بخشی از مقاله
چکیده
در سالهاي اخیر، توجه به انسان و نیاز او به ارتباط با افراد و محیط اطرافش بسیار مورد تاکید قرار گرفته است. ظهور واژه پایداري در دهههاي پایانی قرن بیستم که با اهداف محیطی، اقتصادي و اجتماعی تبیین گردیده، توجه به این نیاز انسان اجتماعی را بیشتر می نماید؛ و در نهایت در تعامل و تقابل این اهداف سهگانه، پایداري یا عدم پایداري محقق میگردد. این امر در شکلگیري الگوهاي جدید معماري تاثیر قابل توجهی گذاشته است، به طوریکه تمرکز بر معماري انسانگرا، به عنوان تولیدي که پاسخگوي نیازهاي انسانی در ابعاد مختلف باشد، حائز اهمیت گردیده است.
اما با این وجود، باز هم پژوهشهاي موجود در ارتباط با معماري پایدار، عمدتاً در بخش کالبدي - اهداف محیطی و اقتصادي - صورت گرفته است و در بخش کیفی و غیر کالبدي - اهداف اجتماعی-فرهنگی - بیشتر تحقیقات در مقیاس شهري انجام گردیده و کمتر وارد حیطه معماري شده است و خلاء پژوهش در این بخش به مراتب احساس میشود.
در مقاله حاضر، پایداري اجتماعی در فضاهاي عمومی به عنوان بخش غیر-کالبدي معماري پایدار، مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت این اهداف به عنوان اصول طراحی مدیاتک متجلی گردیده است. در این تحقیق، با توجه به اینکه پایداري اجتماعی تعریف مطلقی ندارد و نسبت به افراد استفاده کننده و نوع کاربري بنا، می تواند متغییر باشد؛ با بررسی و بیان ویژگیهاي مرکز چند رسانهاي و فضاي عمومی، مطالعات دقیقتري در ارتباط با پایداري اجتماعی در معماري مدیاتک صورت پذیرفته است.
در نهایت با استفاده از نتایج بدست آمده از تحلیلها و بررسی تحلیلی نمونههاي موردي، مبانی طراحی معماري مرکز چندرسانه اي بر-اساس تئوري پایداري اجتماعی بیان گردیده است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی از روشهاي کمی و کیفی است و شیوه گردآوري اطلاعات، مبتنی بر مطالعات کتابخانهاي میباشد.
1 مقدمه
در جهان معاصر و با پیشرفت ارتباطات و تکنولوژي، زندگی بشر شرایط جدیدي به خود گرفته است. فراگیر شدن رسانههاي جمعی و شبکهي اطلاعرسانی جهانی، موجب تقلیل ارتباط رودرروي افراد، به عنوان عاملی کاربردي و حیاتی گردیده است؛ با این وجود، نیاز اجتماعی، فرهنگی و روانی به ارتباطات هنوز جایگاه ویژه خود را داراست و از تاثیرات مخرب فقدان چنین رابطهاي بر سلامت و آرامش روانی افراد نمیتوان چشم-پوشی کرد. لذا روابط اجتماعی را میتوان سادهترین عامل زندگی مشترك انسانی دانست؛ که افراد به برقراري آن نیاز ذاتی دارند و از این روي بهدنبال فرصتهایی در راستاي تجربه روابط اجتماعی هستند.
بعداجتماعی پایداري، نسبت به ابعادکالبدي آن، توجه کمتري جلب کرده است و احتمالا علت آن اثرات اجتماعی بسیار کند و آرام، درطول یک دوره زمانی است که به صورت ناملموس اتفاق می افتد، درحالیکه این تاثیرات غالبا به صورت ماندگارتر و اثر گذارتر رخ می دهند
از سوي دیگر، علاوه بر مباحث مطرح شده؛ رابطه اجتماعی در فضا و زمان اتفاق می افتد. مجاورت می-تواند علت شروع رابطه اجتماعی باشد، اما شرط کافی آن نیست. ساختار فیزیکی و تقسیمات عملکردي فضا ممکن است گشاینده یا محدود کننده این فرصت ها براي ارتباط باشد
در توسعه پایدار، فضا و جامعه آشکارا به هم مربوطند، تصور "فضا" بدون محتواي اجتماعی و به همین ترتیب درك و تصور جامعه بدون مولفه فضایی امري مشکل است
آنچه دراین مقاله مورد توجه قرارگرفته است، اهداف اجتماعی پایداري در فضا و به طور مشخص معماري مدیاتک میباشد؛ هرچندکه جدا کردن این موضوع از سایر جنبههاي محیطی واقتصادي کاري دشوار به نظر می رسد.
علاوه بر این ارزشهاي اجتماعی و فرهنگی هر جامعه نیز در معماري آنجا مستتر بوده و برآن اثر مطلوب دارد و بالعکس؛ معماري نیز میتواند تأثیر بسزایی در توسعه فرهنگ جامعه داشته باشد. در این مقاله، معماري به عنوان ظرفی براي عملکردهاي اجتماعی محسوب میشود و افراد جامعه بیآنکه خود متوجه باشند، در شکل-گیري آن نقش اساسی را ایفا مینمایند. از آنجایی که پایداري اجتماعی تعریف مطلقی ندارد و نسبت به افراد استفادهکننده و نوع کاربري بنا میتواند متغییر باشد؛ این بررسی نیازمند مطالعات اجتماعی، رفتاري و همچنین بررسی ابعاد اجتماعی فضاهاي عمومی می باشد.
روش پژوهش
این پژوهش، جهت دستیابی به دانش طراحی فضاي عمومی مدیاتک، به منظور ارتقاي بعد اجتماعی پایداري در معماري آن، صورت پذیرفته است. در این راستا، با استفاده از ابزار کتابخانهاي متون و اسنادي در ارتباط با مفهوم فضاهاي عمومی و مدیاتک، مورد بررسی قرار گرفت. سپس ابعاد اجتماعی فضاهاي عمومی از نگاه نظریه-پردازان گوناگون در قالب جدولی ارائه شد و 6 معیار اصلی پایداري اجتماعی استخراج گردید و در ادامه با بررسی تجارب موفق جهانی مدیاتک شاخصهاي اختصاصی هر معیار به صورت جدول معیارهاي ابعاد اجتماعی و شاخصهاي آن در معماري مدیاتک ارائه شده است.
مفهوم مدیاتک
مدیاتک، در فرهنگ لغت فرانسه چنین تعریف شده است :
که در فارسی، به معنی مرکز جمعآوري مدارك به منظور ارائه به عموم مردم می باشد؛ در معماري، بهترین مترادف آن، »رسانهسرا« یا »پایگاه اطلاعرسانی« است - شاهچراغی، . - 1381 سایت فرانسوي muse du QUAI BRANLY نیز مدیاتک را این چنین معرفی می نماید:
که به معنی مجموعه اي است که در آن اسناد به صورت فیلم، CD، DVD، اسلاید و ... ارائه می گردد.
ویکیپدیا فرانسه مدیاتک را نهادي عمومی، به عنوان یک کتابخانه چندرسانهاي میداند؛ که نه تنها کتابهاي سنتی، روزنامهها و مجلات را داراست، بلکه ویدئو - فیلم، اسلاید - ، ضبط صدا - موسیقی، کتابهاي صوتی - و تمام انواع منابع الکترونیکی را نیز در آرشیو خود گنجانده است.
برنامه ي کار این نوع بناها، ابتدا در فرانسه، هنگام ریاست جمهوري فرانسوا میتران4 در دهه80 میلادي، ارائه شد که عملکرد مدیاتک را، جمعآوري کارکردهاي مختلف فرهنگی و گردهم آوردن گروههاي متفاوت مردم، عنوان کرد. دلایل پیدایش این نوع مجموعه ها این بود که کتابخانه هاي سنتی دیگر قادر نبودند به تنهایی و بدون استفاده از رسانههاي گروهی نیازهاي مردم و بخصوص دانشجویان و محققان را در دسترسی اطلاعات، برآورده کنند. بنابراین، اکنون بهرهگیري از پیشرفت سریع تکنولوژي، صنایع الکترونیکی و کامپیوتري، کتابخانه ها را به مراکز دسترسی اطلاعات تبدیل میکند
