بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی مشکلات بازاریابی خرما در شهرستان قصرشیرین در سطح شهرستان قصرشیرین و در چارچوب کلی تحقیقات پیمایشی به انجام رسیده است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه تولیدکنندگان خرما در شهرستان قصرشیرین به تعداد 820 نفر بودند که تعداد 260 نفر از آنها به روش نمونه-گیری تصادفی طبقهای با انتساب متناسب انتخاب و با استفاده از ابزار پرسشنامه مورد مطالعه قرار گرفتند. به منظور تشخیص پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است که مقدار ضریب محاسبه شده برابر با 0/92 بود که برای انجام تحقیق قابل قبول میباشد.
روایی محتوایی پرسشنامه نیز با نظرخواهی از کارشناسان مرتبط با موضوع تحقیق تأیید شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS22 انجام گرفت. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی با رویکرد تلخیص دادهها، نشان داد که عامل اقتصادی- سیاسی، عامل آموزشی- ترویجی، عامل زیرساختی و عامل مهارتی- حرفهای، عمدهترین مشکلات بازاریابی خرما در شهرستان قصرشیرین میباشند.
.1 مقدمه
امروزه بازاریابی یکی از ضروریات نظام تولید روستایی و کشاورزی است که اهمیت آن در فرایند تولیدات روستایی بسیار مشهود است. اهمیت این موضوع تاحدی است که در کشورهای پیشرفته و حتی در کشورهای در حال توسعه از بازاریابی به عنوان »دست نامرعی تولید« نام برده می شود.در کشور ایران روشهای متعارف بازار یابی تولیدات کشاورزی باهزینه های بالاهمراه است و با اهداف توسعه اقتصاد روستایی ناسازگار میباشد.
مسائل ومشکلات زیادی در زمینه بازاریابی محصولات کشاورزی وجود دارد از جمله این مشکلات عبارتند از: نامناسب بودن زیرساختار تسهیلات بازاریابی، ناپایداری قیمت، فصلی بودن تولیدات کشاورزی، نامناسب بودن سیستم اطلاع رسانی بازار، فساد پذیری محصولات کشاورزی، حجم زیاد و ضایعات فراوان در طول مراحل مختلف - . - 7مشکل اصلی این است که محصولات کشاورزی فسادپذیر هستند و ماندگاری بالایی ندارند. از طرف دیگر هم صنایع تبدیلی، انبارها و سردخانهها کفاف نگهداری محصولات تولیدی را نمیدهند. سردخانهها باید در بازه زمانی کوتاه، پذیرای محصولات زیادی در فصل برداشت باشند. به طور مثال در عرض پانزده روز تا یکماه، باید به اندازه یکسال ظرفیت داشته باشند
خرما یکی ار محصولات مهم و استراتژیک ایران می باشد که قدمت کشت آن به بیش از 4000 سال پیش میرسد. ایران با دارا بودن شرایط مناسب برای کشت خرما، بر اساس آمار موجود از نظر سطح زیر کشت دارای مقام اول جهان، از نظر تولید و صادرات با دارا بودن16/5 درصد صادرات جهان، دارای مقام دوم میباشد. بر اساس گزارش وزارت بازرگانی، صادرات خرمای ایران در طی سنوات گذشته همواره در نوسان بوده، به طوری که در اکثر سالها دارای رشد منفی بوده است
موارد ذیل از مهمترین مزیتهای کشت و پرورش و تولید خرما این است که خرما به عنوان ماده غذایی اصلی، پر انرژی و سالم به ویژه در مناطق محروم و خرماخیز می باشد، منجر به ایجاد اشتغال در مناطق جنوبی و مرزی کشور میشود و به افزایش ضریب امنیت ملی در این نواحی کمک میکند، امکان توسعه سطح زیر کشت و افزایش تولید به دلیل وجود شرایط اقلیمی مناسب و پتانسیلهای بالقوه آب وخاک و از همه مهمتر امکان صادرات و ارزآوری، نقش اساسی در کویرزدایی و ایجاد فضای سبز مطبوع و دلپذیر دارد
موقعیت خاص ایران از لحاظ جغرافیایی به عنوان پلی بین آسیا و اروپا و دسترسی به آبراهه های بین المللی وداشتن مناطق مستعد کشت و پرورش خرما آن را به عنوان یکی از قطب های بالقوه تولید و صادرات خرما قرار داده است. برای حفظ این موقعیت لازم است که به مواردی چون کیفیت خرمای صادراتی، وضعیت بازار هدف و تحولات آن، وضعیت کنونی بازاریابی، روابط سیاسی - اقتصادی در سطح بین المللی، قوانین و مقررات وبخشنامه ها، توجه زیادی نمود و با برطرف کردن مشکلات موجود قدمهای موثری در جهت دستیابی به بازارهای موجود برداشت. پرواضح است که پس از تولید هر محصول، مهمترین مسأله، رساندن آن به بهترین شیوه به دست مصرف کننده است و این مهم بر عهده یک سیستم بازاریابی کارا و منسجم میباشد، از اینرو میتوان به نقش پراهمیت بازاریابی پی برد
دلاور - 1390 - در پژوهشی تحت عنوان شناسایی شیوههای نوین بازاریابی محصولات کشاورزی نشان می دهد، فقدان بست هبندی و فرآوری محصولات، امکان بازاریابی و فروش مناسب محصولات را بسیار کاهش می دهد - . - 3 آنجلو - 2013 - 1 در پژوهش خود به این نتایج دست یافت که مسایل بازاریابیعموماً به دلیل مشکلات رقابتی در مقایسه با دیگر صنایع، سازگاری قیمتگذاری براساس هزینهها، فقدان آگهی، محصولات غیرمارک دار و غیره به وجود میآیند
حدود 821 هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان قصرشیرین زیر کشت محصول خرما می باشد. سطح بارور درشهرستان حدود 389 هکتار وسطح تولید نهال432 هکتار است. تعداد تولید کنندگان به ِازای هر یک هکتار یک نفر بوده یعنی 820 نفر هستند. متوسط تولید در شهرستان 7 تن در هکتار وحداکثر تولید 15تن در هکتار می باشد. زاهدی، اشرسی، پیاروم، خضراوی، ازرق، دیری، جعفری و کبکاب از ارقام خرمای تولید شده در شهرستان است. لازم به ذکر است رقم زاهدی رقم غالب تولید شده ورقم اشرسی رقم منحصر به فرد شهرستان قصر شیرین می باشد. بنابراین سوال اصلی پژوهش حاضر این است که چه مشکلاتی پیش روی بازار یابی محصول خرما در شهرستان قصرشیرین وجود دارد؟
.2 روش پژوهش
روش پژوهش حاضر توصیفی- پیمایشی است و از لحاظ هدف، کاربردی است در این پژوهش، با توجه به موضوع شناسایی مشکلات بازاریابی خرما در شهرستان قصرشیرین، کلیه تولیدکنندگان خرما در شهرستان قصرشیرین به تعداد 820 نفر میباشد که از این تعداد بر اساس روش تصادفی طبقهای با انتساب متناسب و بر مبنای جدول مورگان تعداد 260 نفر انتخاب شدند.
جهت جمعآوری اطلاعات لازم در این تحقیق از روشهای مطالعه کتابخانهای با مراجعه به منابع فارسی و لاتین کتب مربوطه، استفاده از مجموعه مقالات و همایشهای علمی، فیشبرداری از منابع یافته شده و همچنین جستجوی اینترنتی و استفاده از بانکهای اطلاعاتی استفاده شد. لازم به ذکر است در کنار موارد یاد شده در خصوص مطالعات میدانی به مصاحبه با کارشناسان و مسئولین ذیربط و در نهایت تدوین پرسشنامه پرداخته شد. در این تحقیق پس از جمعآوری و دستهبندی دادهها از روش آماری توصیفی و استنباطی - تکنیک تحلیل عاملی با رویکرد اکتشافی - استفاده شد.
.3یافته های پژوهش
براساس شاخص های آمار توصیفی یافتههای تحقیق گویای آن است که از بین 260 نفری که در این پژوهش مورد بررسی قرارگرفتهاند 94/2 درصد را مردان و مابقی را زنان تشکیل میدهند. اکثر پاسخگویان 88/5 - درصد - را افراد متأهل و مابقی 11/5 - درصد - را افراد مجرد تشکیل میدادند. میانگین درآمد سالیانه کسبشده از طریق فروش خرما 12/1 میلیون تومان بوده است که بیشترین درآمد کسبشده از طریق فروش خرما 35 میلیون تومان و کمترین آن 1/5 میلیون تومان بوده است.
براین اساس از 260 نفری که مورد مصاحبه قرارگرفتهاند 45 درصد از کشاورزان - بیشترین فراوانی - بیان نمودهاند که کمتر از 10میلیون تومان، از درآمد سالیانه خود را از طریق فروش خرما کسب کردهاند، این در حالی است که تنها 1/2 درصد 3 - نفر - از افراد نمونه مورد مطالعه بیان نمودهاند که بین30 تا کمتر از 40 میلیون تومان از در آمد سالیانهشان از راه فروش خرما بدست آمده است.
به منظور تعیین مناسب بودن دادههای گردآوریشده در این بخش برای تحلیلعاملی، از ضریب 1K.M.Oو آماره بارتلت2 استفاده شده است. در این پژوهش مقدار K.M.O برابر 0/765 به دست آمد و نشان میدهد که وضعیت دادهها برای تحلیل عاملی در حد »خوب« بوده است. مقدار آماره بارتلت نیز برابر 1231/324 به دست آمد، بنابراین در کل دادهها برای تحلیل عامل مناسب بودند.
جدول : - 1 - مقدار .K.M.Oو آزمون بارتلت دادههای جمعآوری شده
همچنین، برای تعیین تعداد عوامل بر اساس ملاک کیسر3 عمل شده است. در جدول - 2 - تعداد عوامل استخراج شده همراه با مقدار ویژه هر یک از آنها، درصد واریانس مقدار ویژه هریک از عوامل و درصد واریانس عوامل آمده است. مقدار ویژه، بیانگر سهم هر عامل از کل واریانس متغیرها میباشد. عامل اول بیشترین سهم - % 30/469 - و عامل پنجم کمترین سهم - % 3/256 - را در تبیین واریانس کل متغیرها داشتهاند و در مجموع این پنج عامل توانستهاند % 72/478 از کل واریانس شناسایی مشکلات بازاریابی خرما در شهرستان قصرشیرین را تبیین نمایند.
جدول : - 2 - عوامل استخراج شده همراه با مقدار ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تجمعی آنها
