بخشی از مقاله
چکیده
طی دهه های اخیر شهرها در سیر تحول، فرآیند رشد و شکلگیری نوین خود و به تبع تحولات ناشی از اندیشه جهانی شدن پدیده ها، دستخوش دگرگونیهای شگرفی گردیدند. در این روند رابطه گذشته و کنونی فضاهای شهری از هم گسیخته و میان انسان و محیط زندگی او شکاف بزرگی پدید آمده است. از نظر جغرافیای اجتماعی تعلق انسان به محیط زندگی از جمله عوامل عمده و زمینه ساز تولید روابط مشترک جمعی بوده است. در دنیای امروز توجه به تعامل شهروندان و حیات جمعی، نیازهایی را در طراحی شهری و معماری پدید آورده است. که توجه به طراحی فضاهای جمعی با توجه به ویژگی های فرهنگی و اجتماعی مردمان هر منطقه به عنوان یکی از ضرورتهای تداوم جریان حیات در بافتهای کهن شهری، امری مهم می باشد.
این پژوهش سعی بر آن دارد با مطالعات اسنادی و میدانی و شناخت حیات جمعی در بافت های قدیمی شهر سنندج به راهکارهایی برای حفظ حیات جمعی در بافت قدیمی محله سرتپوله شهر سنندج دست یابد. نتایج این مطالعه نشان می دهد فرسودگی و نامطلوب بودن بافتهای قدیمی شهرها موجب کاهش علاقه مندی ساکنان و مالکان جهت بهسازی، نوسازی و یا باز سازی در آنها بوده است و همین امر موجب سکونت اقشار و خانواده های کم درآمد در این بافتها و خالی شدن بافت از سکونت خانواده های اصیل گشته است. که با توجه به شناخت ارزشهای بالقوه این بافتها و به فعلیت رساندن آنها منطبق با عملکردهای زندگی مدرن می توان به سرزندگی و حفظ حیات جمعی در بافت کمک نمود.
-1 مقدمه
فضای شهری پدیده ای سازمان یافته است که از اطلاعاتی که در صور مختلف فرم، عملکرد و معنا تجلی می یاید، بستر شکل گیری و ارتقاء زندگی اجتماعی یک جامعه که بیانگر فرهنگ وشیوه شهرنشینی یک تمدن می باشد، فضای شهری عینیتی برخاسته ازتلفیق روابط اجتماعی، در بستری کالبدی، در زمینه ایی معنایی و در راستای عملکردهایی مورد نیاز جمعی انسانی. - ماجدی، احمدی، منصوری، - 263 :1390 در روند بی رویه جهانی شدن، نیاز مبرمی به یک تغییر اساسی به سوی یک استراتژی کلی برای شهرنشینی پایدار احساس می شود. این امر مستلزم حساسیت نسبت به شهرنشینی سنتی و تاثیر ایده های جهانی، اقدامات و تکنولوژی ها بر فعالیت های اجتماعی و فرهنگی محلی می باشد. در این راستا، هدف این مقاله ارائه راهکارهایی برای حفظ حیات جمعی و سرزندگی در بافت های قدیمی می باشد.
-2 توسعه پایدار
ساش - 1999 - در بخشی در خصوص پایداری اجتماعی و توسعه کلی، تعدادی عناصر اصلی از جمله همگونی اجتماعی، درآمدهای برابر و دسترسی برابر با کالا، خدمات و کار را شناسایی می کند. او همچنین بر اهمیت پایداری اجتماعی تاکید می کند که مستلزم تعادل تغییرات تحلیلی از خارج با تداوم و توسعه از داخل و یک پایداری سیاسی مبتنی بر دموکراسی، حقوق بشر و کنترل موثر قانونی، برای مثال، جنگ، استفاده از اصل احتیاطی اجتناب از ریسک و مدیریت و عدم تطبیق، علم و تکنولوژی می باشد.
بررسی ساش در عین مفیدبودن به مسائل مختلفی در یک بحث گسترده تر توسعه پایدار پرداخته در حالی که ابعادی که عنوان اجتماعی گرفته اند به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار نمی گیرند. - - Vallance, 2011: 343 با توجه به اینکه می دانیم پایداری محیطی یک نیاز حیاتی است آیا رویکردهای معاصر برای همه مکان ها کافی است. در سیر بی رویه جهانی شدن که در آن احساس تعلق به مکان، تمایز تاریخی و فرهنگی همواره مورد تهاجم بوده و بسیاری شهرها فاقد محیط های اجتماعی مناسب و فراگیر می باشند. - - Oktay, 2011: 17
-3 پایداری اجتماعی و حیات جمعی
شهرسازان تاریخی، طراحی شهری ایرانی را به دو دوره اصلی تقسیم می کنند: قبل و بعد از اسلام. مورد اول از قرن نهم قبل از میلاد توسط امپراتوری مادها آغاز و تا قرن هفتم بعد از میلاد که عرب ها امپراتوری را شکست دادند ادامه یافت. شهرهای قبل از اسلام برای ما اساساً از طریق باستان شناسی شناخته می شوند و بنابراین دسترسی مستقیم به اسناد بیشتر در خصوص ماهیت زندگی اجتماعی در آنها غیرممکن است. به علاوه اسناد باستانشناسی نشان می دهد که قبل از حمله عرب ها، اشکال و الگوهای شهری بسیار متفاوتی در نواحی وسیع تحت کنترل امپراتوری های حاکم وجود داشته است که صحبت کردن در مورد الگوی شهری خاص و بحث در مورد عملکردهای اجتماعی آنها را مشکل می سازد.
در مقابل، طی دوره بعد از اسلام، اشکال شهری جدیدی بر اساس ادغام ایده های طراحی شهری قبل و بعد از اسلام بوجود آمد که دارای ویژگی بی نظیری بوده و آنها را از شهرهای پیش از اسلام و شهرهای واقع در سایر نقاط جهان اسلام متمایز می کند - Sharifi, Murayama, . - 2013: 128 وجود عناصری مانند مسجد، بازار، حمام و ... در بافت های شهری گذشته موجب برقراری روابط اجتماعی و پایداری اجتماعی در محلات گذشته شده بود که این امر متاسفانه امروزه دیده نمی شود.
یکی از مسائل اجتماعی محرک توسعه پایداراین است که تنها وقتی نیازهای اصلی مردم برآورده شود آنها می توانند به مسائل بیوفیزیکی محیطی بپردازند - Vallance, 2011: 344 - مطالعه رفتار اجتماعی از آن جا که متداول ترین نوع رفتار در فضای عمومی است، در اینجا اهمیت دارد. در واقع تلاش ما طراحان شهری همواره بر این است که بستری فراهم کنیم تا رفتارهای اجتماعی مطلوب به سهولت صورت گرفته و افراد به تعامل با یکدیگر ترغیب شوند.
از آنجاکه رفتارهای اجتماعی در ارتباط با دیگرا انجام می شود و وظیفه ما طراحان شهری شناخت تاثیر گذاری رفتارهای اجتماعی در فضای عمومی است، نمی توان تاثیر شرایط پیرامون را بر شکل گیری رفتارهای اجتماعی نادیده گرفت. برای این که بتوانیم بستر لازم برای رفتارهای اجتماعی را فراهم کنیم، می بایست عوامل موثر بر شکل گیری این نوع رفتارها را بشناسیم. احساس ها، واکنش ها و اندیشه های آدمی در وضعیت های اجتماعی تحت تاثیر عواملی است که شامل موارد زیر می باشد:
-1 رفتار و منش دیگران -2 شناخت اجتماعی -3 متغیرهای محیطی -4 عوامل فرهنگی اجتماعی، عوامل زیست شناختی - پاکزاد، بزرگ، 366 :1391و - 367
-4 رابطه هویت و محیط
هویت را می توان به معنایی که انسان ها از طریق احساسات ذهنی از وجود هر روزه خود و ارتباطات گسترده اجتماعی کسب می کنند، تعریف کرد. این وجود و ارتباطات، نیازمند مکانب برای شکل گیری است.مکان ها، مراکز اصلی تجربه بلافصل ما از جهان هستند. معنای مکان، خصوصیات شکل دهنده به آن و نحوه ارتباط هویت و مکان از مفاهیمی هستند که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. جست و جویمعنی در مکان ها و فضاهای شهری در دهه های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
