی ، دارای عملکردهای جنبی دیگری نیز بودند نظیر عملکردهای اجتماعی که از آن جمله می توان به تماس ها و تبادلات اجتماعی و اقتصادی و فعالیت هایی نظیر استراحت و انتظار ، بدرقه و استقبال ، برگزاری اعیاد و جشن ها و عزاداری ها اشاره نمود . - بحرینی و علی طالب بابلی ، 1381 ، ص - 14
امروزه مبادی ورودی شهرها از جمله فضاهای فراموش شده آنها بوده که از مشکلات و نابسامانی های متنوعی برخوردار هستند . این نابسامانی ها در دو سطح نمود می یابند . برخی از این نابسامانی ها منجر به آن گردیده اند که مبادی ورودی از حداقل مولفه های خوانده شدن به عنوان یک محیط و فضای مطلوب شهری بی بهره باشند . تصاویر و کیفیاتی که امروزه در قالب ورودی های شهرها در اختیار قرار می گیرند ، این عرصه ها را به پست ترین لایه های فضایی شهرها تبدیل نموده است . کیفیت ساخت و سازهای حاشیه مبادی ورودی که به صورت مجتمع های پراکنده و منفصل ظهور یافته اند ، بر فقدان برنامه ریزی و خودرو بودن جریان توسعه و نیز نبود نظارت در مبادی ورودی تاکید می ورزند .
در سطح دوم ، فقدان غالب ویژگی های کلیدی هیچ گونه سنخیت و تناسبی میان شرایط موجود این حوزه ها با کیفیت فضایی مورد انتظار از مبادی ورودی را برقرار نمی سازد . بنابراین امروز با توجه به مسائل و مشکلاتی که شهرها دارند بایستی به ابعاد و اصول توسعه پایدار شهری توجه نمود و برای رسیدن به توسعه پایدار انسانی ، شهر پایدار و پایداری شهری باید خصوصیاتی که یک شهر سالم لازم است داشته باشد مد نظر قرار داد . این تحقیق با رویکرد توسعه پایدار شهری و با تاکید بر طراحی ورودی در خیابان اکباتان شهر همدان انجام شده است .
-2 تعاریف الف - ورودی شهر
ورودی هر فضا اولین مکانی است که با حضور در آن خصوصیات کلی فضا ، آداب ورود ، حد خصوصی و عمومی بودن و سایر ویژگی های فضا کشف می شود . ورودی مکانی است خلق شده برای یک اتفاق که معنای این اتفاق ، ورود و خروج آگاهانه از دنیایی به دنیای دیگر است . ورودی مفصلی است که هم در عرصه داخلی و هم در عرصه خارجی نفوذ کرده است و ویژگی های آن هر چه که از بیرون به درون می رویم نزدیک تر به ویژگی های عرصه داخلی می شود و بالعکس . ورودی مکانی است که گذار روانی از عمومی به خصوصی و از بیرون به درون مسیر می شود . - پاکزاد ،1384، ص - 9
ب - توسعه ی پایدار شهری
توسعه ی پایدار و توسعه ی پایدار شهری طی دهه های اخیررفته رفته به واژها ی نوین و مسلط در ادبیات نظری و علمی رایج در باب توسعه و برنامه ریزی شهری تبدیل شده است .این واژه اگر چه ناظر به برداشت ها و تفسیرهای گوناگون می باشد، اما در مجموع بر پایداری و استمرار توسعه برای همگان و نسل های آینده طی زمان و بر همه جانبه نگری ابعاد پیچیده ی اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی فرایند توسعه در سطح یک کشور یا شهر تأکید دارد .مهمترین دغدغه ا ی که موجبات تعمق و توجه جدی صاحب نظران و برنامه ریزان شهری را به سوی مفهوم" توسعه ی پایدار شهری "جلب نموده، واقعیت رشد شتابان شهرنشینی در جهان امروز و تداوم آن در آینده از یک سو و رشد حیرت آ ور چشم گیر کلان شهرها به ویژه در کشورهای جنوب و پیامدهای زیان بار آن برای ساکنان این مناطق می باشد . - نامی و حسن پور ،1388،ص - 49
ج - بافت قدیم
آن بخش از بافت های شهری را شامل می شود که قبل از 1300 شکل گرفته و لیکن به دلیل فرسودگی کالبدی و فقدان استانداردهای ایمنی ، استحکام و خدمات و زیرساختهای شهری علی رغم برخورداری از ارزش های هویتی از منزلت مکانی و سکونتی پایین برخوردارند . مداخله در این گونه بافتها با سایر بافتهای شهری متفاوت بوده و اقدامات از نوع بهسازی ، روانبخشی و نوسازی خواهد بود که در قالب طرحهای ویژه به اجرا در خواهند آمد . - دکتر کیومرث حبیبی ، 1389،ص - 68
-3 شناخت فضاهای شهری
فضاهای شهری به مفهوم صحنه ای است که فعالیت های عمومی زندگی شهری در آن ها بوقوع می پیوندند خیابانها، میادین و پارک های یک شهر فعالیتهای انسانی را شامل می دهند. این فضاهای پویا و مقابل فضاهای ثابت و بی تحرک محل کار و سکونت اجزاء اصلی و حیاتی یک شهر را تشکیل داده، شبکه های حرکت، مراکز ارتباطی و فضاهای عمومی بازی و تفریح را در شهر تامین می کنند. - بحرینی ، 1386 ، ص - 313در سالهای اخیر توجه به فضاهای شهری در همه جا رواج یافته و فضاهایی از قبیل پارک، مجموعه های پیاده، باغچه، محوطه های پیاده روی برای استفاده های مختلف مردم ساخته شده است. فضاهای شهری را به دو صورت کلی زیر می توان مورد بررسی قرار داد :
-1 حرکت در فضا های شهری
-2 به صورت ثابت
-4 فضاهای شهری
فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند، یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند. فضاهای شهری صحنه ای است که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود. فضایی است که به همه مردم اجازه می دهد که به آن دسترسی داشته باشند و در آن فعالیت کنند. در این فضا فرصت آن وجود دارد که برخی مرزهای اجتماعی شکسته شوند و برخوردهای از پیش تدوین نیافته به وقوع پیوندند و افراد در یک محیط اجتماعی جدید با هم اختلاط یابند. این فضا می بایستی توسط یک نهاد عمومی اداره شود تا در جهت منافع عمومی و جامعه مدنی اداره و نیازهای آن تامین شود.
