بخشی از مقاله
چکیده
حمل و نقل و ارتباطات از بخشهای زیربنایی در اقتصاد هر کشور به حساب میآید. این پدیده، بهعنوان یکی از شاخصهای توسعهیافتگی کشورها محسوب میشود. امروزه تصادفات رانندگی یکی از جنبههای پرخطر در کشورهای در حال توسعه است. انسان همواره در پی شناخت پدیدههای مخاطرهآمیز محیط اطراف زندگی بودهاست. نخستین وضروریترین گام در بهبود ایمنیآمدوشد راه، تعیین نقاطی است که نیاز فوری به بهسازی دارند.
معمولاً تصادفات در نقاط خاصی از راه بهوقوع میپیوندند که تحت عنوان نقاط سیاه یا نقاط پرحادثه نامیده میشوند، منظور از نقاط پرحادثه نقاطی است که تعداد تصادفات اعم از فوتی ، جرحی و خسارتی در آن بالا بوده که با انجام اقدامات ایمن سازی امکان کاهش وجود داشته باشد.
این پژوهش سعی بر آن دارد تا نقاط پرحادثه راههای بین شهری استانایلام را شناسایی نموده و معیاری برای اولویتبندی رفع نقص ارائه نموده تا بتواند بهعنوان ابزار سودمندی برای مدیران سازمانهای مسئول مورد بهرهبرداری قرار گیرد. ابتدا با بررسی مطالعات انجامشده به ضرورت و اهمیت شناسایی و ارزیابی نقاط پرحادثه پرداخته و در ادامه باتوجه به میزان تصادفات این استان، نسبت به تعیین پارامترهای موثر بر پرحادثه بودن نقاط ویژه جادهها و سپس تعیین درجه اهمیت برای مرتفع کردن معضلات موجود اولویت بندی پرداخته شدهاست.
با توجه به اطلاعات موجود در اداره کل راهداری و حمل ونقل جاده ای استان ایلام تعداد 26 نقطه تحت عنوان نقاط پرحادثه شناسایی و در ادامه نیز با توجه به دو نوع مدل برنامهریزی خطی متفاوت که یکی با فرض یکسان بودن بودجه های مورد نیاز برای رفع نواقص نقاط مختلف و دیگری با فرض متفاوت بودن بودجه به اولویتبندی این 26 نقطه جهت رفع نواقص پرداخته شدهاست. جامعه آماری این پژوهش مجموعه تصادفات برون شهری شهر ایلام در فاصله 6 ماهه دوم سال 91 تا پایان 6 ماهه اول سال 94 طبق آمار پزشکی قانونی میباشد.
مقدمه
حمل و نقل و ارتباطات از بخشهای زیربنایی در اقتصاد هر کشور به حساب میآید. این پدیده، بهعنوان یکی از شاخصهای توسعهیافتگی کشورها محسوب میشود. امروزه تصادفات رانندگی به یکی از جنبههای پرخطر در کشورهای در حال توسعه تبدیل شدهاست. مخاطرات به آن دسته از خطرهای بالفعل و بالقوه اطلاق میشود که ارزشهای حیاتی یک کشور یا یک جمعیت انسانی را به خطر میاندازد .این خطرها میتوانند در ابعاد مختلفی مانند تمامیتارضی، استقلال و حاکمیت ملی، ایدئولوژی، فرهنگ و ...جلوه کنند.
یکی از بزرگترین مشکلاتی که جهان امروز با آن مواجهاست، تصادفاتترافیکی و تبعات ناشی از آن است. انسان همواره در پی شناخت پدیدههای مخاطرهآمیز محیط اطراف زندگی بودهاست. نخستین وضروریترین گام در بهبود ایمنیآمدوشد راه، تعیین نقاطی از راه است که نیاز فوری به بهسازی دارند. مهندسین ترافیک و کارشناسان پلیسراه میدانندکه معمولاً تصادفات در نقاط خاصی بهوقوع میپیوندند که تحت عنوان نقاط سیاه یا نقاط پرحادثه نامیده میشوند، منظور از نقاط پرحادثه نقاطی است که تعداد تصادفات اعم از فوتی ، جرحی و خسارتی در آن بالا بوده که با انجام اقدامات ایمن سازی امکان کاهش وجود داشته باشد.
راه، انسان، وسیله نقلیه و محیط نقش بسزایی در تصادفات دارند. اصلاح یا حذف نقاط پرحادثه، تأثیر بسزایی در ارتقای ایمنی، کاهش تصادفات ترافیکی، کاهش خسارات و ضایعات دارند. بهصورت کلی ایمنیراه که معیاری از رفاه افراد یک جامعه است، بهکمک اجرای مجموعهای از اقدامات ایمنسازی راهها، که عموما توسط سازمانها و نهادهایدولتی مسئول انجام میشود، ارتقا مییابد. این اقدامات توسط دستگاههای اجراییمختلف در چارچوب کلّی مدیریت ایمنی و مهندسی ایمنیراه، در راستای کاهش فراوانی و شدت حوادث ترافیکی، دنبال میشود. آنچه منجر به بهبود ایمنیراه میشود، تخصیص مناسب بودجههای عملیاتی در هریک از اقدامات مدیریتی ایمنیراه است.
در زمینه تخصیص مناسب بودجه مهمترین بحثی که وجود دارد، محدود بودن آن میباشد. بنابراین نیاز است تا همواره به مقایسهها و ارزیابیهای مختلف جهت پیداکردن اولویت برای تخصیص بودجه پرداختهشود که این کار ملزم داشتن اطلاعات درست در مورد وضعیت ایمنی راههای موجود است. با توجه به کمبود بودجه برای ایمنسازی تمام محورهای پرحادثه، اولویتبندی نقاط پرحادثه به هدفمندسازی اقدامات و افزایش بازدهی سرمایه گذاری کمک شایانی خواهد کرد.
تعریف مسئله
حمل و نقل در حقیقت حلقه اتصال صنایع مختلف کشور میباشد و همواره باید موردتوجه قرار گیرد . حمل و نقل علاوه براینکه ازبخشهای مهم و زیربنایی محسوب میشود، بر بسیاری از فعالیتهای دیگر جامعه تاثیر گذاشته و امکان بهرهبرداری مناسب ازصنایع و استعدادهای جامعه و زمینه پیشرفت بسیاری از طرحهای ارزشمند کشور را فراهم خواهدکرد.
در تجربه شهرسازی جدید در کشور بهجرأت میتوانگفت کهبه چگونگی برنامهریزیها و طراحی شهری توجهکافی نشدهاست. حاصل اینگونه شهرسازی، رشد و توسعهشهری بدون تناسب و در خیلی موارد گسترش بیرویه و خارجاز ضوابط شهرسازی و معماری همراه بامشکلات متعدد شهری بودهاست. از جمله مشکلات توسعهشهری در دوره اخیر و عوارض آن فراوانی حوادثرانندگی درونشهری است که باتوجه بهافزایش خودرو در سالهای اخیر شدت گرفتهاست. تصادفات رانندگی مشکلیبزرگ برای سلامتی در کشور ما است.
ایران یکیاز کشورهایی است که بالاترین میزان مرگ و میر ناشیاز تصادفات رانندگی را در جهان داراست. به طور متداول، کمتر از 1 درصد از جمعیت جهان درایران زندگی میکنند اما بیش از 1/40 درصد از تصادفات رانندگی درایران رخ میدهد
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، ایران دارای بالاترین نرخ مرگ و میر در حوادث رانندگی بوده و بهازای هر 100 هزار جمعیت کشور 36 نفر در تصادفات کشته میشوند و چندین برابر مجروح و معلول برجای میگذارد.
مرکز پژوهشهای مجلس در آخرین گزارش خود از تصادفهای جادهای برآورد کرده است، هزینههای اقتصادی و اجتماعی تصادفات رانندگی حدود 8 درصد تولید ناخالص داخلی است. هزینه مورد نظر در سال 1390 در حدود 51 هزار و 910 میلیارد تومان است. البته هزینه درمانی سالانه 11 هزار میلیارد ریالی افرادی که بر اثر تصادف مصدوم شدهاند و هزینه 180 میلیون تومانی هر فرد کشته شده در تصادفات و هزینه 280 میلیون تومانی هر معلول بر اثر تصادفهای جادهای هم باید در این آمارها محاسبه کرد
بر اساس آمار منتشر شده از سازمان پزشکی قانونی ایران، نشان می دهد که در سال 1393 بیش از 16872 نفر در تصادفات و سوانح وسایط نقلیه کشته شده اند، همچنین در سال 95، 15 هزار و 932 نفر به طور مستقیم در تصادفات رانندگی کشته شده اند - با فاصله زمانی 30 روزه از زمان وقوع تصادف تا زمان مرگ - ، که نسبت به مدت مشابه در سال قبل از آن، که تعداد فوت شدگان 16 هزار و 584 بوده، 3/9 درصد تعداد فوتی ها کاهش داشته، اما در مقابل تعداد مصدومان از 313 هزار نفر به 333 هزار و 71 نفر رسیده است.
مقایسه آمار فوت شده ها و مصدومان حوادث رانندگی طی سا لهای 93 و 94 نیز کاهشی 1 /7 درصدی را در خسارات منجر به فوت و رشد 2 /8 درصدی تعداد مصدومان را نشان می دهد. بر این اساس در سال 94 ، 16 هزار و 584 نفر بر اثر سوانح رانندگی فوت کرده اند و از آن سو نیز تعداد مصدومان به 304 هزار نفر رسیده است. این در حالی است که سال 93 تعداد فوتی ها 288 نفر بیشتر بوده و اگر آن را با تلفات انسانی سال 91 که حدود 19 هزار نفر فوت کرد ه اند، مقایسه کنیم متوجه تغییر معنادار تعداد کشته ها خواهیم شد.
از نظر سنی نیز بیشترین تلفات متعلق به بازه سنی 30 تا 49 سال بوده است. به گونه ای که 56 /1 درصد کسانی که در حوادث رانندگی جان خود را از دست داده اند، میانگین سنی 25 تا 49 سال را داشته اند. بررسیها نشان می دهد که 78 /3 درصد از کشته های ناشی از حوادث رانندگی در سال 94 مرد - 12 هزار و 470 نفر - و 21/7 درصد زن - 3 هزار و 462 نفر - و 72 درصد آنها هم متأهل بوده اند.
عوامل زیادی در بروز این حوادث دخیل هستند که در سه عنوان کلی به راه، وسیلهنقلیه و عاملانسانی تقسیم میشوند و هرکدام ازاین عوامل نیز زیربخشهای گوناگونی را در برمیگیرد - سلمانی و همکاران . - 2008 بنابراین حوادث به هر شکل و درجهای که باشند مشکلات زیادی از نظر اقتصادی و اجتماعی برجامعه تحمیل نموده و بر تنگناهای موجود میافزاید و بدیهیاست که ادامه روند فعلی رشدحوادث رانندگی و عدم اتخاذ تدابیر پیشگیرانه مناسب در آینده نهچندان دور میتواند به یک فاجعه ملی مبدلشود.
بدون تردید، شکل گرفتن سیستم راههایایمن، کافی و مدرن دریک کشور سطح زندگی عموم مردم را بالامی برد و با آسانتر رساندن محصول بهبازار و کاهش زمان حمل و نقل، تولید افزایش مییابد اما با افزایش تعداد وسایل نقلیه و افزایش تحرک و جابجایی بار و مسافر، خطربالقوه تصادفات ترافیکی نیز افزایش مییابد.
مطالعات و تلاشهایی که در حوزه ایمنی جادهها صورت میگیرد، اصولا بهمنظور ایجاد تغییرات اساسی دیدگاهها در مورد ایمنی جادهاست. مهمترین گام در بهبود سطح ایمنی راه شناسایی محلهایی است که نیاز مبرم بهاصلاحات ایمنی دارند. هدف از شناسایی نقاط پرحادثه مشخص نمودن محلهایی است که مکررا تصادف در آنها رخ میدهد و میتوان با اقدامات اصلاحی مشکلات آنها راکاهش داد.
هرساله تعداد زیادی از مردم کشورمان اعماز افرادعادی، فرهیختگان و نخبگان در سوانح رانندگی جانخود را ازدست میدهند که هزینههای جبرانناپذیری را بهجامعه تحمیل میکند. خساراتوارده ناشیاز اینمعضل درعمل غیرقابل محاسبهاست
نقاط پرحادثه راه، نقاطی است که درآن تعداد تصادفات از نقاط مشابه بیشتر بوده و علت آن وجود عاملهای ریسک محلی درآن نقطهاست
نقاط پرحادثه به شدت کیفیت خدمتدهی راه راکاهش میدهد. نخستین و ضروریترین گام در بهبودایمنی آمد و شد راه ، تعیین نقاطی از راه است که نیاز فوری به بهسازی داشته و با بهرهگیری از آن بتوان نقاط را براساس اهمیت و فوریت اولویتبندی کرده و معیارهای قابل قبولی را برای افزایش سطح ایمنی آمد و شد راه تعریف و سازگار نمود
با توجه به این نکته که % 80 ترافیک کشور و % 75 تصادفات بر روی % 20 از جادههای بین شهری و بین استانی رخ میدهند و اینکه اکثر تصادفات بر روی 16800 کیلومتر از مجموع85000 کیلومتر راههای بینشهری و بیناستانی بهوقوع میپیوندد، تحقیق و سرمایهگذاری بیشتردر این مورد ضروری به نظر میرسد
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
در دنیای پویای امروز، انسان نیازمند تلاش بیشتر، برای دستیابی به جایگاه مناسب اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و رفاهی میباشد. از اینرو میکوشد تا از تمامی امکانات برای برقراری ارتباط به منظور بهرهمندی از کلیه فرصتهای ممکن در هر موقعیت جغرافیایی استفاده نماید. در این میان راه به عنوان شریان اقتصادی نقش شایان توجهی را ایفا کرده و چگونگی بهرهبرداری و کیفیت برقراری ارتباط به واسطه آن، تأثیر مستقیم در اقتصاد کشور خواهدداشت.
در واقع، حمل و نقل و ارتباطات از بخشهای زیربنایی در اقتصاد هر کشور به حساب میآید که امروزه به عنوان یکی از شاخصهای توسعهیافتگی کشورها محسوب میشود. از سوی دیگر، امروزه یکی از مؤلفههای اساسی در تقویت روند توسعه پایدار مسأله ارتقای سلامت جامعه میباشد چرا که محور توسعه پایدار، انسان سالم است.
