بخشی از مقاله
چکیده
عصر حاضر، آکنده از تحولات سریع و پیچیده در حوزه فنآوری و همچنین در حوزه اقتصاد و سیاست است. برخی از این تحولات به قدری شگفت و پرشتاب هستند که امکان هر واکنشی را از سوی مدیران و کنشگران سلب مینماید. در پژوهش پیشرو، با مرور و تحلیل منابع، روندهای موثر بر آینده صنعت ایران شناسایی شده 10 - روند - و با طراحی پرسشنامه و شناسایی خبرگان و استفاده از روش تحلیل عاملی تائیدی، معتبر گردیدند. همچنین با استفاده از آزمون میانگین روندهای منتج به "بحرانهای آب و محیط زیست"، در رتبه اول و روندهای "انحصاری شدن بازار - چین - "، "شهریشدن"، "جابجایی قدرت از غرب به شرق" به ترتیب در رتبه ها بعدیاز منظر مهمترین روندهای موثر بر آینده صنعت فولاد ایران،قرار گرفتند.
مقدمه
صنعت آهن و فولاد بهعنوان مهمترین صنعت مادر کشور پس از صنعت نفت، از مواجهه با سیر تحولات جهانی و داخلی و اثرپذیری از آنها، مصون نخواهد بود. روندهای جهانی و داخلی به آینده این صنعت شکل خواهند داد و با شناخت و برنامهریزی برای آنها، نهتنها امکان آمادگی در مقابل هر نوع محتمل و غیرمحتملی از آینده را فراهم شده، بلکه فرصتی بیبدیل برای ساختن آینده مطلوب و محقق نمودن چشمانداز توسعه آهن و فولاد 1404،پیش نهاده خواهد شد.
بایستی توجه داشت که صنعت فولاد ابعاد مهم ملی و جهانی دارد و برای کشور، صنعتی مادر و کلیدی به شمار میآید. طبق آمار جهانی بیش از 2 میلیون نفر به طور مستقیم در صنعت فولاد اشتغال دارند. همچنین 2 میلیون پیمانکار و 4 میلیون شاغل در صنایع وابسته به آن حضور دارند؛ صنایعی مانند ساختوساز، حملونقل و انرژی. بنا بر گزارشهای جهانی، این صنعت منبعی برای اشتغال بیش از 50 ملیون نفر است - . - 1 نظر به اهمیت این صنعت، توجه پژوهشگران و سیاست گذاران به آینده و روندهای موثر آن، الزامی است. روندهای متعددی آینده این صنعت را دستخوش تحول قرار خواهد داد. این روندها در این مقاله بررسی شده و اهمیت آنها ارزیابی شده است.
روش شناسی تحقیق
روش تحقیق در پژوهش حاضر روش پیمایشی- توصیفی است. جهت جمعآوری و تحلیل داده ها و اطلاعات مورد نیاز این پژوهش، ابتدا روندهای اصلی موثر از ادبیات و نظر خبرگان جمع آوری شده است و با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی غربالگری شدهاند. خبرگان در جمع آوری و غربالگری روندها، به کارگرفته شده و از طریق روشهایی مانند گلوله برفی، مدیران و کارشناسان صاحبنظر در حوزه آیندهنگری و برنامهریزی راهبردیصنعت فولادشناسایی شدهاند. در پرسشنامه از طریف لیکرت استفاده شده است. از خبرگان اهمیت تاثیر هر روند بر آینده صنعت فولاد ایران مورد پرسش قرار گرفته و با مقیاسهایی در طیف بسیار زیاد - 9= - تا بسیار کم - 1= - ، اخذ نظر شده است.
به دلیل اینکه در این پژوهش از پرسش نامه جهت ارزیابی وضعیت روندهای اصلی استفاده شده است، بنابراین لازم است تا روایی و پایایی آن مورد بررسی قرار بگیرد. به منظور بررسی روایی سازه-همگرا از تکنیک تحلیل عاملی تاییدی و نرم افزار Amos استفاده شده است. تحلیل عاملی یکی از روشهای برآورد روایی است. زیرا میتوان برای شناسایی و سنجش نیرومندی نسبی صفات مختلف از آن استفاده کرد. اگر بین چند آزمون همبستگی قابل توجهی وجود داشته باشد، این همبستگی نشانگر آن است که همه آنها در اندازه گیری یک عامل مشترک سهیم اند. برای بررسی روایی سازه-همگرا باید 2 معیار در نظر گرفته شود.
نخست میزان بارهای عاملی برای هر متغیر مکنون باید بزرگتر از 0,5 و در حالت ایده آل 0,7 باشد که در این پژوهش مبنای انتخاب 0,6 است. دوم، میانگین واریانس استخراج شده برای هر متغیر مکنون بزرگتر از 0,5 باشد - . - 2 در ادامه، نخست با بررسی منابع وپژوهش جهانی و ملی، روندهای موثر بر صنعت فولاد ایران شناسایی و دستهبندی شده و سپس با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی تاییدی غربال شدهاند. با استفاده از این روش، اعتبار روندها تائید و با استفاده از آزمون میانگین رتبه آنها مشخص گردید.
مرور پژوهشها و بحث
در این بخش با مرور گزارشها و مقالات معتبر در زمینه آیندهپژوهی صنعت فولاد جهان، روندهای جهانی و ملی موثر بر آینده این صنعت شناسایی شده و جهت طرح در پرسشنامه برای اولویتبندی توسط خبرگان ارائه شده است. در انتهابه صورت فهرستوار و در جدول 1 به روندهای اصلی اشاره و به تفکیک سه گروه تنظیم شدهاند که عبارتند از ابرروندها، روندهای جهانی، روندهای موثر بر حوزه داخلی.
ابرروندها
ابرروندها1، نیروهای عظیم و متحولکننده جهانی هستند که هر موجودی را در جهان متاثر خواهند ساخت - . - 3 برای آینده ابر روندهای مشهوری شناسایی شده است که میتواند باعث دگرگونی همه چیز شود، - - 4 از جمله میتوان بهپیری، منطقهگرایی - مانند اتحادیههای بین کشورها - ، جابجایی قدرت از غرب به شرق - - 5، آینده دیجیتال، بازار جهانی، شهری شدن جهان و سلامت - - 3، اشاره نمود. روندهای دیگری وجود دارند که در صنعتی خاص حائز اهمیت خواهند بود. در این زیربخش به ابر روندهای کلیدی و موثر بر صنعت آهن و فولاد توجه شده است.
جایجایی قدرت از غرب به شرق:این ابرروند اشاره به قدرتیافتن اقتصادهای شرقی مانند چین، هند، آسیای جتوب شرقی و اقتصادهایی چون ایران و ترکیه در خاورمیانه دارد
آینده دیجیتال: گسترشهمه گیر فناوری اطلاعات که در پایین ترین سطح منجر به خودکار شدن صنایع از جمله صنایع معدنی و زنجیره ارزش آن، و افزایش بهره وری میشود. در سطوح بالاتر اخذ تصمیمات هوشمند، منجر به تحول آفرینی در صنعت خواهد شد. سرمایهگذاری شرکتهای بزرگ معدنی در فناوری اطلاعات - - 7 و استفاده از واقعیت افزوده در مدیریت سایتها - - 8، از جمله این موارد هستند.
