بخشی از مقاله
چکیده:
هر منطقهای جغرافیایی دارای ویژگیهای خاص خود میباشد و جاذبههای طبیعی نیز به طبیعت از آنها شکل میگیرند، این پژوهش با هدف شناسایی و معرفی جاذبهها و توانهای محیطی و اکوتوریستی منطقه مورد مطالعه جهت جذب اکوتوریست به منظور اشتغال زایی، بالابردن سطح فرهنگی، ارتباطات مردمی و توسعه یکپارچه گردشگری با دیگر فعالیتهای اقتصادی با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مطالعه کتابخانهای - گردآوری اطلاعات اولیه، نقشههای توپوگرافی 1:50000 و زمین شناسی 1:250000، آمارهای هواشناسی - ، روش میدانی - مشاهده مستقیم - و با استفاده از نرم افزار کاربردی GIS انجام شده است.
نتایج تحقیق بیانگر آن است که شهرستان مریوان با داشتن پتانسیلهای متعدد از جهت زمین شناسی، منابع آب زیاد، اقلیم مرطوب و مناسب، توپوگرافی مناسب و متنوع و همچنین جاذبههای طبیعی زیادی مانند دریاچه - زریوار - ، غار - کنه شم شم، گلچیدر - ، کوههای متعدد و زیبا - پیاژه،کوه امام،کوهسالان و.. - و پوشش گیاهی سرسبز و بکر ،جهت توسعه اکوتوریسم و گردشگری توانهای محیطی بالایی را دارد.
.1مقدمه:
با توجه به وابستگی شدید ایران به درآمدهای حاصل از نفت و لزوم تجدید نظر در آن با توجه به پایانپذیر بودن این منبع و نوسان قیمتی شدید آن در چند سال گذشته، لزوم تغیر در برنامهریزی کلان کشور جهت استفاده و به کارگیری منابع جایگزین و به منظور رهایی از اقتصاد تک محصولی بیش از پیش در کشور احساس میشود.
در این راستا با توجه به تبدیل شدن صنعت گردشگری به یکی از صنایع برتر دنیا و توانایی بالقوه کشور در این زمینه، میتوان از اکوتوریسم به عنوان یکی از بهترین گزینهها برای جایگزینی درآمدهای حاصل از نفت نام برد. اهمیت توسعه اکوتوریسم زمانی برای کشور نمایان میشود که بدانیم زمان متوسط سفر 50 درصد اکوتوریستهای جهان بین 8 تا 14 روز است و هر اکوتوریست بین یک هزار و 500 دلار درآمد ارزی به ارمغان میآورد
امروزه توریسم یکی از راههایی درآمدزایی کشورها محسوب میشود که ارزش افزوده بالایی دارد و به عبارتی به قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را "صادرات نامرئی " نام نهادند - رضوانی،1379،. - 8 اکوتوریسم از شاخههای توریسم است که به انواع مختلفی تقسیم میشود از جمله آنها اکوتوریسم ساحلی، اکوتوریسم جلگهای و دشتی، اکوتوریسم پایکوهی و کوهستانی، اکوتوریسم حیات وحش و غیره
از میان اشکال اکوتوریسم در ایران به اکوتوریسم کوهستانی و پایکوهی توجه اندک شده که مناطق شهرستان مریوان یکی از آنها میباشد که دارای مناطق دست نخورده و از توان اکوتوریسمی بالای برخوردار است اما به دلیل این که یکی از عوامل رونق گردشگری در هر منطقه، سهولت دسترسی گردشگران به ان است باید جاذبههای طبیعی کشورمان از جمله مناطق کوهستانی و کوهپایهای مجهز به این زیر بنا و تاسیسات گردند و خدمات اکوتوریسمی لازم برایانها در نظر گرفته شود
در این راستا اکوتوریسم کوهستانی میتواند نقش حفاظت از طبیعت و نیز تفرج و گذران اوقات فراغت را داشته باشد. با این توصیف سؤال اصلی این پژوهش عبارت است از: آیا شهرستان مریوان جهت توسعه اکوتوریسم مناسب است؟
.2مبانی نظری پژوهش: تعاریف و تفسیرهای گوناگونی از واژه اکوتوریسم وجود دارد.IUCN در سال 1996 اکوتوریسم را چنین تعریف کرد: »اکوتوریسم یک مسافرت و دیدار زیست محیطی مسئولانه بهمناطق طبیعی نسبتاً دست نخورده بوده، و هدف آن لذت بردن و استفاده از طبیعت - و هر پدیده فرهنگی همراه آن- چه در گذشته و چه در حال - است که باعث تقویت منابع شده ودارای تاثیرات منفی اندکی است و باعث فعال شدن جمعیتهای محلی میشود که از نظر اجتماعی- اقتصادی برای آنان مفید است. اکوتوریسم یکی از زیربخشهای جهانگردی پایدار است
براساس برآورد سازمان جهانی جهانگردی1، انتظار میرود که تا یک دهه دیگر شمار طبیعت گردان که اکنون 7 درصد کل مسافران جهان را تشکیل میدهند، به بیش از 20 درصد برسد.2مهمترین انگیزهای که امروزه گردشگران را به دیدار جاذبههای طبیعی تشویق و ترغیب میکند، حس کنجکاوی گردشگردان کاوشگر در شناخت و مطالعه گونههای گیاهی و جانوری نایاب و ذخایر طبیعی است که موجب افزایش و قدردانی عمیقتر آنان از طبیعت میشود که در نهایت حس حفاظت و حراست از محیطهای طبیعی را در آنان برمی انگیزد و تقویت میکند
گردشگری به عنوان یک فعالیت اقتصادی که به نحوی میراث طبیعی و فرهنگی را خرید و فروش میکند 1999 - ،. - benefits به این لحاظ محور اصلی این صنعت منابع طبیعی است. به عبارت دیگر اکوتوریسمها محیطی گروههای طبیعتگرد با هدف بهره گیری از زیبایی طبیعی و جلوههای حیرت انگیز طبیعت از قبیل آبشارها، کوهپایهها، حوضههای رودخانهای، درهها، صحراها علاقه مندی بیشتری داشته و به آسمان خراشها، هتلهای چند ستاره و... کمتر توجه میکنند. گردشگری به عنوان یک بخش فعالیت اقتصادی میتواند از عامل کار، بیشتر از سایر عوامل استفاده کند و موجب بالارفتن سطح اشتغال گردد
از این رو تقویت ارتباط بین گردشگری و سایر بخشهای اقتصادی اهمیت زیادی دارد - ابراهیمی،1376،. - 475 عناصر طبیعی در اقتصاد گردشگری به عنوان ماده اولیه و خام در نظر گرفته و به شکلهای مختلف عرضه میشوند مانند اشکال زمین، هیدرولوژی، پوشش گیاهی و حیات جانوری - قره نژاد،1378،. - 166 از این رو مهمترین پژوهشهای صورت گرفته در این زمینه عبارت است از:
رخشانی نسب و ضرابی - 1389 - در مقالهای با عنوان چالشها و فرصتهای اکوتوریسم، مسائل و فرصتهای پیش روی اکوتوریسم ایران را مورد بررسی قرار دادند وبه این نتیجه نائل آمدند که اکوتوریسم از زمینههای مستعدی برای توسعه کشور برخوردار است و در این راستا به بیان مشکلات و چالشهایی که این صنعت نوپا را تهدید میکند پرداخته و به تناسب راهکارهایی در این زمینه ارائه میدهند.
تقوایی و همکاران - 1391 - ، در پژوهشی تحت عنوان امکان سنجی توسعه اکوتوریسم در ناحیه سامان چهار محال و بختیاری با روش توصیفی-تحلیلی به شناخت قابلیتها و جاذبههای گردشگری - با تاکید بر اکوتوریسم - و بررسی مشکلات، موانع و تنگناهای گردشگری در ناحیه سامان چهارمحال بختیاری پرداخته است.
مطابق با تحقیق مذکور، علل اصلی توسعه نیافتگی گردشگری و اکوتوریسم ناحیه را میتوان در کمبود امکانات، تسهیلات و تاسیسات زیربنائی و عدم سرمایه گذاری مکفی در اماکن اقامتی ناحیه، عنوان کرد. این تحقیق، ارائه طرحهای جامع و مدون گردشگری و اکوتوریسم و سرمایه گذاری بخش خصوصی و دولتی، زمینه ساز توسعه اقتصادی و اجتماعی ناحیه سامان سامان عنوان شده است.
چیرگوین و هوگس - 1997 - ، در مقالهای با عنوان - FRWRXULVP: 7KH SDUWLFLSDQWVʼ perceptions نشان میدهند که در نظر طبیعتگردها ارزش - - عرصههای غیرطبیعی - - با - - مناطق طبیعی - - یکی است. نتایج این مطالعه اثبات میکند که ارزش یک ایده در محیط طبیعی و محیطی که حسی از طبیعت دارد به یکدیگر وابسته است. لذا اراضی اصلاح شده اگر که به خوبی تمهید و مدیریت شوند، میتوانند عرصهی اکوتوریسمی قلمداد شوند و با ارائهی هنرمندانهی لذتها - ی سفر - فرصت مشاهدهی تنوع زیستی را برای بازیدکنندگان فراهم کنند. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی که از نظر ماهیت کاربردی است صورت گرفته است.
در این پژوهش شهرستان مریوان به لحاظ برخورداری از زیر ساختها و هم مرز بودن با کردستان عراق که در پی بهرهبرداری از جاده مواصلاتی مریوان به عراق و نیز چندین پروژه ملی-منطقه ای نظیر احداث سد گاران و با توجه به عبور جاده ترانزیتی مریوان-سلیمانیه و دارا بودن مرز مهم مواصلاتی باشماق میتواند با برنامه ریزی صحیح و توجه مدیران استانی و کشوری به این امر به عنوان مقصدی برای گردشگران و طبیعت گردان به حساب آید. تاکنون در سطح شهرستان تاسیسات و خدماتی که شایسته آن باشد ایجاد نگردیده، که در صورت ادامه این روند فرصتهای زیاد اشتغال زایی که در این صنعت نهفته است در این ناحیه از بین میروند.
.3روش پژوهش: در تدوین مقاله حاضر از روش توصیفی-تحلیلی برپایه مطالعات کتابخانهای و پایهای استفاده شده است همچنین استفاده از بازید میدانی قابلیتهای اکوتوریستی شناسایی شده ونهایتاً با آمار توصیفی به تجزیه و تحلیل این مقاله پرداخته و سرانجام پتانسیلها، توانها و تنگناهای این شهرستان جهت رونق بخشیدن اکوتوریسم مورد ارزیابی قرار گرفته و راهکارهای لازم نیز پیشنهاد میشود.
در این راستا فرض بر آن است که در صورت شناسایی قابلیتهای ناحیه و ایجاد زیرساختهای لازم صنعت اکوتوریسم این محدوده از رشد و توسعه قابل ملاحظهای برخوردار شوند و هم چنین غیرمستقیم موجب جلوگیری مهاجرت و در بالا بردن سطح فرهنگی محدوده مورد مطالعه مؤثر باشد.
