بخشی از مقاله
چکیده
هدف آموزش و پرورش در کشور ما رشد و پرورش همه جانبه - رشد عقلانی، جسمانی، عاطفی و اجتماعی - دانش آموزان به گونه ای است که ضمن التزام به ارزشهای اسلامی، ملی و اخلاقی، به کمال بالقوه خویش نائل آمده، آگاه به مسائل روز جهان و مبتکر و توانمند در جهت حل مسائل و مشکلات خود و جامعه و ساختن آینده ای مطلوب تر باشند . در همین راستا ایده ی مدارس هوشمند و یا هر گونه نوآوری آموزشی دیگر در آموزش و پرورش در صورتی که بتواند ما را در رسیدن به این هدف یاری نماید ارزشمند خواهد بود.
تحقیق حاضر سعی کرده با استفاده از روش های جدید به رتبه بندی عوامل موثر بر هوشمند سازی موفق مدارس در شهرستان بویراحمد با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره بپردازد که با بررسی پنج بعد - محیط یاددهی-یادگیری مبتنی بر محتوای چندرسانه ای -زیرساخت توسعه یافته فناوری اطلاعات- مدیریت مدرسه توسط سیتم های یکپارچه ای رایانه ای- برخورداری از معلمان آموزش دیده- ارتباط یکپارچه رایانه ای با مدارس دیگر - پس از بکارگیری تکنیک تاپسیس به عنوان یک روش تصمیم گیری برای تعیین بهترین گزینه برای اولویت بندی عوامل موثر بر هوشمند سازی موفق مدارس از منظر مدیران مدارس هوشمند شهرستان بویراحمد این نتیجه بدست آمد که از نظر مدیران این مدارس متغیر توانمند سازی معلمان در حوزه فناوری اطلاعات نسبت به سایر متغیرها از اولویت بیشتری برخوردار می باشد.
کلمات کلیدی: هوشمند سازی،مدرسه هوشمند،محیط یاددهی یادگیری،توانمند سازی معلمان،تاپسیس
.1 مقدمه
مدارس و آموزشگاه های هوشمند بر پایه استقرار برنامه های سخت افزاری و نرم افزاری ،توانسته اند به عنوان محور اصلی پیاده سازی برنامه های آموزش بر مبنای سامانه های الکترونیکی واتوماسیون های نوین در جهان مطرح باشند.تجارب کشور های مختلف در زمینه استقرار این مراکز هوشمند و بازخورد نتایج آن نشان داده است که رشد سطح دانش در این مراکز نسبت به مراکز معمول بیش از 85 درصد افزایش داشته است. - جلالی،. - 1388 در داخل کشور، با علم بر کارایی و اثربخشی بسیار بالای مدارس هوشمند در ارتقاء سطح علمی و آموزشی دانش آموزان و با هدف توسعه بخش آموزشی، استقرار این مدارس با مرکزیت استان های نقاط مختلف کشور مورد برنامه ریزی و سازماندهی قرار گرفته و اکنون شاهد رویکرد خانواده های دانش آموزان به ثبت نام و کسب خدمات آموزشی و تحصیلی این گونه مدارس شده اند. - رضایی،. - 1391
ماهیت برنامه های این گونه مدارس در کشور با توجه به سیاست گذاری های بخش آموزش و پرورش، بر مبنای فراهم نمودن تجهیزات سخت افزاری مناسب و کارآمد در مدرسه،فراهم نمودن تجهیزات نرم افزاری مناسب و کارآمد، افزایش توانایی مدیریت مناسب و کارآمد مدرسه هوشمند،تبدیل مدرسه از یک محیط سنتی به محیط الکترونیک، ایجاد فضای رقابت سالم بین معلمان در استفاده بهینه از امکانات، ساخت محتوای الکترونیکی توسط معلم، بهره گیری از pdf کتب درسی، استفاده از اینترانت ملی، بالابردن خلاقیت و نوآوری دانش آموزان بر اساس زیرساخت های الکترونیکی و... بوده است - نقشه راه مدرسه هوشمند،. - 1390
بنابرین میزان سرمایه گذاری بالا بر روی استقرار و راه اندازی این گونه مدارس و هزینه های نسبتآ بالای اداره آنها، اهمیت موضوع کسب نتایج مثبت و هدف گذاری شده بر مبنای ارتقاء سطح کمی و کیفی آموزشی و علمی دانش آموزان مورد توجه زیادی بوده است.به این منظور، ایجاد الگوی شفاف و متناسب به منظور ارزیابی دقیق عملکرد به لحاظ ارتقاء سطح آموزش،افزایش پویایی علمی در بین دانش آموزان، تقویت ابعاد خلاقیت، ابعاد مشارکت علمی و کار گروهی، افزایش توانمندی های ذهنی و سایر موارد از بازخورد های مورد انتظار فعالیت این مدارس در مناطقی چون شهرستان بویراحمد بوده که به منظور افزایش موفقیت در زمینه نیل به این اهداف مستلزم رتبه بندی عوامل تاثیر گذار در هوشمند سازی موفق این مدارس بوده است. بنابراین، با درک این موضوع، این تحقیق به منظور رتبه بندی عوامل موثر در هوشمند سازی موفق مدارس تبیین گردیده است.
.2 بیان مساله
فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از موضوعات بحث انگیز در دنیای امروز است که بسیاری از جوانب زندگی از جمله نظام های آموزشی را در برگرفته است. در واقع نظام آموزشی هر کشور جهت همگام شدن با توسعه جهانی و رو به پیشرفت، باید بتواند علاوه بر هماهنگ کردن خود با تحولات جامعه امروزی، چشم اندازها و تغییرات آینده را پیش بینی و آنها را در جهت ایجاد تحولات مطلوب در آینده هدایت کند. در این راستا شاید بتوان طرح مدارس هوشمند را به عنوان مناسب ترین الگو برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش و پرورش توصیه نمود - عبادی،. - 1383
از سوی دیگر مدارس هوشمند به دلیل برنامه های درسی انعطاف پذیر، امکان تدریس با شیوه های نوین، داشتن طیف وسیعی از برنامه ها و روشهای آموزشی و محوریت بخشیدن به نقش دانش آموز با در نظرگرفتن تفاوتهای فردی و توجه بیشتر به نیازها، علائق و استعدادهای دانش آموز میتوانند در جهت از بین بردن و یا کاهش شکاف آموزشی موثر و مفید باشند. در واقع هر دانش آموز بسته به استعداد خود میتواند آموزش ببیند - مشایخ،. - 1379
بنابراین با وجود تمام مزایای ذکر شده مشکلات و نگرانی هایی در زمینه پیاده سازی طرح هوشمند سازی در مدارس وجود داشته و به دلیل انجام نشدن پژوهشی مدون مبتنی بر رتبه بندی عوامل موثر در هوشمند سازی مدارس هوشمند در ایران، این مطالعه به موضوع خواهد پرداخت. آمار مدارس هوشمند براساس اظهار ادارات کل استان های کشور به شرح جدول 1 می باشد. عوامل موثر بر پیاده سازی موفق مدارس هوشمند که با بررسی پیشینه تحقیق بدست آمده است شامل پنج فاکتور می باشد که شامل این موارد می باشد: - 1 - محیط یاددهی-یادگیری مبتنی بر محتوای چندرسانه ای -2 زیرساخت توسعه یافته فناوری اطلاعات-3 مدیریت مدرسه توسط سیستمهای یکپارچه رایانه ای -4برخورداری از معلمان آموزش دیده -5 ارتباط یکپارچه رایانه ای با مدارس دیگر - و سعی داریم این 5 فاکتور را رتبه بندی کنیم.
.3اهمیت و ضرورت تحقیق
تحقیق حاضر بر آن است تا با تکیه بر تجربیات کارشناسان فناوری اطلاعات در مدارس شهرستان بویراحمد و خبرگان امر ، مسائل و عوامل موثر در پیاده سازی موفق مدارس هوشمند را با هدف ارائه مدلی کارآمد و کاربردی در جهت اجرای موفق مدارس هوشمند با تکیه بر امکانات و متخصصان شهرستان بویراحمد را رتبه بندی نماید. با بررسی های میدانی صورت گرفته در شهرستان بویراحمد دیدگاه خوبی در سطوح مسئولین عالی شهرستان برای اجرای هوشمند سازی مدارس وجود داشته و هزینه های هنگفتی در تعدادی از مدارس نیز صورت گرفته است اما بنا به زعم ایشان تاکنون موفقتی در پیاده سازی موفق نداشته اند و در عمل نیز به دلیل اینکه محقق خود در دوران ابتدایی همین شهرستان تدریس و بر اساس بازرسی های میدانی از مدارسی که تحت عنوان هوشمند راه اندازی شده اند و با شرکت در دوره های ضمن خدمت مرتبط هوشمند سازی مدارس، مشاهده نموده است که انگیزه چندانی از سوی رده های اجرایی مدارس - مدیران-کارکنان-معلمان و دانش آموزان - برای پیاده سازی موفق مدارس هوشمند در عین مزیت های فراوان نسبت به مدارس سنتی وجود ندارد.
همچنین با بررسی پیشینه،اکثریت پژوهش های صورت گرفته در کشور نیز یا به صورت کلی بوده یا در استان ها و شهر های برخوردار - توسعه یافته تر - صورت گرفته و در شهرستان های کوچک تر با توسعه یافتگی کمتر پژوهش قابل توجهی صورت گرفته است. لذا امید میرود این تحقیق علاوه بر پر کردن خلاء پژوهشی موجود، برای مدیران مدارس، جهت تصمیم گیری در مورد بهبود وضعیت موجود مدارس و برنامه ریزی های آینده اطلاعات ارزشمندی را فراهم نماید و مدیران و مسئولین بتوانند بر این پایه، با بررسی وضعیت کنونی خود و ارزیابی محیطی از امکانات موجود در مدرسه بتوانند با تشخیص جایگاه خود در مسیر راه اندازی پروژه ی مدرسه هوشمند و با در نظر گرفتن نارسایی ها و نقاط قوت و ضعف مدارس جهت بهبود روشها و نیل به اهداف و افزایش بازدهی، پیش بینی ها و تصمیمات لازم را اتخاذ نمایند
.4تعریف مدرسه هوشمند
در زیر به برخی از تعاریف مدارس هوشمند اشاره میشود:
مدرسه هوشمند مدرسه ای است که برای ایجاد محیط یاددهی - یادگیری و بهبود نظام مدیریتی مدرسه و تربیت دانش آموزان پژوهنده طراحی شده باشد. - سندمدارس هوشمند، - 1384 مدرسه هوشمند سیستمی با موقعیتکاملاً حقیقی، متفاوت از سیستم مدارس مجازی با مدیریت مبتنی به فن آوری رایانه و شبکه و محتوای الکترونیکی با نظام ارزشیابی هوشمند میباشد - زمانی، . - 1386
مدرسه هوشمند یک موسسه آموزشی است که فرآیند های آموزشی و تجربیات مدیریت یادگیری را به نحوی به کار می گیرید تا یادگیرندگان را در رویارویی با تغییرات حاصل از توسعه فناوری اطلاعات توانمند سازد. مدرسه هوشمند تنها به دنبال ایجاد کاربران دانش محور نیست،بلکه ارتقای توانمندی ها و مهارت های دانش آموزان در حوزه تفکر خلاق از طریق یادگیری هوشمند از اهداف اصلی این مدارس به شمار می روند - سلیمی،. - 2012
.5اهداف مدرسه هوشمند
به طور کلی اهداف مدرسه هوشمند به شرح ذیل می باشد:
- استمرار فرایند یادگیری دانش آموزان در خارج از مدرسه
- ایجاد محیطی پویا و جذاب برای شکوفایی کامل استعدادها و بروز خلاقیتهای فردی و جمعی دانش آموزان
- -افزایش حضور و پشتیبانی و مشارکت والدین و گروههای ذینفع در فرایند یادگیری دانش آموزان
- -همراه نمودن کادر آموزشی مدارس با روند های نوین آموزشی مبتنی بر نیازمندیهای جامعه دانش بنیان
- -ایجاد محیطی مناسب جهت ارزیابی های مستمر ومتناسب با استعداد و پیشرفت دانش آموزان
- -فراهم نمودن فضای مشارکت و تعامل دانش آموزان و معلمان در فرایند های آموزشی
- -ترویج یادگیری تجربی،پژوهش محوری و دانش آموز محوری در فرایند های آموزشی
- توسعه مهارتهای ادراکی،کلامی ،اجتماعی،حرفه ای و تخصصی دانش آموزان
- -تربیت دانش آموزان فاخر برای ورود به میدانهای بین المللی با تکیه بر هویت ایرانی اسلامی - سند راهبردی مدارس هوشمند،. - 1384
.6دلایل تاسیس مدارس هوشمند
امروزه به علت رشد فناوری های رایانه ای، سرعت نقل و انتقالات اطلاعاتی و مسأله انفجار دانش، اطلاعات و دانش به سهولت و سرعت می تواند در اختیار همگان قرار گیرد و دیگر مانند گذشته مدرسه تنها چهار چوبی نیست که معلم بخواهد دانش، مهارت و ارزشها را در آن به دانش آموزان منتقل کند، بلکه چهارچوب های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و وسائل ارتباط جمعی در شکل پذیری پنداره های دانش آموزان نقشی تعیین کننده دارند. یکی از تبعات این امر بالا رفتن سطح دانش متعارف دانش آموزان است که هماهنگی با دوره های آموزشی را بر هم می زند. در چنین شرایطی استفاده از فناوری های اطلاعاتی و انفورماتیکی در مدارس هوشمند، امکان به روز نمودن اطلاعات علمی معلمان و ارتقاء مهارتهای تدریس ایشان را فراهم می آورد به طوریکه آنها می توانند با استفاده ازامکانات موجود در این مدارس برآورد صحیح تر و دقیقتری از دانش متعارف دانش آموزان کسب نموده و دوره های آموزشی و مطالب درسی را با دانش متعارف دانش آموزانشان هماهنگ سازند. - سند تحول بنیادین آموزش و پرورش،. - 1390
