بخشی از مقاله
چکیده
از نیمه دوم دهه ، انقلاب الکترونیک، تمامی جنبه های زندگی و به موازات آن معماری را تحت تاثیر خود قرار داده است. تاثیر دنیای الکترونیک و اطلاعات بر فضاهای معماری فراتر از تاثیرات فیگوراتیو است و به تعریف جدیدی از فضاهای عملکردی نیاز دارد. امروزه طیف وسیع مخاطبین با نیازهای متفاوت، مراکز چندرسانه ای یا مدیاتک را به مردمی ترین فضای فرهنگی تبدیل نموده است که صرفا برای پژوهش و مطالعه نبوده بلکه به فضایی اجتماعی برای تبادل اطلاعات و تعامل با دیگران تبدیل شده است.
این فضا به عنوان مکان عمومی و اجتماعی باید بتواند شرایط لازم برای ترک منازل و گردهمایی در چنین فضاهایی را فراهم آورد. ظهور واژه پایداری در دهه های پایانی قرن بیستم که با اهداف محیطی، اقتصادی و اجتماعی تبیین گردیده، توجه به این نیاز اجتماعی انسان را بیشتر می نماید. این امر در شکل گیری الگوهای جدید معماری تاثیر قابل توجهی گذاشته است، به طوری که تمرکز بر معماری انسانگرا، به عنوان پاسخگوی نیازهای انسانی در ابعاد مختلف ، حائز اهمیت گردیده است. اما با این وجود، باز هم پژوهش های موجود در ارتباط با معماری پایدار،عمدتاً در بخش کالبدی - محیطی و اقتصادی - صورت گرفته است و در بخش کیفی - اجتماعی- فرهنگی - بیشتر تحقیقات در مقیاس شهری انجام گردیده و کمتر وارد حیطه معماری شده است.
بنابراین پرسش پژوهش در جهت رسیدن به این هدف این گونه مطرح میشود که"چگونه میتوان مفهوم پایداری اجتماعی را در طراحی مدیاتک عینیت بخشید؟" این مقاله می کوشد به روش توصیفی و تطبیقی و با استفاده از منابع مکتوب درباره مبانی نظری مفهوم پایداری اجتماعی و با کمک بررسی نمونه فضاهایی از مرکز چندرسانه ای به یافتن معیارهای طراحی مدیاتک بپردازد. در گام بعدی این تحقیق، با توجه به اینکه پایداری اجتماعی تعریف مطلقی ندارد و نسبت به افراد استفاده کننده و نوع کاربری بنا، می تواند متغییر باشد، پرسشنامه ای برای اولویت بندی معیار های استخراجی از منابع موجود در بین قشر مورد نظر یعنی جوانان توزیع گردید و در نهایت با استفاده از نتایج تحلیل های صورت گرفته، مبانی طراحی معماری مرکز چندرسانه ای با تئوری پایداری اجتماعی برای جوانان بیان گردیده است.
مقدمه
روابط اجتماعی، ساده ترین عامل زندگی مشترک انسانی است؛ که افراد به برقراری آن نیاز ذاتی دارند ولی بعداجتماعی پایداری، نسبت به ابعادکالبدی آن، توجه کمتری جلب کرده است و احتمالا علت آن اثرات اجتماعی آرام، درطول یک دوره زمانی است که به صورت ناملموس اتفاق می افتد،درحالیکه این تاثیرات به صورت ماندگارتر و اثرگذارتر رخ می دهند.
پاسخگویی به نیازهای اجتماعی انسان و تأمین فرصت های لازم برای پیوند اجتماعی افراد، مستلزم وجود فضا و قرارگاه کالبدی مناسب است .کالبدی که بتواند زمینه ساز ورود و توقف افراد درون فضا باشد .فضاهای عمومی از اهمیت خاصتی برخوردارند و مردم نیز مشتاقانه به حضور و مشارکت در چنین فضاهایی پاسخ مثبت داده اند
در توسعه پایدار ،فضا و جامعه آشکارا به هم مربوطند، تصور" فضا "بدون محتوای اجتماعی و به همین ترتیب درک و تصور جامعه بدون مولفه فضایی امری مشکل است
آنچه دراین مقاله مورد توجه قرارگرفته است اهداف اجتماعی پایداری در فضا و به طور مشخص معماری مدیاتک می باشد؛ در واقع معماری به عنوان ظرفی برای عملکردهای اجتماعی محسوب میشود و افراد جامعه در شکل گیری آن نقش اساسی را ایفا می نمایند .
کالبد پژوهش
اصول پایداری در ابن تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای، تنظیم پرسشنامه و تحلیل نتایج بدست آمده است. بدین منظور متونی، شامل اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی در ارتباط با مفهوم فضاهای عمومی و مدیاتک و معیارهای مربوط به آن، بررسی و سپس ابعاد اجتماعی نظریه پردازان و تجارب موفق جهانی مدیاتک به صورت جدول معیارهای ابعاد اجتماعی و شاخص های آن در معماری مدیاتک ارائه شد. در نهایت مسائل با اهمیت و مشترک بین صاحب نظران و متون و جوانان، استخراج و اولویت بندی گردید .
جامعه آماری
بنا بر سر شماری سراسری سال 1390 ،جمعیت کشور برابر 75149669 می باشد . و از این میزان % 29/26 جمعیت کشور را قشرجوان یعنی افراد سال تشکیل می دهند. شهر تبریز دارای جمعیتی 1695094 نفری است. - مرکز آمار ایران، - 1390 باتوجه به نرخ میانگین جمعیت کشور، قشر جوان شهر تبریز بصورت تقریبی 500000 نفر می باشد. نظر به اینکه دسترسی به این میزان جمعیت امکان پذیر نیست حجم نمونه را به 100نفر که بصورت تصادفی از بین دانشجویان مراکز آموزش عالی ، کاربران کتابخانه ها و جوانان حاضر در سطح شهر انتخاب شده اند ، تقلیل می دهیم.
تاریخچه ظهور واژه توسعه پایدار
اعلامیه 1972 استکهلم و اعلامیه1974 کوکویک ضمن تصدیق پیچیدگی و جدی بودن بحرانهای اجتماعی و زیست محیطی که جامعه انسانی با آن روبه رو است، سبب بروز پیام های نوید بخشی شدند زیرا که همگی نیاز به تدوین و اجرای استراتژی های سالم زیست محیطی به منظور ترویج و توسعه اجتماعی، اقتصادی یا توسعه زیست محیطی عادلانه تر را مطرح می کنند؟
مفهوم پایدای در سال 1994 در اجلاس سکونتگاه های بشر در استانبول بیشتر از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفت . گروهی از دانشمندان و صاحب نظران شرکت کننده بر این باور بودند که پایداری اجتماعی ، تحقق پیش شرط های اجتماعی خاص است که بدون آنها ، توسعه پایدار ممکن نیست . از سوی دیگر گروهی معتقد بودند که پایداری اجتماعی ناظر بر نیازهایی است که از ضرورت حفظ برخی ساخت های اجتماعی و سنن و میراث های فرهنگی بر می خیزد . تفاوت این دو نگرش ، عمیق است زیرا بر اساس برداشت نخست ، دگرگونی ساخت های اجتماعی و سنن و ارزش های فرهنگی را از الزامات ضروری می داند ولی برداشت دوم بر خلاف نظریه اول به حفظ سلامت و سنن فرهنگی اشاره می کند
مفاهیم پایداری و توسعه پایدار
طراحی پایدار ضمن آنکه کیفیت محیط های کار و سکونت را ارتقا می بخشد، نباید خللی به آسایش انسان وارد کند، که به این ترتیب موجب افزایش بهره وری و کاهش فشار های روانی شده و بر سلامت و آسایش افراد تاثیر مثبتی خواهد داشت؟این امر تصادفی نیست که سر برآوردن چنین رویکردی مقارن شده با قوت گرفتن واکنش هایی در جهان معماری نسبت به موضوع فضا همچون "فضا در عصر الکترونیک" ،"جهان در حال جهش" ، رویکردهای به شدت فرمال و جز آن. معماری پایدار شهروندان جامعه مدرن را از دست تناقضات غیر قابل فهم و سرگردانی ها که واقعیت های اجتماعی را تیره و تار می کند، می رهاند.
محققین اجتماعی با رد تاثیر علل اقلیمی ، اقتصادی و تکنولوژیک به عنوان عامل نخست در شکل گیری بناها ، معماری را متاثر از فرهنگ و اجتماع می دانند؟ بر اساس این نگرش می توان طراحی پایدار به لحاظ اجتماعی را چنین تعریف کرد ْطراحی فضایی که ظرف مناسبی برای جای دادن فرهنگ ، رفتارها و روش زندگی انسان ها باشد و عناصر زندگی که از همین عناصر تشکیل می شود بتواند برای مدت طولانی تری در آن حضور داشته باشد . فضای پایدار باید در کنار تقویت جریان زندگی ، کیفیت آن را نیز بهبود بخشد ؟جریانی که در آن انسانها به مصرف کنندگانی آگاه و ناظرانی دائمی تبدیل خواهند شد؟
جوانان
نیروهای جوان یکی از قشرهای بسیار مهم تلقی میشوند که می توانند مسیرهای پژوهش، ارتقا و پیشرفت یک کشور را به سرعت طی کنند. پس اگر زمینه و بسترهای لازم برای پویایی، شادابی و خلاقیت این قشر مهم نادیده گرفته شود، پیوند لازم بین این قشر و اجتماع برقرار نمی شودو به احتمال زیاد آنها را در برابر یک بیماری و مسأله مهم اجتماعی بنام بیگانگی اجتماعی آسیب پذیر می شوند.
از نظر رابرت پاتنام، فناوری نقشی اساسی در خصوصی شدن فزاینده تجربه دارد که به نوبه خود به شکل گیری جامعه ای متفرق و بی سامان منجر میشود .او معتقد است جامعه امریکا به سوی آن چه او آن را - بولینگ تنها - میخواند، گرایش دارد .پاتنام بر اساس مطالعات و شواهد عینی درکتاب - بولینگ تنها - درخصوص تنها بازی کردن تعداد زیادی از افراد در باشگاهها، این ایده را به وجود آورد که جوانان به تدریج به سوی انزوا طلبی و بی علاقگی به شرکت درکارهای اجتماعی کشیده شده اند و تنها بودن و تنها بازی کردن را ترجیح می دهند .پاتنام بر این باور است که صرف وقت در پای رسانه های جمعی به ویژه تلویزیون ، انسان ها را از اندیشیدن به موضوع های جدی اجتماعی باز می دارد.
مفهوم مدیاتک
در فارسی، بهترین مترادف آن ،رسانه سرا یا پایگاه اطلاع رسانی است. که به معنی مجموعه ای است که در آن اسناد به صورت فیلم ، DVD، CD ،اسلاید و ... ارائه می گردد. برنامه کار این نوع بناها، ابتدا در فرانسه،در دهه 80 میلادی، ارائه شد که عملکرد مدیاتک را، جمع آوری کارکردهای مختلف فرهنگی و گردهم آوردن گروههای متفاوت مردم، عنوان کرد .دلایل پیدایش این نوع مجموعه ها این بود که کتابخانه های سنتی دیگر قادر نبودند به تنهایی و بدون استفاده از رسانه های گروهی نیازهای مردم را در دسترسی اطلاعات، برآورده کنند
مدیاتک ها با آوردن امکانات تکنولوژیکی و رسانه ها به فضای عمومی مردم را به بیرون آمدن از خانه ها و جدا کردن از رسانه های شخصی تشویق می کنند. مراکز چندرسانه ای این امکان را پدید می آورد که افراد به آنجا رفته و فعالیتهای متنوعی انجام دهند و با گرد هم آمدن و گفتگو به ارتباط بپردازند .این بناها احترام خاصی برای نیاز اجتماعی انسان قایل شده اند .با این تعریف میتوان مدیاتک را بعنوان کاتالیزور در روند فراگیری دانش و اطلاعات بشمار آورد
