بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت ریسک به عنوان یکی از اصول نهگانه مدیریت پروژه، نقش مهمی را دررسیدن به اهداف پروژه ایفا میکند. با شناسایی ریسکهاي پروژه و مدیریت آنها میتوان منابع محدود پروژه را به صورتی بهینه مورد استفاده قرار داد. یکی از حوزههایی که به دلیل درگیري گروههاي کاري و تجهیزات مختلف در معرض ریسکهاي زیادي قرار دارد پروژه- هاي ساخت هستند مدیریت این ریسکها، انجام پروژه در زمان تعیین شده و کاهش هزینههاي پیشبینی نشده را تضمین میکند. اولین گام در مدیریت ریسک پروژه ساخت، شناسایی ریسکهاي بالقوه آن است. از آنجا که گامهاي بعدي مدیریت ریسک بر اساس نتایج این مرحله صورت میگیرد، شناسایی کامل ریسکهاي پروژه عامل مهمی در موفقیت ریسک پروژه است.در این پژوهش پس از بررسی تکنیکهاي شناسایی ریسک، مدلی براي این فرایند ارایه خواهیم کرد.
-1 مقدمه
پروژههاي ساخت نقش مهمی را در توسعه اقتصادي کشورهاي در حال توسعه بازي میکنند. به علت وجود مشکلات و موانع در رسیدن به اهداف پروژه و اجراي موثر آن، نه تنها ذینفعان مستقیم پروژه بلکه ساختار اقتصادي جامعه تحت تاثیر این امر قرار خواهد گرفت. با توجه به اینکه ایران نیز کشوري در حال توسعه است، پروژههاي گوناگونی باید اجرا شوند اما بررسی نحوه اجرا و عملکرد پروژههاي پیشین حکایت از طولانی شدن، افزایش هزینه و کیفیت نامناسب برخی از آنها دارد. از طرفی مدیریت پروژه در محیطی پیچیده و دینامیک و در مواجهه با ریسک ها و عدم قطعیتهاي زیادي انجام می شود بنابراین ضروري است که مدیران پروژه کلیه ریسکهاي ممکن موثر در پروژه را شناسایی کرده و مد نظر قرار دهند. شناسایی ریسکهاي پروژه و برنامه ریزي براي پاسخگویی به آنها میتواند از بروز برخی موانع و مشکلات در راستاي رسیدن به اهداف پروژه جلوگیري کند.
-2ریسک و فرایند مدیریت ریسک
کلمه ریسک، کلمهاي کاملا جدید است.این کلمه دراواسط قرن 17 میلادي ازکلمه فرانسوي éأشکطل به زبان انگلیسی وارد و در نیمه اول قرن 18 باآغازفعالیتهاي بیمه، به شکل انگلیسی ریسک تلفظ شد. ریسک طبق تعریف موسسهعقب، عبارت از لرویداد یا شرایطی غیرقطعی است که در صورت وقوع، تاثیر مثبت یا منفی روي حداقل یکی از اهداف پروژه خواهد گذاشت. محققان تعاریف متعددي از مدیریت ریسک ارائه کرده اند.کوپر و چاپمن مدیریت ریسک را قسمتی از آنالیز ریسک می دانند و آنالیز ریسک را شناسایی، ارزیابی،کنترل و مدیریت ریسک معرفی می کنند2]،.[1
از منظر توماس و هرتز مدیریت ریسک مراحل شناسایی، سنجش، ارزیابی و بازبینی ریسک می باشد و مدیریت ریسک با برنامه ریزي و مدیریت استراتژیک ارتباط تنگاتنگی دارد.[3] چارت آنالیز و مدیریت ریسک را دو مفهوم جدا قلمداد کرده و مهندسی ریسک را فرایندي متشکل از هر دو قسمت آنالیز و مدیریت ریسک میداند .[4] عقب مدیریت ریسک را فرآیند نظام یافته شناسایی، تحلیل و واکنش به ریسک پروژه میداند. این مدیریت متضمن بیشینه نمودن احتمال و پیامدهاي رویدادهاي مثبت و کمینه نمودن احتمال و پیامدهاي رویدادهاي نامطلوب در راستاي اهداف پروژه است.[5] شکل - 1 - فرایند مدیریت ریسک را نمایش میدهد.
جهت رسیدن به اهداف پروژه، وجود مدیریت ریسک ضروري می باشد و فرایند مدیریت ریسک در صورتی تاثیرگذار و موفق خواهد بود که گام هاي اولیه آن – ورودي هاي فرایند آنالیز ریسک-به صورت صحیح انجام شده باشد.از این رو به اعتقاد بسیاري از محققان مرحله شناسایی ریسک مهمترین مرحله مدیریت ریسک است.این پژوهش با تاکید بر این مرحله از فرایند مدیریت ریسک صورت گرفته است.
-3شناسایی ریسک
شکست در هزینه هاي تخمینی، عدم اتمام به موقع پروژه و عدم تحقق مشخصات فنی مورد انتظار مسایل کلیدي مدیران پروژه هستند، بنابراین مدیران پروژه باید ریسکهاي بالقوه را شناسایی و ارزیابی کنند به طوریکه بتوانند پاسخگویی لازم را در جهت کنترل و مدیریت ریسکهاي شناسایی شده انجام دهند.هرتز و توماس از شناسایی ریسک به عنوان تشخیص بیماري یاد کرده اند.[6] هدف از شناسایی ریسک، نمایان ساختن و ثبت کردن جزئیات مربوط به بیشترین تعداد اتفاق نامعین، پیش از اتفاق افتادن آنهاست. اگر ریسکی شناسایی نشود نمی تواند کنترل، منتقل یا مدیریت شود بنابراین شناسایی ریسک اولین گام لازم و ضروري قبل از آنالیز و پاسخگویی به ریسک است.[7]
بسیاري بر آن معتقدند که در مدیریت ریسک شناسایی مهمتر از آنالیز ریسک می باشد.[8] ریسکهاي پروژه می توانند داخل سازمان پروژه باشند یا در خارج آن.تغییر در محیط خارج پروژه تاثیر مهمی در سازمان پروژه دارد و ممکن است منجر به تغییر در برنامه و مدیریت استراتژیک جاري شود. به طور مشابه، تغییر در برنامه استراتژیک ممکن است منجر به تغییر در محیط پروژه شود.شکل - - 2 تاثیر محیط و سازمان پروژه را نمایش می دهد.
-4 تکنیکهاي شناسایی ریسک
ریسک ها با روش هاي متعددي شناسایی می شوند بیشتر این روش ها به تجربه بدست آمده از پروژه هاي مشابه پیشین متکی هستند.[9] ابزارها و تکنیکهاي شناسایی ریسک از منظر موسسه بین المللی مدیریت پروژه به شرح زیر هستند:
-1-4 بررسی مستندات
بازنگري برنامههاي پروژه و فرضیات آن در هر دو سطح کلی و جزیی پروژه، بایگانی پروژههاي قبلی و مطالعه اسناد و مدارك، یکی از سادهترین روشها براي شناسایی ریسکهاي پروژه می باشد.مهمترین مزایاي این روش آشکارسازي جزئیات ریسکهاي خاص پروژه ونیز عدم نیاز به ابزاري خاص است. از معایب این روش میتوان به محدودیت شناسایی به ریسکهایی که فقط داخل مستندات هستند،پیچیدگی و زمانبر بودن این تکنیک است.[10]
