بخشی از مقاله
خلاصه
بررسی عوامل به وجود آورنده تأخیرات و تعیین تأثیر هر یک از آن ها بر اهداف اصلی پروژه یعنی زمان، هزینه و کیفیت می تواند کمک بزرگی به مدیریت، برای انجام هر چه بهتر پروژه های آتی بکند و با شناسایی مهم ترین ریسک های موجود در پروژه ها، می توان راهکار های مفیدی را جهت کاهش یا حذف آن ها ارائه نمود. هدف اصلی از این تحقیق تعیین علل تاخیر در پروژه های عمرانی می باشد؛ که ابتدا با مطالعات کتابخانه ای، منابع داخلی و خارجی، مقالات و گزارشات مربوط ارزیابی شده، و از طریق توزیع پرسشنامه بین مطلعین و متخصصین این حوزه، و با استفاده از روش تصمیم گیری تاپسیس فازی، مهمترین عوامل دخیل در بروز این مشکل شناسایی و طبقه بندی شده است.
.1 مقدمه
امروزه در دنیا تحولات بزرگی در نحوه انجام پروژه ها و طرح ها در حال وقوع می باشد. یکی از فعالیت های کشورهای در حال توسعه برای ساخت زیربناهای اقتصادی خود، اجرای طرح های عمرانی زیربنایی می باشد که سالانه بخش عمده ای از بودجه کشور را به خود اختصاص می دهد و لذا برنامه ریزی اصولی در خصوص این طرح ها از ملزومات و ضروریات است تا بتوان کمترین نسبت هزینه به بهره وری را از آن استحصال نمود .[1] مهم ترین شاخص موفقیت این پروژه ها علاوه بر دستیابی به اهداف مورد نظر و مقرون به صرفه بودن، اتمام آن در زمان پیش بینی شده می باشد.
تاخیرات پروژه هاعموماً باعث افزایش هزینه های مرتبط با زمان، ادعاهای مالی، معلق شدن و یا خاتمه زودهنگام پروژه می گردد. کمتر پروژه ای را می توان یافت که دغدغه ی پایان نیافتن پروژه در زمان مقرر گدغدغه مدیران آن پروژه نباشد. از این رو است که تکمیل پروژه در زمان مقرر یکی از اصلی ترین شاخص های موفقیت پروژهها محسوب می گردد. از آنجایی که بخشی از تاخیرات در نتیجه عللی می باشد، که در طول پروژه قابل کنترل بوده، بنابراین می توان با شناسایی و مدیریت آنها تا حدود زیادی از اتلاف منابع پروژه جلوگیری نمود.
لذا بررسی عوامل به وجود آورنده تأخیرات و تعیین تأثیر هر یک از آن ها بر اهداف اصلی پروژه یعنی زمان، هزینه و کیفیت می تواند کمک بزرگی به مدیریت، برای انجام هر چه بهتر پروژه های آتی بکند و با شناسایی مهم ترین ریسک های موجود در پروژه ها، می توان راهکارهای مفیدی را جهت کاهش یا حذف آن ها ارائه نمود. هدف اصلی از این تحقیق تعیین علل تاخیر در پروژه های عمرانی می باشد؛ که با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، منابع داخلی و خارجی، مقالات و گزارشات مربوط این علل ارزیابی شده و در نهایت با استفاده از روش تصمیم گیری تاپسیس فازی ارزیابی و طبقه بندی گردیده است.
.2 مزایای شناخت علل تاخیرات از دیدگاه عوامل پروژه
تأخیر، عمل یا رویدادی است که برنامه زمان بندی یک قرارداد را طولانی تر می کند، به عبارت دیگر شکاف زمانی بین زمان واقعی انجام پروژه و زمان برنامه ریزی شده را تاخیر می نامند .[2] البته باید همواره بر این امر واقف بود که عدم تحقق برنامه برای هر فعالیت مجزا می تواند ناشی از تاخیر مجرد آن فعالیت یا متاثر از تاخیر فعالیت های پیش نیاز آن بوجود آید. به عبارت دیگر تاخیر هر فعالیت لزوما تاخیر پروژه را به همراه نخواهد داشت. واریانس بین زمان پیش بینی شده تکمیل پروژه و زمان واقعی تکمیل آنرا تاخیر پروژه گویند. این تاخیر با مجموع تاخیرات فعالیتهای موجود بر مسیر بحرانی برابر خواهد بود. شناسایی، بررسی و تجزیه و تحلیل عوامل ایجاد کننده تاخیرات، منشا بروز تاخیرات و نقش هر کدام در تاخیر کل پروژه آنالیز تاخیرات نامیده می شود.
[3] در طول سه دهه گذشته این پدیده در اکثر انواع پروژه ها از پروژه های ساده ساختمانی تا پیچیده ترین آنها نظیر پروژه های پتروشیمی، سد سازی، نیروگاه های هسته ای و تونل سازی رخ داده است. تأخیر در پروژه ها منجر به صرف منابع بیشتر، کاهش سود و یا از دست دادن فرصت ها می گردد. به همین دلیل امروزه اکثر کشورهای پیشرفته و در حال توسعه با علم به محدود بودن منابع در اختیار، و بازار رقابتی شدید جهت استفاده بیشتر از منابع و کسب سود بیشتر بدنبال ریشه یابی علل تأخیر در پروژه های گذشته می باشند؛ تا با ارائه راهکارهائی از میزان تأخیرات در پروژه های آتی بکاهند. شناسایی تأخیرات برای هر کدام از نهادهای درگیر دارای منافعی است از جمله:
. کارفرمایان به دنبال علت یابی تأخیرات هستند تا بتوانند تسویه خسارت ها و جریمه تأخیرات پیمانکاران را محاسبه نمایند و تخمین های مناسبی از حجم هزینه های اضافی تحمیل شده به پیمانکار در دست داشته باشند . بعلاوه با استفاده از تجربیات گذشته می توانند از رخ دادن موارد مشابه در آینده جلوگیری کنند.
· پیمانکاران نیز درصدد توجیه تأخیرات خود و فرار از پرداخت خسارت هستند. از طرفی تاخیر موجب افزایش هزینه های بالاسری پیمانکار می شود که خود موجب کاهش سود وی می گردد.
· شرکت های تامین کننده ضمانت ها و اعتبارات پروژه ها نیز باید جهت کنترل عملکرد دریافت کنندگان این تسهیلات مالی از علت و مسوولیت تأخیرات مطلع باشند.[4] بر اساس تحقیقات Sharif - 2013 - تاخیرات را می توان براساس معیارهایی چون منشاء ایجاد، قابلیت جبران پذیری آنها تقسیم بندی کرد.
