بخشی از مقاله
چکيده
اثرات چشم گيري که فعاليت هاي گردشگري در اقتصاد مناطق پذيرنده گردشگران برجاي مي گذارد؛ توجه به اين زمينه از فعاليت در بخش اقتصادي را معطوف مي کند. بخش صيدون با وجود قابليت هاي گردشگري همچنان براي اين فعاليت در استان خوزستان نا آشناست . لذا شناخت جاذبه هاي گردشگري اين منطقه و برنامه ريزي متناسب با شرايط اجتماعي و فرهنگي منطقه ضروري به نظر مي رسد. هدف اين تحقيق شناخت و معرفي توان هاي توريستي و اکوتوريستي بخش صيدون است . روش تحقيق در اين پژوهش از نوع توصيفي –تحليلي است و روش گردآوري اطلاعات به صورت کتابخانه اي و ميداني مي باشد. نتايج تحقيق نشان مي دهد که بخش صيدون داراي توان هاي توريستي در زمينه طبيعي، فرهنگي و مذهبي مي باشد. مي توان با ارائه طرح مدون ، زمينه فعاليت بخش خصوصي و دولتي زمينه توسعه گردشگري پايدار منطقه صيدون را فراهم آورد.
واژگان کليدي: توريسم ، اکوتوريسم ، بخش صيدون ، توسعه پايدار گردشگري پايدار
مقدمه
امروزه فعاليت جهانگردي در بسياري از کشورها نمودي از هدايت فرهنگي يک کشور و يکي از منابع مهم کسب ارز است .توسعه فعاليت توريسم براي بسياري از کشورها ي درحال توسعه که با معضلاتي چون نرخ بيکاري بالا ،محدوديت منابع ارزي و اقتصاد تک محصولي مواجه هستند از اهميت زيادي برخودار است (صباغ کرماني و اميريان ، ٥٨:١٣٧٩). فعاليت گردشگري آنچنان در توسعه اقتصادي –اجتماعي کشورها اهميت دارد که اقتصاددانان آن را به عنوان صادرات نامرئي ناميده اند(رضواني،٨:١٣٧٤). گردشگري در اقتصاد برپايه تجارت آزاد قادر به تعديل اقتصادي فضاهاي سرزميني مي باشد وبا توجه به آثار اقتصادي حاصل از اين فعاليت در توسعه منطقه اي ،پيرامون افزايش فرصت هاي اقتصادي در زمينه اشتغال و توزيع درآمد در سطوح طبقاتي به ايفاي نقش مي پردازد. بسياري از برنامه ريزان و سياست گذاران توسعه نيز از فعاليت گردشگري به عنوان رکن اصلي توسعه پايدار ياد مي کنند. در دهه هاي اخير اهميت گردشگري درسطح بين المللي هم از لحاظ تعداد گردشگران وهم از لحاظ درآمد ارزي همواره درحال افزايش بوده است . کشور ايران با توجه به قابليت ها و پتانسيل ها ي فراوان خويش که از لحاظ منابع گردشگري (جاذبه ها)تاريخي –فرهنگي جزو ده کشور اول جهان و از نظر تنوع جغرافياي طبيعي گردشگري جزو ٥کشور اول جهان مي باشد .توريسم از مهمترين فعاليت هاي انساني معاصر است که همراه باوجود آوردن تغييرات شگرف در سيماي زمين ، اوضاع سياسي ،اقتصادي ،فرهنگي ،منش و روش زندگي انسان ها را دگرگون مي سازد(محلاتي،١٣:١٣٨٠). بنابراين توريسم هم مانند يک علم و صنعت براي رشد و پيشرفت خود نياز به پژوهش دارد و نخستين گام براي ارتقاء صنعت توريسم شناخت جاذبه ها ي توريستي است (رهنمايي،٥:١٣٦٩). گسترش صنعت گردشگري به عنوان صنعتي که با حوزه هاي مختلفي نظير اقتصاد ،کشاورزي ،فرهنگ ،محيط زيست و خدمات در تعامل است ،داراي اهميت فراوان است و تجربيات ساير مناطق جهان نشان داده که توسعه آن در هر منطقه باعث رشد و پيشرفت اقتصادي و اجتماعي آن ناحيه شده است .از سوي ديگر به علت گسترش شهرنشيني و شهر گرايي و تغيير سبک زندگي و افزايش اوقات فراغت ، افراد براي پرکردن اوقات فراغت و فرار از مشکلات زندگي شهري به مکان هايي که داراي ويژگي هاي طبيعي و روستايي مي باشند سفر مي کنند. استان خوزستان نيز يکي از استان هاي کشور مي باشد که داراي درصد بالاي شهرنشيني است که نياز به مکان هاي گردشگري (تفرجگاه ها ) دارد که افراد شهرنشين براي دوري از مشکلات شهرها ،اوقات فراغت خود ر ا در آنجا بگذرانند. يکي از اين مکان ها که قابليت تبديل شدن به اين امر مهم را دارد. منطقه صيدون مي باشد که داراي ويژگي هاي طبيعي و روستايي مي باشد و علاوه براين داراي جاذبه مذهبي (امامزاده عبدالله (ع )) مي باشد که در پژوهش حاضر به بررسي قابليت ها و توانايي هاي اين منطقه بر اي تبديل شدن به منطقه گردشگري در استان خوزستان و شناساندن آن مي پردازيم
مباني نظري
اکوتوريسم
مجمع بين المللي اکوتوريسم در سال ١٩٩١نخستين تعريف خود را از اکوتوريسم اين چنين ارائه داد : مسافرت به منابع طبيعي که همراه با مسئوليت پذيري باشد و موجب حمايت و حفاظت محيط زيست و بهبود بخشيدن به سطح زندگي مردم محلي (بومي ) مي شود)١٩٩٥٢٥,Hvenegeard)
گردشگري شهري
گردشگري شهري در چارچوب الگوهاي فضايي خاصي عمل مي کند .يکي از اين الگوهاي فضايي گردشگري شهري است . نواحي شهري به علت آن که جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي و بسيار زيادي دارند غالبا مقاصد گردشگري مهمي محسوب مي شوند .شهرها معمولا جاذبه هاي متنوع بزرگي شامل موزه ها ،بناهاي يادبود ، تئاتر ها ، استاد يوم هاي ورزشي ،پارک ها ،شهر بازي ها ،مراکز خريد
،مناطقي با معماري تاريخي و مکان هاي مربوط به حوادث مهم با افراد مشهور دارا بوده که اين خود گردشگران بسياري جذب مي کند)١٩٩٥٦٣,Timothy)
گردشگري عشايري
بررسي قابليت هاي گردشگري در مناطق گردشگري در مناطق عشايري وابسته به پردازش يک الگوي فضايي گردشگري مي باشد.
براين مبنا مي توان گردشگري را در مناطق عشايري دو بعد به هم پيوسته از پهنه فرهنگي و چشم انداز فرهنگي پردازش نمود .گردشگر و فضا مندي آن (باز توليد فضاي گردشگري) در روند از انگيزه هاي فرهنگي ،تقاضا براي چشم انداز هاي فرهنگي متفاوت را پیرامون شیوه زندگی کوچ نشینی شکل میدهد. این گونه شناسایی فضایی در پی کسب اصالت میراثی و زندگی کوج نشینی، از مناطق عشایری بازدید میکند. اصالت موجود در این میان وابسته به یک فضای معنوی به یادگار مانده از گذشته باستانی زندگی انسان است.
گردشگران عشايري زائران پست مدرني هستند که اصالت معناي خود را در چشم انداز هاي فرهنگي مناطق عشايري جست و جو مي کنند(طرح جامع گردشگري خوزستان ،١٣٨٧: ٧)
گردشگري روستايي
گردشگري روستايي عبارت است از فعاليت ها و گونه هاي مختلف گردشگري در محيط هاي مختلف روستايي و پيرامون آنها که در بر دارنده آثار(مثبت /منفي ) براي محيط زيست روستا (انسان /طبيعي) .بديهي است اين چنين برداشتي از گردشگري روستايي مي توان زمينه هاي مختلف گردشگري چون سکونتگاهها ، رويدادها، جشنواره ها، تفريحات گوناگون را دربر گيرد که در محيط روستا شکل مي گيرد(طرح جامع گردشگري خوزستان ، ١٣٨٧: ٨)
توسعه پايدار و گردشگري
راهکار کاهش يا حذف اثرات منفي گردشگري ،توسعه پايدار آن واصل برنامه ريزي براي گردشگري است .براي رسيدن به هدف توسعه پايدار ،برنامه ريزي گردشگري بايد به اندازه کافي متمرکز باشد. نه اينکه تحت عناوين سيستم هاي اکولوژيکي و سياسي باشد و براي اين کار لازم است تا گردشگري قطعه قطعه موجود ،جايگزين يک گردشگري با مقياس بزرگتر و يکپارچه تر با آگاهي بسيار بيشتر به وابستگي گردشگري به منابع فرهنگي و طبيعي شده و سياست ها از کميت بسوي کيفيت هدايت شود)١٩٩٧١٠٨,Gunn)
روش تحقيق
روش تحقيق در اين پژوهش به صورت توصيفي –تحليلي است و روش گردآوري اطلاعات به صورت کتابخانه اي ، ميداني بوده است که مطالعات کتابخانه اي آن شامل بررسي کتب و بروشورهاي منتشر شده روابط عمومي و سازمان ها و نشريات و مطالعات قبلي انجام شده در خصوص موضوع و منطقه مورد مطالعه مي باشد و مطالعات ميداني شامل بازديد از آثار مذهبي و جاذبه هاي طبيعي مي باشد .وبا استفاده جدول سوات مهمترين نقاط قوت ،ضعف ،فرصت و تهديد گردشگري منطقه بيان شده است .
منطقه مورد مطالعه
بخش صيدون يکي از بخش هاي شهرستان باغ ملک در استان خوزستان شامل دو دهستان صيدون شمالي و جنوبي مي باشد(طرح توسعه وعمران (جامع ) شهرصيدون ،١٣٨٦) . و براساس سر شماري ١٣٩٠جمعيت بخش صيدون ٢٢٩٦٦نفربوده است .(استانداري خوزستان ،١٣٩٠)
شهر صيدون مرکز بخش صيدون در موقعيت جغرافيايي ٥٠درجه و٥دقيق طول شرقي از نصف النهار گرينويچ و٣١درجه و٢٢دقيقه عرض شمالي از خط استوا مي باشد. شهر صيدون در جنوب شرقي شهرستان باغ ملک واقع بوده و فاصله آن تا مرکز شهر باغ ملک ٣٠کليومتر و تا شهر رامهرمز ١٠٠کليومتر مي باشدو١٥٠کليومتري مرکز استان (اهواز)قرارگرفته است (عبداللهي ،٧٨:١٣٨٦)
تصوير هوايي و موقعيت منطقه مورد مطالعه در نقشه ايران و استان خوزستان
مأخذ: (راکي،١٣٨٨)
نتايج
معرفي جاذبه هاي منطقه صيدون ؛ منطقه صيدون داراي توريسم (جاذبه فرهنگي ، جاذبه مذهبي)اکوتوريسم (جاذبه هاي طبيعي ) مي باشد که به شرح آنها مي پردازيم .
زندگي روستايي
محيط هاي روستايي بنا به ماهيت خود متاثر از ساختار هاي فرهنگي –اجتماعي و بويژه محيط جغرافيايي و چشم اندازها و جاذبه ها طبيعي مي تواند به عنوان فضا ها و اماکن ييلاقي و استراحتگاهي براي گذران اوقات فراغت گردشگران به شمار آيند منطقه صيدون با دارا بودن بيش از٦٠نقطه روستايي با موقعيت هاي نسبي برتربه محيطهاي طبيعي و اکوتوريسمي و قرارگيري در بين باغ ها و مزارع و در کنار چشمه ها جويبارها و حاشيه رودخانه ها، با آب و هواي مطبوع ، چشم اندازهاي زيبا و شيوه هاي معيشتي و آداب و رسوم وفرهنگ خاص روستا نشينان به معماري مساکن که در هم آميختگي فضاي وصف ناپذيري را بوجود مي آورد که جاذب هر جمعيت خسته از زندگي ماشيني و شهرنشين و گردشگر و پژوهشگر روستا شناس و طبيعت گرد مي باشد. روستاهاي کوهپايه اي و روستاهاي کناره رودهاي علاء و صيدون که داراي سکونت دائمي هستند و روستاهاي اطراف امامزاده عبدالله (روستاهاي امامزاده عبدالله ، برم ، منگار ، ناياب ،زواپ ،رزگه و...)که ساکنان روستاهاي دشتي و کوهپايه اي صيدون از اواسط بهار تا اواسط پاييز براي استفاده از آب و هواي خنک و نگهداري از باغات خود درآنها ساکن ميشوند(نيمي از سال خالي از سکنه مي باشند)سبک زندگي آنها مانند پخت نان و غذا که از چوب درختان جنگل هاي اطراف براي سوخت استفاده مي کنند، باغداري ،رفت و آمد هاي قومي ،زندگي آنهادر کپر و خانه هايي که مصالح آنها از محيط اطراف تهيه مي شود و... مي تواند براي گردشگراني که از منطقه ديدن مي کنند جذابيت خاصي داشته باشد.
زندگي عشايري
علاوه بر محيط هاي روستاي ،فضاهاي عشايري يکي ديگر از جاذبه هاي گردشگري منطقه صيدون مي باشد صحنه هاي زندگي اين عشاير ،آداب و رسوم ،صنايع دستي ،شيوه زندگي ،زبان و گويش لري ،مراسم سوگواري و عروسي و... از جاذبه هايي است که توجه هر بيننده و گردشگر غير بومي را به خود جلب مي کند.ارتفاعات منطقه صيدون ازايام گذشته محل ييلاق عشاير ايل بهمئي بوده که در زمستان ها در دشت منطقه صيدون و رامهرمز ساکن مي شدند از اواسط بهار براي استفاده از آب که بر اثر ذوب برف کوههاي منگشت جاري مي شد و پوشش گياهي کوهها به اين مناطق کوچ مي کردند اگرچه در دهه هاي اخير بيشتر عشاير به علت تغييرات بوجود آمده و مشقت زندگي عشايري به يکجانشيني روي آوردن ولي هنوز کساني هستند به اين شيوه زندگي مي کنند. ويژگي هاي مانند زندگي در چادر، نوع لباس ، چگونگي تهيه فرآورده هاي دامي ، پخت وپز،نگهداري دام ها ،چگونگي استفاده از محيط بيرون و.. مي توان براي گردشگران جلب توجه باشد.(آروين ،١٣٩١: ٩٥)
عکس شماره (١): گردشگري عشايري و روستايي در منطقه عکس شماره (٢): نمونه اي از خانه سنتي روستايي (گردشگري روستايي )
ماخذ: نگارندگان
جاذبه مذهبي
مهمترين جاذبه مذهبي منطقه که سالانه گردشگران زيادي را جذب مي کند وجود مرقد امامزاده عبدالله مي باشد .امامزاده عبدالله ابن محمد اکبر ابن حسن دکه ابن حسين اصغر ابن امام زين العابدين (ع ) از امامزادگان مورد توجه در استان خوزستان است که به شاه منگشت معروف است . مرقد مطهر ايشان در ٥٠ کيلومتري شهر باغ ملک ودر١٥کيلومتري شهر صيدون و در کوه هاي منگشت واقع در بخش صيدون در روستاي امامزاده عبدالله قرار دارد. تعداد گردشگران و زائران مرقد امامزاده عبدالله در سال ٩١براساس آمار اداره اوقاف شهرستان باغ ملک که به صورت تفکيک اعلام شده است
